بازهم سریالی کره ای

پس از موفقیت سریال «جواهری در قصر»، شبکه 2 تلویزیون دولتی ایران مجموعه برنامه هایی را با نام «موج کره ای» پخش کرد که در آن فرهنگ کره ای معرفی شده و با بازیگر نقش یانگوم، لی یونگ آئه، نیز مصاحبه شده بود. اندکی بعد شبکه 3 تلویزیون ایران یک سریال کره ای دیگر به نام «امپراتور دریا» را پخش کرد. محبوبیت این سریال ها در ایران آنقدر زیاد بود که دوستداران این دو سریال، چند سایت اختصاصی در این زمینه راه انداختند. پس از آن بود که با پخش سریال «افسانه جومونگ» این تب به اوج خود رسید تا حدی که یکی از شرکت های کره ای با آوردن بازیگر نقش جومونگ به ایران اقدام به برگزاری مراسم های مختلف کرد.

این تب اگرچه با پایان یافتن سریال «افسانه جومونگ» پایان یافته بود اما شبکه سه در اقدامی جدید پخش مجموعه ای با نام «دونگ یی» را آغاز کرده است که استقبال مردم از آن نشان از علاقه بی حد و حصر ایرانیان به این گونه از سریال های کره ای دارد.

اما این نوع از سریال ها چه گونه شکل گرفت و آیا تب کره ای و علاقه به فرهنگ کره ای تنها مختص ایران است؟ نه، فقط در ایران نیست که شبکه های تلویزیونی برای پخش سریال های کره ای با هم مسابقه گذاشته اند. فقط مردم ایران نیستند که آنقدر جذب سریال های کره ای شده اند که مدیران تلویزیون وسوسه شده اند هفته ای دو سه فیلم سینمایی کره ای هم پخش کنند. «موج کره ای» تمام دنیا را فرا گرفته است.

«موج کره ای» یا «تب کره ای» اشاره به محبوبیت فزاینده فرهنگ کره جنوبی در قرن بیستم در سراسر جهان به خصوص نسل هزاره است. همزمان با گسترش این محبوبیت در قاره آسیا، تاثیر شگرف این فرهنگ از چین و ژاپن و آسیای جنوب شرقی به هند، خاورمیانه، آسیای مرکزی، ایران، ترکیه و روسیه نیز کشیده شده است.

موج کره ای به سرعت مرزهای آسیایی را در نوردیده و حضوری قابل توجه در آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی و به ویژه در مکزیک و آرژانتین دارد و با رشد چشمگیری با استقبال آمریکایی ها هم روبه رو شده است. این موج با شتاب قابل توجهی به اروپای شرقی و کشورهای اسکاندیناوی و به خصوص کشورهای مجارستان و نروژ هم رسیده است.

موفقیت سریال های کره ای را به پارامترهای مختلفی نسبت داده اند. ازجمله اینکه بازیگران جذاب سریال های کره ای ویژگی هایی را تجسم می بخشند که برای بینندگان پر و پا قرص سریال های تلویزیونی آشنا است.

بسیاری از کارشناسان چینی موفقیت موج کره ای را به مضامین کنفوسیوسی نسبت می دهند که برای مردم شرق آسیا ملموس است. آنها مشخصا به مضامینی مثل خانواده، عشق و تقوا اشاره می کنند که در عصر تغییر ارزش ها و گسترش تکنولوژی همچنان مورد علاقه مردمان شرق آسیا است. عده ای دیگر از کارشناسان نیز به دلایلی مختلف با این نظر موافق نیستند. مخالفان این نظر به تفاوت های اساسی فرهنگ کشورهای آسیای شرقی اشاره می کنند. ازجمله تفاوت بین فرهنگ کشوری مثل چین با اقتصاد سوسیالیستی و فرهنگ اقتصاد سرمایه داری ژاپن. دلیل دیگر این افراد فقدان مضامین کنفوسیوسی در بسیاری از سریال های موفق کره ای است.

در حال حاضر کلمه «کره» در آسیا مظهر «شیک» و «به روز بودن» است. نسبت دادن این کلمات به «کره» ریشه در روابط نزدیک فرهنگ کره با فرهنگ غربی و در عین حال حفظ ارزش های فرهنگی آسیایی دارد. بنابراین فرهنگ غربی از طریق موج کره ای در عرصه های مادی و غیرمادی گسترش پیدا می کند.

از نظر بسیاری از چینی ها، موبایل ها و تلویزیون های سامسونگ و ال جی، نمادهایی از مصرف گرایی مفرط است. مسیحیت که مورد پذیرش کره ای ها قرار گرفته، بین چینی ها طرفداران زیادی پیدا کرده است و این در حالی است که دولت چین تلاش های زیادی برای جلوگیری از رواج مذهب در این کشور کمونیستی می کند.

از طرفی برخلاف تصویر ناخوشایندی که به خاطر احساسات شدید ضد ژاپنی و ضد آمریکایی از ژاپنی ها و آمریکایی ها در ذهن مردم آسیا وجود دارد، آسیایی ها نگاه مثبت تری به کره جنوبی دارند. برخی از کارشناسان می گویند موج کره ای مثل فیلتری برای ارزش های غربی عمل می کند که این ارزش ها را برای چینی ها و دیگر آسیایی ها دلپذیرتر و مصرف شدنی تر می کند.

به خاطر همین موضوع بسیاری از مطالب در قالب سریال هایی با بافت سنتی، قومیتی و تاریخی مطرح می شود. کشور کره را مظهر وفاداری و عشق نشان می دهد و در بسیاری از داستان ها وقار، سانتی مانتالیسم و رفتارهای نجیبانه شرقی را توامان با فرهنگ غرب ادغام می کند. رمز تولید آثار تلویزیونی تاریخی در کشور کره مهم ترین عنصر موفقیت این نوع از آثار نمایشی است.

در سال 2001 بسیاری از منتقدان پیش بینی کردند که موج کره ای به زودی افول خواهد کرد. اما برخلاف انتظار، تب کره ای از سال 2003 قوی تر شد. در ماه مارس 2005 در مجله دانشگاهی مون هوا که از سوی موسسه سیاست های فرهنگی و توریستی کره منتشر می شود، وضعیت موج کره ای به بحث گذاشته شد. ریاست جلسه بر عهده ون یونگ جین از روشنفکران معتقد به دوران پسا استعمارگری بود و شش چهره دانشگاهی از جمله کیم هیون می نیز در بحث شرکت داشتند. در این جلسه جائه بک و بقیه حاضران پیش بینی کردند که موج کره ای تا مدتی همچنان خروشان خواهد بود. آنها متفق القول بودند که رونق در بازار سریال سازی آسیا با آزاد سازی صنعت سریال سازی در تایوان و در اوایل دهه 90 آغاز شد، زمانی که ژاپن، مشتری اصلی این سریال ها بود. در اواخر دهه 90 با افول محبوبیت محصولات فرهنگی هنگ کنگ و ژاپن، سریال های کره ای بازار را تسخیر کردند.

نقطه گذاری کره ای ها به جا و درست بود. آنها درست زمانی جای خالی را پیدا کردند که دیگر خبری از «اوشین» و «هانی کو»ی ژاپنی نبود و آنها با این فرصت «یانگوم» را جایگزینش کردند. موجی که با توجه به نو گرایی ژاپنی ها برای رقابت با آمریکا و تفکرات کمونیستی کشور چین تا سالیان بعد از این نیز قطعن ادامه پیدا خواهد کرد. گواه آن نیز پخش یک سریال جدید و یک شخصیت جدید با نام «یونگ یی» است که دست کمی از «یانگوم» و محبوبیت های او ندارد.

آمارهای منتشر شده از سوی سازمان صدا و سیما و یا حتی شبکه های معتبر اروپایی و آمریکایی از محبوبیت موج کره ای در ایران نشان می دهد سریال «جواهری در قصر» با محبوبیت 90 درصد بینندگان و سریال «افسانه جومونگ» با رضایت 60 درصدی گوی سبقت را حتی از مجموعه های ایرانی ربوده اند.

شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران سه شنبه ها در ساعت طلایی پخش، یعنی هشت و نیم شب، سریال جومونگ را نمایش می داد که رضایت 60 درصدی مخاطبان را در پی داشته است. جومونگ البته نسبت به سریال «جواهری در قصر» مخاطبان کمتری دارد.

پخش سریال «جواهری در قصر» در سال های 2006 و 2007، نظر 90 درصد بینندگان را به خود جلب کرده بود.

در عین حال ماه آوریل یک گروه مستندسازی از طرف صداوسیمای ایران به کره رفتند تا با لی جوهو آن، کارگردان و تهیه کننده سریال «جومونگ»، مصاحبه کنند. کارگردان این مستند، ایرج میلانی مستندساز شناخته شده ایرانی است.

در این مصاحبه، لی در پاسخ به این سوال که آیا هنگام ساخت سریال به فکر اینکه سریال در کل جهان بیننده داشته باشد بوده یا نه گفت:« در زمان پیش تولید، ما تلاش زیادی کردیم تا مطمئن شویم جومونگ جوری نوشته و تصویربرداری شود که برای همه رده های سنی بینندگان قابل فهم باشد. من فکر می کنم این تلاش ها باعث شد که جومونگ برای بینندگان سایر کشورها نیز قابل فهم شود.»

گروه مستند ساز ایرانی نتوانستند تعجب شان را پنهان کنند، وقتی شنیدند که در جریان پیش تولید سریال، صد نفر از عوامل سریال دائماً در حال رفت وآمد از استودیوی سئول و لوکیشن فیلمبرداری به « ناجو» بودند و به همین دلیل پیش تولید «جومونگ» دو سال طول کشید.

ابعاد وسیع اجتماعی در طبقات مختلف مردمان ایرانی پس از پخش هر سریال عجیب بود. از یک روستایی اطراف چهار محال و بختیاری که قصد داشت با فروختن گوسفندانش به خواستگاری «سوسانو» برود تا عاشقان و طرفداران «یانگوم» و «جومونگ» که هر کدام حکایت های عجیب خودشان را داشتند.

ظاهرا تلویزیون ایران چاره ای جز پخش مجموعه های جدید کره ای برای جذب مخاطب نداشته است. مخاطبی که با وجود شبکه های متنوع فارسی زبان و پخش سریال های جذاب ترکیه ای و کره ای هیچ گاه حاضر نخواهد شد فضای تاریک و سیاه سریال های ایرانی را تحمل کند و به سمت آن ها جذب شده است.

به نظر می رسد که تلویزیون ایران از برنامه مشخصی تبعیت نمی کند. یک روز آنتن تلویزیون از سریال های ایرانی پر می شود و سهم سریال های خارجی به تعداد انگشت دست نمی رسد و روزی مثل امروز این قضیه برعکس می شود که هر دو حالت دلزدگی مخاطب را دربر دارد.

چند سال پیش عزت الله ضرغامی برای تبادلات فرهنگی با سیمای ترکیه وارد این کشور شد و برای حسن نیت سریال شهریار را بصورت رایگان به سیمای ترکیه تقدیم کرد. رسانه های ترکیه با انتقاد از صدا و سیمای این کشور به انتقاد از این اقدام پرداختند. در اغلب این رسانه ها آمده بود که با وجود سریال های داخلی چه نیازی به سریال های ایرانی در سیما وجود دارد. این موج انتقادات مانع از پخش سریال شهریار در ترکیه شد.

گویی هیچ مانع و مخالفتی برای پخش و تسخیر فرهنگ کره ای در رسانه ملی وجود ندارد. رسانه ای که برای حفظ مخاطبان خود مجبور است از کره ای ها کمک بگیرد.