آیا معاد عقلانی است؟

معاد یکی از مهمترین اصول دینی است که در همه ادیان آسمانی از آن سخن به میان آمده است و در حقیقت عدم اعتقاد به آن یعنی نفی توحید. این اصل اعتقادی مهم از دو طریق عقلی و نقلی به اثبات رسیده است. در این جا به دلائل عقلی اثبات معاد می پردازیم.

1- برهان حکمت:

حکمت الهی اقتضا می کند که آفرینش عالم و موجودات، بیهوده و بی هدف نباشد و خداوند مخلوقات را به غایت و کمال لایق خودشان برساند. از آنجا که جهان دار تزاحمات است و خیرات و کمالات موجودات مادی با یکدیگر تعارض پیدا می کند مقتضای تدبیر حکیمانه الهی این است که به صورتی آن ها را تنظیم کند که مجموعاً خیرات و کمالات بیشتری بر آن ها مترتب شود و به دیگر سخن: جهان دارای نظام احسن باشد و اگر حیات انسان منحصر به همین حیات دنیوی محدود باشد با حکمت الهی، سازگار نخواهد بود.[1]

2- برهان عدالت:

عدل الهی ایجاب می کند که با اشخاص نیکوکار و بدکار، درمقام پاداش و کیفر، یکسان برخورد نشود. در عین حال می بینیم که حیات دنیوی به گونه ای است که تحقق عدل کامل در مقام پاداش و کیفر امکان پذیر نیست، زیرا سرنوشت هر دو گروه به هم گروه خورده و از یکدیگر تفکیک پذیر نیست. از طرف دیگر، برخی از کارهای نیک و بد اجری بالاتر از آن دارند که این جهان گنجایش پاداش و کیفر آن ها را داشته باشد. مثلاً یکی در راه حق پس از عمری جهاد و مبارزه جان می بازد و دیگری حق جویان بی شماری را نابود می سازد. بنابراین جهان دیگری لازم است که عدل کامل الهی در قلمرو امکانات بی نهایت آن تحقق یابد.[2]

3- برهان هدف:

بر خلاف پندار مادیون، در جهان بینی الهی، برای آفرینش انسان هدفی بوده است که در تعبیرات فلسفی از آن به «تکامل» و در لسان قرآن و حدیث گاهی از آن به «قرب به خدا» و یا «عبادت و بندگی» تعبیر شده است. اگر ارتباط این زندگی را از جهان پس از مرگ قطع کنیم، همه چیز شکل معما به خود می گیرد و پاسخی برای چراها نخواهیم داشت و خلاصه اینکه تأمین هدف آفرینش بدون پذیرش معاد ممکن نیست.[3]

4- برهان نقی اختلاف:

بی شک همه ما از اختلافاتی که در میان مکتب ها و مذهب ها در این جهان وجود دارد رنج می بریم و همه آرزو می کنیم روزی این اختلافات برچیده شود. در حالی که همه قرائن نشان می دهد که این اختلافات در طبیعت زندگی این دنیا حلول کرده و حتی بعد از قیام حضرت مهدی (عج) و رفع بسیاری اختلافات، باز اختلاف مکتب ها به کلی برچیده نمی شود. ولی خداوند سرانجام به اختلافات پایان خواهد داد.[4]

چکیده مطالب:

برای اثبات اصل معاد به دلائل عقلی اشاره کردیم و گفتیم که از آنجا که خداوند حکیم است هیچ چیزی را پوچ و بیهوده خلق نمی کند و از خلقت موجودات و انسان هدفی دارد و عدالت او به طور کامل در این عالم محقق نمی شود و هم اوست که به تمامی اختلافاتی که در مکاتب مختلف رخ می دهد خاتمه می دهد. توضیحات بیشتر را در قالب چهار برهان به نام های حکمت، عدالت، هدف و نقی اختلاف بازگو کردیم.

پی نوشت :

[1] - آموزش عقائد/ آیت الله مصباح یزدی/ درس 44/ صفحه 364-

[2] - منشور عقاید امامیه/ ایت الله جعفری سبحانی/ بخش 8، کلیات عقاید/ صفحه 185

[3] - راه بی بازگشت/ اسدالله افشار/ جلد اول، راه های اثبات وجود معاد/ صفحه 199- 198

[4] - راه بی بازگشت/ اسدالله افشار/ جلد اول، راه های اثبات وجود معاد/ صفحه 199- 198

                                                                                                                                           فرآوری: فاطمه موسوی  

منابع:

1- آموزش عقاید/ آیت الله مصباح یزدی

2- منشور عقاید امامیه/ آیت الله جعفری سبحانی

3- راه بی بازگشت/ اسدالله افشار