تشریح مغز یک نوجوان

آن چه در سرنوجوان تان می گذرد

نوجوانانی که مانند غارنشینان ، ساعت ها در اتاق شان می مانند و موسیقی گوش می دهند و در حال و هوای خودشان هستند . یا نوجوانانی که بر سر والدین شان فریاد می زنند و می گویند :« از تو متنفرم که زندگی ام را نابود کردی . »

وقتی همه چیز غرق در نابودی و ویرانی است و به این کلمات فکر می کنید ، برای تان دشوار است تدبیری بیندیشید . زمانی را به خاطر می آورید که پوشک های آن ها را عوض می کردید ، به آنان خواندن می آموختید ،آنان را به مدرسه می برده و به خانه می آورده اید ، بارها آنان را دکتر می بردید و اگر پسر بودند ، بارها با دست و پای زخمی شان روبه رومی شدید .

در واقع ، شما هم گاهی دوست دارید فریاد بزنید : « من هم از تو متنفرم ، چون با رفتارها ، پرخاشگری ها و بی اعتنایی به محبت هایم ، زندگی ام را خراب کرده ای . من در طول هفته لباس های کثیف را می شویم و اتو می کنم ، در حالی که تو راحت می نشینی ، هر کاری دلت بخواهد انجام می دهی و باز هم انبوهی از لباس های چرک و کثیف ،کف اتاقت را می پوشاند .»

سال هاست که والدین از خود می پرسند :« چرا او این کار را می کند ؟» و پاسخ متخصصان نیز فقط یک کلمه است :« تغییرات هورمونی .»

تغییر میزان تستوسترون و استروژن در بدن های فرزندانمان ، مسبب تمام رفتارهای آنان است و مشکل می توان علت این تغییر را یافت . اما دست کم می توان مشاهده کرد که این مواد شیمیایی چه بر سر عزیزان مان آورده اند ؛ واضح است که آنان هورمون های جنسی هستند . در طی این مرحله ، اندام های تناسلی دخترها و پسرها تغییر می کند ، موهای زاید ، بدن شان را می پوشاند ، در دخترها سینه شان رشد می کند و در پسرها موقتا زیر سینه شان ، در اثر تولید بیش از حد تستوسترون ، متورم می شود.

این تغییرات بدنی پیچیده است . آیا تا به حال از خودتان پرسیده اید که چرا نوجوانان آن قدر دردسرساز و مشکل آفرین هستند ؟

مسئله این است که هنگام بلوغ ، بخش های متفاوتی از بدن ، به میزان متفاوتی رشد می کند : اگر سر ، دست و پاهای شما سریع تر از سایر قسمت های بدن تان رشد کند ، شما دچار دردسر خواهید شد . در واقع بازوها و ساق پا نیز سعی می کنند از سایر قسمت ها عقب نمانند ، اما نتیجه ی تلاش شان این است که بلندتر از حد معمول می شوند . اندازه ی قلب دو برابر و تپش آن بیش تر می شود – البته تغییر در تپش قلب در پسرها دیرتر از دخترها ، اما سریع تر اتفاق می افتد – و وزن دخترها و پسرها هر دو ، بین 10 تا 18 سالگی تقریبا دو برابر می شود . شانه ی پسرها پهن تر و ران دخترها فربه تر می شود و علت تمام این تغییرات ، افزایش ترشح هورمون های جنسی است .

تغییرات هورمونی ، پاسخ تمام سئوالات والدین بوده و هست ، تا آن که تحقیقات اخیر به نتایج چشمگیر دیگری رسید . متخصصان اعصاب با استفاده از تصاویر تشدید مغناطیسی مغز، تعدادی از نوجوانان را پس از مرگ شان بررسی و با مغز افراد کوچک تر و افراد بزرگسال مقایسه کردند و توانستند تغییر در مغز نوجوانان را ردیابی کنند .

ناگهان تمام تصورات مربوط به تغییرات انسانی تغییر کرد . متخصصان اعصاب همواره مدعی بودند که مغز در پایان دوران کودکی به رشد کامل می رسد ، ولی اکنون معلوم شده است که قسمت های مختلف مغز ، به میزان متفاوتی رشد می کند . اولین الگوی رشد مغز ، موج هایی را در توده ی آن ، در سن دو تا سه سالگی نشان می داد . این فرایند که میلین دار شدن نام دارد ، تا هشت سالگی ادامه دارد که به وسیله ی آن ، اتصالات مهم میان اعصاب مغز و غشای چربی افزایش می یابد و در نتیجه انتقال سیگنال نیز سریع تر انجام می شود .ام ار ای نشان داد که در نخستین سالهای نوجوانی ، مغز دستخوش تغییرات دیگری می شود – که سابقا ناشناخته بودند – و رشد ناگهانی توده ی مغز دست کم با تغییرات آن در نخستین سال های کودکی مشابه است .

در نتیجه ی این تحقیقات ، وقتی والدین پس از رویارویی با کج خلقی نوجوانش، دچار آشنا پنداری می شود – و به او می گوید :« تو مثل دو سالگی رفتار می کنی! » - احتمالا اشتباه نمی کند .

هم چنین تحقیقات نشان داد ، ازآن جایی که اولین مرحله ی میلین دار شدن مغز در نخستین سال های زندگی اتفاق می افتد ،به نظر می رسد که با حفظ تعادل و حرکت فرد در ارتباط باشد و مرحله ی دوم آن با نقاطی از مغز ارتباط دارد که مختص به حافظه و واکنش های هیجانی هستند.

علت آن که هیجانات نوجوانان افسار گسیخته به نظر می رسد ، این است که مغز آنان آن قدر رشد نکرده تا بتواند هیجانات شان را کاملا کنترل کند . حقیقت این است که وقتی آنان بیش از حد عصبی و خشمگین می شوند ، نمی توانند کمک زیادی به کنترل خشم شان کنند . آنان در حال رشد هستند ، دیگر بچه نیستند ، اما هنوز هم بالغ نشده اند .

آخرین قسمت از تغییرات مغز در سنین نوجوانی ، مربوط به قطعه ای پیشانی است که در پشت قشر پیشانی قرار گرفته است این بخش از مغز« پاسبان مغز » و « قطب نمای اخلاقی » نام دارد و معمولا رشد آن تا قبل از بیست سالگی ادامه دارد . مفهومش این است که در دوران نوجوانی نه تنها توانایی مغز در کنترل هیجانات ، بلکه توانایی آن در قضاوت کردن نیز محدود است . به همین دلیل است که نوجوانان نمی توانند درک کنند که چرا نباید شب ها تا دیر وقت با دوستان شان بیرون باشند یا چرا باید خودشان را برای امتحان فردا آماده کنند .

چاک نلسون ،متخصص اعصاب که بیشتر عمر خود را صرف مطالعه در مورد تغییرات پیچیده ی مغز انسان کرده است ، می گوید :

« اکثر نوجوانان توجهی به عواقب کارهایشان ندارند . آنان به آن چه پیش روی شان است ، فکر نمی کنند . آنان متوجه نیستند که امروزه کسب نمرات و مدارک عالی ، تفاوت بسیاری در زندگی آینده شان ایجاد خواهد کرد . وقتی بزرگ تر می شوند ، تمام این مسائل را درک می کنند . من فکر می کنم که این درک آنان نتیجه ی تغییرات و پیشرفت مغزشان ، به خصوص قشر پیشانی است ، بخشی که بر حافظه ،جلوگیری از بروز احساسات و میزان کنترل شان نظارت دارد .»

او این واقعیت را توضیح می دهد که بعضی از نوجوانان سردرگم تر از هشت سالگی شان هستند . اما چرا ؟ مطمئنا قشر پیشانی مغز در هشت سالگی رشد کمتری دارد .

نلسون می گوید : « نوجوانان نیاز دارند که از والدین شان مستقل باشند . آنان می خواهند مانند بزرگ سالان رفتار کنند و رفتاری نیمه بزرگ سالانه از خود بروز می دهند . اما قشر پیشانی آنان آن قدر رشد نکرده تا کاملا مانند بزرگسالان رفتار کنند ؛ آنان مواد مخدر مصرف می کنند و بدون کمربند ایمنی رانندگی می کنند .»

بهترین کلامی که بسیاری از نوجوانان را توصیف می کند ، «مردد» است . اگر چه آنان متکبر ، خودرای و مطمئن به نظر می رسند ، در باطن ناامیدانه سعی دارند حس استقلال طلبی را محقق سازند . آنان مسئولیت های سنگینی را به والدین ، معلمان و سایر بزرگسالان تحمیل می کنند . گاهی ما سعی می کنیم با نیش و کنایه ، کمی از باد غرور آنان بکاهیم ، اما گاهی نیز باید جلو زبان مان را بگیریم و برای آن که آنان را متوجه اشتباه شان کنیم ، راه درستی بیابیم ، بی آن که عزت نفس شان خدشه دار شود .

علاوه بر خود نوجوان ، والدین نیز در طی فرآیند رشد و استقلال طلبی او ، فشارها و لطمات بسیاری را تحمل می کنند ، زیرا آنان نیز مسئول کنترل فرزندان شان هستند و اگر راستش را بخواهید ، اکثر نوجوانان می دانند که اگر قرار باشد کسی را محک بزنند ، آن کس ، یکی از والدین یا هر دوی آنان است ؛ از این گذشته ، نوجوانان این کار را خیلی خوب بلدند . اما منظور این نیست که شخصیت آنان برای همیشه تغییر می کند . زیرا ، در مواقعی که شما به شدت ناامید و درمانده می شوید و باور می کنید که فرزندان تان برای همیشه بی ادب و پرخاشگر باقی می مانند ، در مرکز خرید با والد دیگری روبه رو می شوید که می گوید :« من آرزو می کنم پسرم مثل پسر شما باشد . او خیلی مودب است و در کارهای خانه به شما کمک می کند .»

« اگر شما فرزند نوجوانی داشته باشید که بدرفتاری کند ، ممکن است تصور کنید که "یک هیولا تربیت کرده اید " یا کسی که از شما بیزار است . اما وقتی متوجه می شوید که بسیاری از رفتارهای او ناشی از تغییرات فیزیکی ، موقتی ، اجتناب ناپذیر و فراگیر است ، دیگر احساس فشار نمی کنید . دیگر وقتی نوجوان تان زندگی را به کام تان تلخ می کند ، از او نمی رنجید . وقتی می دانید در مغز او چه می گذرد ، دیگر عصبانی نمی شوید . این دانش و آگاهی واقعا موثر است .»

حتی کمی آگاهی از تغییرات هورمونی ، سلول های مغز ، قطعه های پیشانی و اندام های تناسلی به شما کمک می کند تا حرف های نوجوان تان را بهتر درک کنید.