نفت را خام نفروشیم!!

صنعت نفت، حیاتی‌ترین صنعت کشور و بدون شک منحصربه فردترین حجیم‌ترین و بزرگ‌ترین بخش اقتصاد کشور است. به موازات آورنده ارز خارجی ریشه نهایی واردات، منشأ ذخایر خارجی و ثروت جاری کشور،‌امانت‌دار بزرگ‌ترین ثروت ساختاری - پس از نیروی انسانی- صنعت نفت است. با این همه صنعت نفت ایران هیچ‌گاه در طول تاریخ حیاتش به توان بالقوه خود نرسیده است. اتفاقاً برعکس از دیدگاهی صنعت نفت کشور هزار مشکل دارد و به‌خاطر اینکه حیاتی‌ترین صنعت کشور است این مشکلات دردآورترند. نگاه کنید به نمونه‌هایی از مشکلات عمده این صنعت:

استفاده از تکنولوژی روزآمد و انتقال و بومی کردن آن از بدیهیات است. در این امر شرکت‌های داخلی خصوصی یا مشترک می‌توانند کمک شایانی کنند.

برای جذب سرمایه موردنیاز این بخش همان‌گونه که تجربه جهانی نشان می‌دهد کافی است این صنعت شفاف‌تر، پاسخ‌گوتر، مسئولیت‌پذیرتر و خصوصی‌تر گردد تا سرمایه‌گذاران کشورمان به‌عنوان "سهامداران ایرانی"  در منافع این صنعت سهیم شوند.

صنعت نفت ایران نیازمند باز شدن، شفافیت، مسئولیت‌پذیری، اطلاع‌رسانی واقعی، پاسخگویی، سازمان‌دهی، تربیت جوانان به‌عنوان متخصصان روزآمد، دسترسی و بومی نمودن فن‌آوری‌های جدید، تنظیم و ابداع قراردادهای بهتر برای کشور (فراتر از بیع متقابل)، خصوصی‌سازی در کنار دستگاه‌های دولتی و جذب سرمایه داخلی در کنار سرمایه خارجی است.

در کمال تاسف هنوز خام فروشی نفت ادامه دارد و این صنعت که بزرگ‌ترین منبع درآمد ارزی کشور است اشتغال بسیار ناچیزی ایجاد کرده است در حالی که جوانان ما بیکارند. در واقع خام فروشی بدون ارزش افزوده موجب رشد ناچیز بیکاری و توسعه‌نیافتگی می‌شود. صنعت نفت ما در حال حاضر حدود 22 درصد تولید کشور را شامل می‌شود ولی اشتغال آن زیر هفت درصد است.

در یک جهش با استفاده از نیروی کار جدید به آسانی می‌توان ارزش افزوده را به 40 درصد و اشتغال را به 20 درصد افزایش داد.

رستم قاسمی، وزیر نفت به همراه استاندار فارس، نمایندگان مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی و مدیران عامل شرکت ملی صتایع پتروشیمی و شرکت ملی گاز ایران از پارک علم و فناوری فارس بازدید کردند.

وزیر نفت با تاکید بر ضرورت اجرای برنامه‌های پژوهشی و دانش بنیان در بخش انرژی کشور اظهار داشت: با توجه به اهداف بلند مدت توسعه‌ای، هنوز فعالیت‌های بزرگی در این بخش باقی مانده که باید از سوی فعالان این بخش پیگیری شود زیرا توسعه بخش نفت و گاز و پتروشیمی کشور به این فعالیت وابسته است.

وی خاطر نشان کرد: صنعت نفت، صنعت برتر کشور است و مزیت های موجود آن ظرفیت کاری بسیاری ایجاد کرده است.

قاسمی جلوگیری از خام فروشی نفت را از جمله اهداف بلند مدت کشور دانست و تاکید کرد: صنایع وابسته و پایین دستی نفت و گاز، می‌تواند در سایه فعالیت پارک های علم و فناوری توسعه یابد و در این راستا پارک علم و فناوری فارس، به عنوان مرکز منطقه جنوب کشور، می‌تواند نقش موثری را ایفا کند.

وی ضمن ابراز خرسندی از فعالیت‌های پارک علم و فناوری فارس در زمینه نفت، گاز و پتروشیمی، افزود: امروزه زندگی روزمره با محصولات پتروشیمی گره خورده و تبدیل محصولات اولیه پتروشیمی به کالاهای مورد نیاز مردم سبب توسعه کشور می گردد. که در این راستا وزارت نفت برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدتی را در نظردارد که در شرکت ملی پتروشیمی همکاری با پارک‌ها دارای اولویت می باشند تا به امید خداوند با تقویت شرکتهای  دانش بنیان در جهت پیشرفت کشور منطقه گام موثری برداشته شود.

یکی از ابتدایی ترین راه های حصول این هدف گسترش و تقویت صنعت پتروشیمی است. نباید از نظر دور داشت که صنعت پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر روند رو به رشد خود را با سرعت خوبی پیموده و این صنعت به دلیل دارا بودن بهره وری و ارز آوری مطلوب بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی، جلوگیری از خام فروشی، تغییر رویکرد در صنعت پتروشیمی و بازنگری در برنامه 20‌ساله و رسیدن به اهداف برنامه پنجم توسعه ونیز افق چشم‌انداز 1404 از مهمترین فعالیت‌ها و برنامه‌های پیش روی این صنعت رو به رشد به شمار می‌رود.

ایران به دلیل دسترسی به خلیج فارس و دریای عمان به بازارهای هدف دسترسی مناسبی دارد وافزایش صادرات فرآورده‌های پتروشیمی علاوه بر تامین نیاز داخلی سبب رشد در آمدهای ارزی کشور خواهد شد. در چشم‌اندازافق 1404 دستیابی به مقام اول از نظر ارزش تولیدات پتروشیمی در منطقه مورد توجه قرار گرفته و متولیان امر در شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت‌های تابعه برای دستیابی به این هدف، توسعه پایدار صنعت پتروشیمی و بحث تکمیل زنجیره ارزش را در صنعت پتروشیمی در اولویت برنامه‌های خود قرار داده‌اند.

در این میان باید توجه کرد که صنعت پتروشیمی، نقش مهمی در ایجاد ارزش افزوده منابع نفتی کشور به عنوان یک ثروت ملی دارد وکشورمان با توجه به دارا بودن منابع عظیم هیدروکربوری به عنوان مزیت اقتصادی، قابلیت آن را دارد تا به یکی از قطب‌های پتروشیمی منطقه تبدیل شود. اگر بخواهیم از زاویه‌ای دیگر به اهمیت صنعت پتروشیمی در اقتصاد کشور نگاه کنیم باید گفت که اهمیت صادرات محصولات پتروشیمی رو زبه روز در حال افزایش است. علاوه بر آن نقش محصولات و فرآورده‌های پتروشیمی در توسعه سایر صنایع داخلی را نیز باید مورد توجهی خاص قرار داد، صنایعی مانند خودرو، کشاورزی و بسیاری از صنایع دیگر مرهون خدمات صنعت پتروشیمی است.

کارشناسان بر این اعتقاد هستند که صنایع پتروشیمی برای توسعه و شکوفایی خود نیازمند زیر ساخت‌های گوناگونی هستند که در صورت تامین مالی مناسب می‌توانند به بالاترین ظرفیت‌های تولیدی دست یابند.

صنعت پتروشیمی مانند صنایع نفت و گاز نیازمند حجم بالایی در سرمایه‌گذاری‌ها بوده و از جمله «صنایع سرمایه بر» شناخته می‌شود. صنایع پتروشیمی خود شامل بخش‌های بالادستی (مجتمع‌های الفینی، آروماتیکی و ...) و صنایع مکمل است که هرکدام به علت افزایش تقاضا همگام با رشد نیاز در بازارهای جهانی می‌توانند بر روند توسعه کشور تاثیر گذار باشند. افزایش شرکت‌های خصوصی پتروشیمی در سال‌های اخیر که همزمان با اجرای اصل 44 قانون اساسی به چرخه تولید وارد شده‌اند نیز از دیگر عوامل رشد مناسب این صنعت در کشور به شمار می‌رود و پتروشیمی هایی که در حال ساخت در سراسر ایران هستند در صورت حمایت دولت و مجلس می‌توانند هرچه زود تر به جمع تولید کنندگان بپیوندند.

فعالان در صنعت پتروشیمی اعتقاد دارند که حضور سرمایه‌گذاران خارجی نیز از جمله ضرورت‌های توسعه سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش پتروشیمی است. سرمایه‌گذار خارجی علاوه بر تامین مالی پروژه‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری، زمینه انتقال تکنولوژی آسان‌تر، پشتیبانی و استفاده از خدمات جانبی و مهندسی را فراهم می‌سازد. توجه به سرمایه‌گذاری در مناطق ویژه، نزدیک بودن به منابع تامین خوراک از میادین گازی همچنین صنایع میانی پتروشیمی (به عنوان پارک‌های پتروشیمی) از جمله دیگر مواردی است که نیازمند مطالعه و بررسی از سوی سرمایه‌گذاران است تا مکان‌یابی دقیقی داشته و از بعد سرمایه‌گذاری و اقتصادی دارای جذابیت باشد.

سخن آخر اینکه نه فقط در صنعت نفت که در تمامی صنایع، گسترش صنایع بالادستی و پایین دستی از نقاط قوت و درآمدزایی یک اقتصاد است. این زنجیره صنایع نه تنها می تواند به افزایش ارزش افزوده و درآمد حاصل منجر شود، می تواند قابلیت مقابله با ریسک و قدرت عمل صنایع را هم افزایش دهد. این مسئله به ویژه در حوزه صنایع نفتی که درآمد حاصل از آن میتواند منجر به بیماری هلندی شود بسیار حائز اهمیت است.

فرآوری: ریحانه حمیدی فر

بخش اقتصاد تبیان

منابع:

اقتصاد ایران

عصر کیمیاگری

رجا نیوز