آدم ربایی یا گروگانگیری؟

آدم ربایی یا گروگانگیری نخستین بار در رم باستان و بخش هایی از انگلستان در سال 1748 دیده شده است.

این كار غیرانسانی در بیشتر موارد به دلیل دریافت پول بدون زحمت و كار كردن انجام می پذیرد و عموما با انگیزه های شخصی انجام می گیرد، اما در مواردی نیز به صورت برنامه های فرقه ای و حزبی و حتی حكومتی و مذهبی است.

در دهه1870 بیشترین علت آدم ربایی یا گروگانگیری جنگ بوده و در دهه1970 به بعد، بیشتر به دلیل انگیزه های تروریستی و جنایی این كار انجام شده است.

همانطور كه از  اسم آن پیداست ، آدم ربایی از ربودن است و در تعریف آن گفته شده : به انتقال یك شخص بدون رضایت او از محلی به محل دیگر بوسیله زور ، تهدید یا فریفتن آدم ربایی گفته می شود و تاریخچه آن به قانون «حمورابی» اولین قانون مدونی كه وجود دارد بر می گردد.

آدم ربایی از جمله جرایمی محسوب می شود كه از گذشته وجود داشته و امروز نیز با انگیزه های مختلف و دلایل متفاوت صورت می گیرد شاید بتوان گفت بعد از جرم قتل عمدی ، مهمترین جرم علیه اشخاص جرم آدم ربایی است . تحت شرایطی آدم ربایی می تواند بعنوان یك بزه بین المللی و به عنوان یك جرم سیاسی مورد بررسی قرار گیرد. جرم آدم ربایی و گروگانگیری دو مصداق از جرایم علیه اشخاص هستند كه یكی از مواهب خدادادی انسانها یعنی آزادی تن را مورد تعرض قرار داده و موجبات سلب آزادی تن را فراهم می آورند این جرایم علاوه بر اینكه آزادی تن اشخاص را سلب می كنند ، در اغلب اوقات صدمات بدنی (ضرب و جرح و قتل) و صدمات حیثیتی (ریختن آبرو، شرف و هتك ناموس) بر پیكر افراد وارد می كنند كه غیر قابل جبران می باشند و غالباً با نوعی عنف و تهدید و اجبار یا حیله و نیرنگ با انگیزه های سوء همراه هستند در جوامع امروزی این چنین جرایمی تحت عنوان ترورسیم مطرح و مورد پی گیری واقع می شوند با این كه قانوّن گذار نظام جمهوری اسلامی ایران همچون دیگر نظامهای موجود برای مهار و كنترل جرم آدم ربایی مجازاتهای سنگین و حتی در موارد خاص مجازات اعدام در نظر گرفته است ولی با این همه واقعیت این است كه جرم آدم ربایی همچون جرایم دیگر در كشور ما در حال افزایش است .

عناصر جرم آدم ربایی

الف) عنصر مادی:

1-  موضوع جرم آدم ربایی ساده: انسان زنده كه حداقل 15 سال داشته باشد و در غیر این صورت ممكن است مشمول آدم ربایی مشدد و یا دزدیدن طفل تازه متولد شده یا مخفی كردن اموات قرار گیرد.

2-   رفتار مجرمانه: انتقال جسم مجنی علیه از محلی به محل دیگر با زور و تهدید و حیله بطوری كه مجنی علیه اراده‌ای از خود نداشته باشد.

3-   مرتكب و شكل ارتكاب:  هر كسی می‌تواند باشد كه به صورت مباشرت یا مداخله و غیر مستقیم قابل تحقق است كه بحث مباشرت شركت و معاونت پیش می‌آید.

4-   عدم رضایت مجنی علیه شرط لازم است و بدون آن جرم محقق نمی‌شود.

5-   نتیجه مجرمانه: درست است در ماده 621 ق. م. 1. از نتیجه حرفی به میان نیامده ولی آدم ربایی از جرایم مقید می‌باشد و نتیجه هم سلب آزادی از فرد ربوده شده می‌باشد.

ب) عنصر معنوی:

1- سوء نیت عام: مرتكب علاوه بر علم به موضوع جرم و وصف آن یعنی انسان زنده باید در انجام عمل عامل هم باشد و علم و آگاهی مرتكب به عدم رضایت بزه دیده شرط نیست این جرم مطلق است و نیازی به سوء نیت خاص ندارد و مفروض است پس ربودن انسان زنده كه در حال خواب یا بیهوشی است مشمول این حكم می‌باشد.

2- انگیزه مرتكب: علی الاصول مقنن انگیزه را به عنوان یكی از اجزاء تشكیل دهنده عنصر روانی جرایم بشمار نمی‌آورد و داشتن انگیزه شرافتمندانه در جرایم تعزیری و بازدارنده از جهات مخففه محسوب می‌شود با این وجود انگیزه یكی از اجزاء عنصر معنوی جرم آدم ربایی به شمار می‌آید هر چند مقنن در ماده 621(قانون مجازات اسلامی) واژه قصد را بكار برده است ولی این واژه دلالت برانگیزه می‌كند و دلالت بر سوء نیت خاص ندارد و فرد آدم ربا باید عمد در ربودن فرد داشته باشد و با توجه به اینكه نتیجه جرم آدم ربایی از عمل مرتكب منفك نیست بنابراین سوء نیت خاص در سوء نیت عام مرتكب مستتر است و كسی كه قصد ربودن كسی را دارد در ضمن قصد سلب آزادی او را نیز دارد.

ج) عنصر قانونی:

عنصر قانونی جرم ماده 621 قانون مجازات اسلامی می‌باشد.

علل تشدید مجازات آدم ربایی:

1-سن مجنی علیه كمتر از 15 سال تمام باشد

2-  ربودن با وسیله نقلیه باشد. وسیله نقلیه منصرف به وسیله نقلیه موتوری است اما اطلاق آن در اینجا شامل وسیله نقلیه غیر موتوری مانند دوچرخه هم می‌شود و علت مشدد بودن هم چون باعث تسهیل در ارتكاب جرم و باعث رعب و وحشت و امكان فرار مجنی علیه هم كمتر می‌شود.

3-  رساندن آسیب جسمی به مجنی علیه. اگر چه ظهور در آسیب جسمی دارد اما ظاهراً شامل آسیب‌های روحی و روانی هم می‌شود.

4-  رساندن آسیب حیثیتی به مجنی علیه. در صورتیكه بزه دیده مۆنث یا پسر بچه زیبا باشد مفروض گرفته می‌شود در غیر این صورت باید از طرف مجنی علیه ثابت شود

مجازات جرم آدم ربایی

طبق ماده 621 قانون مجازات اسلامی در جرم آدم ربایی ساده مجازات آن حبس از 5 الی 15 سال و در صورتیكه سن مجنی علیه كمتر از 15 سال یا ربودن با وسیله نقلیه باشد یا به مجنی علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود مرتكب به حداكثر مجازات یعنی 15 سال حبس محكوم خواهد شد و در صورت ارتكاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محكوم می‌گردد.

منابع: 1-آقایی‌نیا، حسین؛ حقوق كیفری اختصاصی، جرایم علیه اشخاص

2-قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران

3-حسینجانی، بهمن؛حقوق جزای اختصاصی

4-زراعت، عباس؛ حقوق جزای اختصاصی (جرایم علیه اشخاص

5- وبلاگ اندیشه نوین