تقوا مهمترین فلسفه روزه
در حقیقت روزه، درس مساوات و برابرى در جامعه است و با روزه گرفتن حال و روزِ گرسنگان جامعه به طور ملموس بر اغنیا معلوم مى شود.
در رابطه با فلسفه احكام در روایات اهل بیت (علیهم السلام) حكمت ها و علل گوناگونى مطرح شده است. همچنین درباره فلسفه روزه و وجوب آن حكمت هاى مختلفى بیان شده كه ما مختصرى از آنها را بیان مى كنیم:
1. چشیدن مزه گرسنگى در اغنیا
وقتى از امام رضا (علیه السلام) سۆال مى شود كه علّت وجوب روزه چیست، امام (علیه السلام) مى فرمایند:
«عَلِةٌ الصَّوْمِ لِعِرْفانِ مَسَّ الْجوُعِ وَ الْعَطَش» علت روزه گرفتن، براى شناختن (چشیدن) مزه گرسنگى و تشنگى است. (وسائل الشیعة، كتاب الصوم، باب 1، ابواب وجوب الصوم، ح 3; علل الشرایع، باب 108، ص 378)
در روایت دیگر امام صادق (علیه السلام) مى فرمایند: «اِنّما فَرَضَ الله الصِیّام لِیَسْتَوِىَ بِهِ الغَنِىّ وَ الْفَقیر»; خداوند روزه را واجب كرد تا ثروتمند و فقیر مساوى باشند.
در حقیقت روزه، درس مساوات و برابرى در جامعه است. با روزه گرفتن حال و روزِ گرسنگان جامعه به طور ملموس بر اغنیا معلوم مى شود.
2. شكستن شهوات
روزه سبب مى شود تا روح هوس رانى و شهوت رانى در انسان شكسته شود و با شكسته شدن شهوت، عقل انسان هویدا مى گردد. امام رضا (علیه السلام) فرمودند: «مَعَ ما فیه مِنَ الاِْنْكِسار لَهُ عَنِ الشَّهوات» روزه گرفتن، سبب شكسته شدن شهوت مى باشد. (وسائل الشیعة، كتاب الصوم، باب 1، ابواب وجوب الصوم، ح 3)
امام رضا (علیه السلام) فرمودند: خداوند روزه را واجب گردانید تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به یاد پس از مرگ بیافتند
3. سلامتى بدن
یكى دیگر از حكمت هاى روزه، سلامتى بدن است.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: براى هر چیزى زكاتى هست و زكات بدن ها روزه گرفتن است. (الفصول المهمة فى اصول الائمة، ج 3، ص 336)
همه ما مى دانیم كه یكى از علت هاى مریضى در افراد، زیاده روى در خوردن غذاهاى مختلف است. با روزه گرفتن، در حقیقت دستگاه گوارشى انسان استراحت مى كند و امروزه دانشمندان یكى از راه هاى درمان بیمارى ها را روزه گرفتن مى دانند، در این جا به این نكته هم اشاره مى كنیم كه روزه داران باید توجه داشته باشند كه در موقع افطار و سحر، در غذا خوردن اعتدال را رعایت نمایند تا موجب سلامتى بیشتر بدن گردد.
4. آزمایش اخلاص مردم
در خطبه اى كه مشهور به خطبه صدّیقه زهرا (علیها السلام) است، ایشان درباره فلسفه روزه مى فرمایند:
«فَرَضَ الله الصِّیّامَ تَثْبیتاً لِلاِْخْلاصِ» خداوند روزه را واجب گردانید تا اخلاص مردم را به ثبوت برساند; (چون تنها عبادتى است كه مى شود اخلاص مردم را آزمود). (جامع احادیث الشیعه، كتاب الصوم، ج 10، ص 294)
5. یادآورى زندگى پس از مرگ
قال الرضا(علیه السلام)... لِكَىْ یَعرِفُوا اَلَم الْجَوْع وَالْعَطَش فَیَسْتَدَلّوا عَلى فَقْرِ الآخِرة... (وسائل الشیعة، كتاب الصوم، أبواب وجوب الصوم، ح 5)امام رضا (علیه السلام) فرمودند: خداوند روزه را واجب گردانید تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به یاد پس از مرگ بیافتند.
مومن باید در هواى گرم در ماه رمضان تشنه شود تا به یاد تشنگى روز قیامت بیافتد، چون در روز قیامت هم انسان نیاز به غذا و آب دارد، امّا باید براى رسیدن به آنها سرمایه را در این دنیا كسب كرد.
6. آرامش قلب و دل
قالَ عَلِىٌّ (علیه السلام): اَلصِّیام وَ الْحَجّ تَسْكینٌ لِلْقُلُوبِ; حضرت على(علیه السلام) مى فرمایند: روزه و حج براى انسان آرامش دل مى آورند.
روزه سبب مى شود كه قلب جولانگاه شیطان نباشد.
روزه سبب مى شود تا روح هوس رانى و شهوت رانى در انسان شكسته شود و با شكسته شدن شهوت، عقل انسان هویدا مى گردد. امام رضا (علیه السلام) فرمودند: «مَعَ ما فیه مِنَ الاِْنْكِسار لَهُ عَنِ الشَّهوات» روزه گرفتن، سبب شكسته شدن شهوت مى باشد
7. تقوا مهمترین فلسفه روزه
واژه تقوا با اشتقاق هاى گوناگون در قرآن كریم در آیات متعدّدى به كار رفته است و در آیات نخستین سوره بقره هدایت را مخصوص متقین مى داند: «هُدىً لِلْمُتَّقینَ» و نیز در جاى دیگر مى فرماید: (كُتِبَ عَلَیْكُمُ الصِّیامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) (بقره (2)، آیه 183) این آیه مهمترین حكمت روزه گرفتن را رسیدن به تقوا بیان مى كند، و در احادیث معصومین (علیهم السلام) نیز سرچشمه فضایل و نیكى ها تقوا بیان شده است که در اینجا تبرکا چند نمونه از آن ها را ذکر می کنیم:
1. قالَ رَسوُلُ الله (صلى الله علیه وآله): «عَلَیْكَ بِتَقْوى اللهِ، فَاِنَّهُ رَأسُ الاَْمْرِكُلِّهِ» پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله) فرمودند: تقواى الهى سرچشمه همه كارها و نیكى هاست. (بحارالانوار، ج 67، ص 289)
2. قال علىّ (علیه السلام): اَلتَّقى رِئیسُ الاَْخْلاق: حضرت على(علیه السلام) فرمودند: تقوا، سَرور همه خصلت هاى اخلاقى است. (نهج البلاغه (فیض الاسلام)، حكمت 402)
در بیان دیگر حضرت على (علیه السلام) مى فرمایند: «فَاعْتَصِمُوا بَتَقْوَى الله، فَاِنّ لَها حَبْلا وَثیقا»; به تقواىِ الهى چنگ بزنید، زیرا تقوا داراى ریسمان محكم است.
به جا آوردن واجبات و ترك محرّمات نشانه تقواست و اگر كسى لذت هاى مادى را براى انجام واجبات و اجتناب از محرّمات ترك كند، به بالاترین مقام نایل مى گردد.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
کتاب: رمضان ماه خدا ـ زین العابدین احمدی ، حسنعلی احمدی
سایت شیعه سرچ
