درست حرف بزن! اما چگونه

تازه چند ماه از شروع زندگیمون گذشته مادر و پدر و همه اطرافیانمون منتظرن که ما شروع به حرف زدن بکنیم و به قول خودشون شیرین زبونی کنیم ما هم بنا به اونچه میشنویم در این مسیر بی انتها قدم میزنیم و هر روز بارمونو سنگین تر میکنیم تا جایی که همون هایی که منتظر کلام ما بودن ما رو به سکوت دعوت میکنند اما نه زمان شروع به کلام و نه حالا که سکوت ما را طالبند به ما در مورد این که چطور حرف بزنیم چیزی نمیگند. شاید اگر خطایی از ما سر بزنه با کلام کلیشه ایی ( مۆدب باش ) و یا ( درست حرف بزن) ما را به خطامون آگاه کنند.

اما تا به حال فهمیدید این کلیشه ها یعنی چه؟ و ما باید چطوری حرف بزنیم که درست باشه، مۆدبانه باشه و ما به خطا نرفته باشیم . خب برای اینکه بفهمیم چه کنیم از کی باید کمک بگیریم؟ چه کسی را الگوی خودمون قرار بدیم؟ از کی بپرسیم حرفهامون درسته یا نه و با چه سنگ محکی خودمونو ارزیابی کنیم . پدر، مادرمون؟ معلم هامون؟ دوستانمون ؟ اولیای الهی و یا نه شاید بهترین نمونه ..........

از اعضاى شگفت انگیز بدن انسان زبان است و وظایف بزرگى را عهدهدار مى باشد که از مهمترین آنها سخن گفتن است. خدا در قرآن پس از ذکر خلقت انسان، از نعمت بیان، سخن گفته و فرموده است: (خداى رحمان، قرآن را یاد داد، انسان را آفرید، و به او «بیان» ر ا آموخت). (الرحمن/1 – 4)

در قرآن کریم براى هر گفت و شنودى نوع و شیوهاى خاص از گفتار توصیه شده مانند: قول حسن، قول معروف، قول کریم؛ و استفاده از بعضى شیوهها مورد نهى قرار گرفته است، مانند: مکالمه با صداى بلند، یا با ناز و کرشمه ما به گوشه ایی از این شیوه ها اشاره میکنیم .

گفتار مۆمنان با یکدیگر:

استوارى کلام و سوژه به دشمن ندادن از جمله توصیه های خداوند در همکلامی مومنان با یکدیگر است و این نکات را در آیه 70 سوره احزاب و 104 بقره متذکر شده : « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیداً »(اى کسانى که ایمان آوردهاید، از خدا پروا دارید و سخنى استوار گویید) و « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا وَ اسْمَعُوا وَ لِلْکافِرینَ عَذابٌ أَلیم » (اى کسانى که ایمان آوردهاید، نگویید: «راعنا» و بگویید: «انظرنا» و [این توصیه را] بشنوید، و کافران را عذابى دردناک است)

سخن گفتن با فرزندان:

ادب و مهربانى و دلسوزى و اندرز و نصیحت در کلام از جمله نکات اشاره شده به والدین در قرآن است که انها باید در مقابل فرزندان از آن بهره گیرند. داستانهاى مختلفى را که قرآن مجید از پیامبر الهى(علیهم السلام) نقل کرده است، بیان کنندهى این مطلب است که بزرگان، فرزندانشان را با استفاده از بهترین روش، یعنى مۆدبانه و با مهربانى و دلسوزى، پند و اندرز داده و خطرات دنیایى و آ خرتى اعمالشان را به آنان گوشزد مى کردند مثلاً در سوره لقمان آیه 13 « وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لا تُشْرِک بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْک لَظُلْمٌ عَظیم » (و یاد کن هنگامى را که لقمان به پسر خویش - در حالى که وى را اندرز مى داد - گفت: اى فرزندم، به خدا شرک میاور که به راستى شرک ستمى بزرگ است).

گفتار مسۆولان:

به طور کلی سخن مۆمنان باید به گونه اى باشد که حقّ انسانها را به ایشان برساند، نه اینکه حق آنان را از بین ببرد، به خصوص افرادى که کلام آنان زمینه ى نفع و زیان را براى دیگران به بار مى آورد مانند سخن مسۆولانى چون قاضى، شاهد، داور و کارشناسان و .... قرآن مجید به این گونه افراد در سوره انعام آیه 152 دستور مى دهد عادلانه سخن بگویید: « إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبى وَ بِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذلِکمْ وَصَّاکمْ بِهِ لَعَلَّکمْ تَذَکرُونَ »(و چون [به داورى یا شهادت] سخن گویید دادگرى کنید [و عادلانه سخن بگویید]، هر چند [درباره ]خویشاوند [شما] باشد)

علامه طباطبایى(ره) در اینباره مى گوید: باید مراقب گفتارهاى خود باشید، و زبان خود را از حرف هایى که براى دیگران نفع یا ضرر دارد حفظ کنید، و عاطفهى قرابت و هر عاطفه دیگرى شما را به جانبدارى بیجا از احدى وادار نکند.

سخن گفتن شاگرد و استاد با یکدیگر:

قرآن کریم براى گفت و گوى شاگرد و استاد با یکدیگر دستورهایى مىدهد که بیشتر در آیات 65 - 78 سوره کهف دو گفت و گوى حضرت موسى(علیه السلام) (به عنوان شاگرد) با حضرت خضر(علیه السلام) (به عنوان استاد) نمود پیدا کرده است. و شامل نکاتی چون : رعایت ادب و فروتنى ،پاسخ مۆدبانه در مقابل استاد و عذر خواهی به هنگام لغزش و اشتباه می باشد.

سخن گفتن زنان با نامحرمان :

در قرآن در توصیه به همسران پیامبر نکته مهمی وارد شده : « یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفا » (اى همسران پیامبر، شما مانند هیچ یک از زنان [دیگر ]نیستید، اگر تقوا پیشه کنید، پس به ناز سخن مگویید تا آنکه در دلش بیمارى است طمع ورزد، و گفتارى شایسته گویید) از مطالعه آیه 32 سوره احزاب این چنین بر می آید که اولاً زنان می بایست از خضوع در گفتار به گونهاى که سخن ایشان اشاره به فروتنى، تسلیم و فرمانبردارى بدون قصد را داشته باشد مانند: نازک، ظ ریف، با ناز و کرشمه و با نرمى سخن گفتن با نامحرمان بپرهیزید، تا مبادا دل آنان را دچار ریبه و پندارهاى شیطانى نموده و شهوتشان را برانگیزانید و ثانیاً بر ایشان لازم است با «قول معروف» و کلام شناخته شده با نامحرمان تکلّم نمایند، سخنى زیبا و به دور از اشاره به فساد و ریبه، سخنى که شرع و عرف اسلامى آن را شایسته مىداند و آن کلام، موافق با دین و اسلام است .

اما در نهایت باید بدانیم هر کلامی ارزش ندارد و آن کلامی مورد پسند عقل است که دارای خصوصیاتی چون : عقلانی و با فکر و اندیشه بودن، علم و آگاهى، عمل به کلام، حقانیت و استواری در کلام و رعایت ادب از جمله این ملاک هاست .

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع : وبلاگ گروهی رهپویان قرآن