تاثیر معنویت بر پایداری پیوند ها

اولین شرط داشتن جامعه‌ای سالم و پویا، سلامتی و پایداری خانواده است. لذا همواره پرداختن به این بنای مقدس و بنیادین جامعه و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالی، اصلاح خانواده بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی خود و سقوط به ورطه هلاكت و ضلالت بوده است.

امروزه ساختار خانواده در جهان با مشكلات متعددی دست به گریبان است و بحران خانواده یكی از رخدادهای تلخ و چالشهای پیش‌رو برای جوامع كنونی است كه باید به شدت مورد توجه قرار گیرد.

سئوال اصلی آن است كه آیا مادام كه بشریت زندگی را به زیور علم بدون تزكیه و تقوی و معنویت دینی می‌آراید و بنام تمدن از دین و معنویت فاصله می‌گیرد و خود را بی‌نیاز از ارتباط با عالم ماوراء و معنویت و اخلاق می‌انگارد و نیز قانونمندی براساس توحید و قانونگذاری الهی را سامان‌دار و نظام‌پذیر نمی‌شناسد می‌تواند بحرانهای پیش‌روی خود را در عرصه خانواده حل نماید؟

اریك فروم (روانشناس) نیاز به یك نظام اعتقادی را جزء ذاتی انسان می‌داند و می‌گوید: نیاز به دین یعنی نیاز به یك الگوی جهت‌گیری و مرجعی برای اعتقاد و ایمان است. هیچكس را نمی‌توان یافت كه فاقد این نیاز باشد. تمایلات انسان را نهایتی نیست و فردی كه برمحور توحید و مدار ارتباط با خدا حركت نمی‌نماید. پیوسته در صدد جوابگویی به این خواسته‌ها می‌باشد، در حالی كه عملاً نمی‌توان تمام تمایلات را جامه عمل پوشید و چنین فردی با وجود وسعت نعمات الهی پیوسته خود را در تنگی احساس می‌نماید.

در اسلام همة فطرت‌ها، خدایی معرفی گردیده است:فطرت الله التی فطر الناس علیها (روم/30)

لذا با توجه به اصالت و فراگیری امور معنوی در همة شئون زندگی گسترة احتیاجات انسان فراتر از نیازمندی های مادی است. و از سویی دیگر با توجه به اهمیت «خانواده» به عنوان كلیدی‌ترین واحد اجتماعی، به نظر می‌رسد دقت نظر بر بحث معنویت در خانواده، توجه ویژه‌ای را می‌طلبد.

معنویت و استحكام خانواده

زیربنای ساختار كلی خانواده در اسلام دو ركن اساسی اخلاق و حقوق است كه با حاكمیت آن، استواری و پویایی این بنا تضمین می‌شود چرا كه ركن حقوقی ضامن برپایی و استواری اصل خانواده و مانع فروپاشی آن است و ركن اخلاقی ضامن رشد و بالندگی و تأمین اهداف خانواده می‌باشد و تفكیك این دو مقوله در آن ممكن نیست.

با اقرار به زوجیت، طرفین عهده‌دار تعهداتی حقوقی، اخلاقی، اقتصادی و فرهنگی نسبت به یكدیگر می‌شوند. این تعهدات دو سویه است كه عمدة آنها عبارتند از: حسن معاشرت، جلب رضایت طرفین، نفقه، مهریه، اجرت‌المثل، توافق در داشتن فرزند و تمكین، اینها و دهها تكلیف و وظیفه خُرد و كلان دیگر كه برای پایداری خانواده و اساس تحكیم روابط رعایت آن لازم است در قرآن كریم و منابع اسلامی آمده است.

از تعامل حقوقی و اخلاقی زن و مرد و با رعایت توصیه‌هایی كه قرآن كریم برآنها تأكید می‌فرماید، یك خانواده پایدار و پویا ساخته می شود.

هنّ لباس لكم و انتم لباس لهنّ (بقره/187)زوجین در حكم لباس برای یكدیگرند.

ارتباطی كه انسان با لباس خود دارد نزدیكترین، محرمانه‌ترین و بی‌آزارترین روابط است این تشبیه در هیچ امر دیگری جز رابطه زن و شوهر مصداق ندارد حتی در رابطه والدین و فرزندان.

در ادامه به پاره ای از آموزه های دینی که موجبات استحکام خانواده را فراهم می آورند اشاره می گردد؛

توصیه به حسن معاشرت و عمل به معروف؛ «.... و عا شروهّن بالمعروف ....» (نساء/19): از جمله اصولی كه قرآن كریم در كنترل رفتارهای انسانها نسبت به یكدیگر نام می‌برد، اصل «معروف» است كه در قرآن كریم 9 بار تكرار شده است. بیشترین استعمال آن در حادترین مرحله روابط زن و شوهر هنگام طلاق است.

«و أتمروا بینكم به معروفٍ ....» (طلاق/6): روابط میان خودتان را با رفتارهای پسندیده و مورد پذیرش عرف، نیكو گردانید.

حفظ عفت و پاکدامنی: انسان دارای نگرش معنوی در همه جا خدا را حاضر و ناظر بر عملكرد و رفتار خود می بیند. از نگاه به نامحرم می پرهیزد زیرا در دستورات الهی آمده است مردان چشمان خود را از حرام بپوشانند و زنان نیز چنین وظیفه ای دارند. (نور/30و31) و نیز در پوشش خود ملاحظات دینی را رعایت نمایند.

انسان دارای گرایش معنوی ضمن اعتقاد قوی به آزادی و حریت خود این را می داند كه حیات اجتماعی و خانوادگی ایجاب می كند كه آزادی او در راستای آزادی جمع باشد، زیرا دیگران نیز می خواهند چون ما آزاد باشند ، پس لازم است هر كسی از بخشی از آزادی خود به نفع دیگران صرف نظر كند.

توصیه به كم توقعی: از دیگر آثار معنویت در زندگی خانوادگی كم توقعی می باشد. هر مرد و زنی از نظر جسمی و روحی دارای قدرتی مخصوص به خود است.

خداوند سبحان در آیه 233 سوره مباركه بقره می فرمایند :

«خداوند احدی را جز به اندازه سعه وجودیش تكلیف ننماید». بر این اساس چگونه ممكن است زن و مرد مومن در مسئله درخواستها و توقعاتشان از یكدیگر ، این اخلاق كریمانه ، و صفت رحیمه حضرت حق را سر مشق و الگوی خود قرار ندهند.كم توقعی اخلاق حق ، و خوی انبیاء و امامان و از ویژگیهای اولیای الهی است.

مراعات گذشت و عفو: از دیگر ویژگیهای انسان خداجو گذشت و عفو است. خطا و نسیان جزء لاینفك انسان است و زوجینی كه با آگاهی از دستورات و سفارشات اسلامی زندگی مشترك خود را شروع می كنند ، بخشش و گذشت را همواره در دستور كار خویش دارند و از آن امساك نمی كنند.

چرا که مطابق آیات و روایات؛ والعافین عن الناس و الله یحب المحسنین (آل عمران /134): عفو و گذشت از موارد احسان است و خداوند نیكوكاران را دوست دارد.

احترام به همسر: از دیگر ویژگیهای انسان معنوی احترام به همسر است. در مكتب اسلام هم زنان و هم مردان توصیه به احترام به یكدیگر شده اند.

منابع :

- تاثیر متقابل معنویت و خانواده"، نوشته :دكتر سید محمد امیری ، مجتبی مصطفایی،

- ضرورت معنویت در خانواده. نوشته : آمنه بختیاری ،