6.3.3،از شتابزدگی تا اصرار وزیر

قرار است سال تحصیلی آینده نظام 6.3.3 اجرایی شود، گویا بخشنامه‌ها و ترتیبات قانونی هم اندیشیده و در مواردی ابلاغ شده است، اما بررسی‌ها از نوعی ناباوری و تردید در بین لایه‌های مختلف مردم اعم از اولیا، دانش‌آموزان و حتی فرهنگیان برای اجرایی شدن نظام جدید آموزشی حكایت دارد. بسیاری از آنها دلایلی از جمله شتابزدگی، غلبه تبلیغ‌گرایی به جای كار كارشناسی و عدم پیش‌بینی سخت‌افزار و نرم‌افزار مورد نیاز را برای خوش‌بین نبودن به طرح یاد شده كافی می‌دانند.

كسی كوتاه نمی‌آید

یك بازی همزمان را با 2 بازیگر در نظر بگیرید كه در این بازی برای هر بازیگر 2 مولفه وجود دارد؛ شجاعت و ترس. در دنیای واقعی شجاعت به معنای خالی نكردن صحنه و ترس معادل كنار رفتن است. مثال فانتزی قضیه هم 2 راننده هستند كه از 2 طرف به یك پل كه فقط برای یك خودرو جا دارد نزدیك می‌شوند. طبیعتا هر راننده می‌تواند یكی از 2 استراتژی شجاعت و ترس را انتخاب كند، كه معنی اولی گاز دادن برای ورود به پل و دومی ترمز كردن و اجازه دادن به ماشین مقابل برای عبور از پل است. حالا ممكن است یكی از 2 بازیگر یا همان 2 راننده كذایی برای نشان دادن جدی بودن خود با چراغ دادن، كندن فرمان یا ترمز طرف مقابل را در منگنه قرار دهد تا هر طوری شده كنار برود.

وضعیت كنونی منتقدان و موافقان طرح 6.3.3 به نظر می‌رسد به استراتژی مورد اشاره بی‌شباهت نیست. چراكه هر یك از دوطرف در تلاش است تا دیگری را در مقابل كار انجام شده قرار دهد و البته آن طور كه از شواهد و قرائن پیداست تا به حال چاقوی وزیر تیزتر از منتقدان بوده است. برای این مدعا شواهد به وفور در دسترس است. فقط كافی است نگاهی گذرا به سرخط اخبار اجتماعی رسانه‌های گروهی بیندازیم: قطار نظام جدید آموزشی یا همان 6.3.3 ریل‌گذاری شده و از مهرماه راه‌اندازی می‌شود. از برنامه‌ریزی زمان‌بندی شده برای اجرای تحول بنیادین جلوتریم. از 23 سال قبل به این نتیجه رسیده‌اند كه جای ششم ابتدایی در نظام آموزشی كشور خالی است. دانش‌آموزان ابتدایی در نظام كنونی یك سال جهشی تحصیل می‌كنند و همین موضوع دلیل افت تحصیلی در پایه اول راهنمایی است!

منتقدان تردید دارند

منتقدان با اشاره به مواردی همچون شتابزدگی، تغییرات شكلی به جای تغییرات محتوایی و فراهم نبودن بستر‌های لازم، اجرای طرح مذكور را بیشتر تبلیغاتی ارزیابی می‌كنند كه در مواردی موجب می‌شود صرفه‌جویی‌هایی هم برای دولت حاصل شود.

سعید محمدیان، استادیار دانشكده روان‌شناسی و علوم تربیتی، از جمله كارشناسانی است كه در مورد طرح جدید تردیدهای جدی دارد. او ضمن آن‌كه تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت را با تغییرات ساختاری در دستور كار،‌دارای كمترین قرابت می‌داند، می‌گوید: بیشتر كارشناسان در مورد ضرورت تحول در نظام تعلیم و تربیت متفق‌القول هستند، اما در مورد نحوه اجرا و تمهیدات اندیشیده شده از سوی مسئولان اجرایی سوالات متعددی دارند كه بی‌پاسخ مانده است.

تدریس، فعالیتی تعاملی و هدفمند بین معلم و دانش‌آموز به منظور تسهیل یادگیری است، عوامل اصلی چنین فعالیتی هم شامل طراحی، اجرا و ارزشیابی است، ‌اما در طرح جدید نظام آموزشی، ارزشیابی به عنوان ستون یك نظام آموزشی به مراتب كم‌رنگ می‌شود. از سوی دیگر، مسئولان آموزش و پرورش اعلام كرده‌اند كه با اجرای طرح 6.3.3 به دلیل این‌كه سال آینده ورودی اول راهنمایی نداریم، دانش‌آموزانی كه امسال در پایه اول راهنمایی تحصیل می‌كنند به هر نحوی باید قبول شوند و مردودی نداریم! سال آینده هم به طور طبیعی ورودی دوم راهنمایی نخواهیم داشت، در نتیجه همه دانش‌آموزانی كه سال تحصیلی 92 ـ 91 در پایه دوم راهنمایی تحصیل می‌كنند،‌ باید قبول شوند و این چرخه باطل در پایه سوم راهنمایی هم به همین نحو ادامه خواهد یافت، بتازگی مسئولان آموزش و پرورش اعلام كرده‌اند كه در پایه اول دبیرستان هم مردودی حذف شده است! در نتیجه دانش‌آموزان كنونی بدون هیچ گونه ارزشیابی مستمر و پایش قابل توجه تا دیپلم پیش می‌روند و این خطر بزرگی برای نظام آموزشی كشور است.

درست است که هر نظام آموزشی باید تغییر كند و به روز شود، منتها باید دید آیا سند تحول به فكر نوسازی و تغییرات رو به جلوست یا نوعی عقب گرد محسوب می‌شود؟ آیا احیای ششم ابتدایی به بهانه توجه بیشتر به دوره ابتدایی یعنی آنچه معاونان وزارتخانه می‌گویند عقلایی است، كدام دیدگاه كارشناسی تایید می‌كند كه زیربنای اعتباری اجرای این سند تامین شده و اگر شده چرا نمایندگان مجلس از آن بی‌خبرند. آیا تحول نظام آموزش بدون مشاركت نمایندگان مجلس ممكن است؟

بعضی از دانش آموزان مقطع راهنمایی توانایی خواندن و نوشتن ندارند

متاسفانه در نتایج بسیاری از تحقیقات میدانی گزارش شده است که در بسیاری از مدارس راهنمایی دانش‌آموزانی هستند که توانایی خواندن و نوشتن ندارند. شیوع این وضعیت هم اصلا كم نیست. ضمن این‌كه در آزمون‌هایی كه آموزش و پرورش به طور سراسری از دانش‌آموزان به عمل می‌آورد شاهد این افت تحصیلی فاحش هستیم و مسئولان آموزش و پرورش نیز به آن اذعان دارند. برای مثال میانگین نمره برخی از دروس پایه حتی زیر نمره 10 و نگران‌كننده است.  با شعار دادن و ژست گرفتن تحولی در نظام آموزشی حاصل نمی‌شود. برای دستیابی به این هدف باید ابزارهای لازم نظیر فناوری آموزشی، وسایل كمك آموزشی،‌ معلمان متخصص و با انگیزه و نظام ارزشیابی مستمر مهیا باشد. در غیر این صورت با تحت فشار قرار دادن معلمان برای نمره دادن به دانش‌آموران ـ آن گونه كه هم‌اكنون شاهد آن هستیم ـ افت تحصیلی و ترك تحصیل و... حل نمی‌شود.

توپ در زمین آموزش و پرورش

آن طور كه بررسی‌ها نشان می‌دهد یكی از دلایل اصلی جدی شدن اجرای نظام 6.3.3 پافشاری عجیب آموزش و پرورش برای تغییر ساختاری نظام آموزشی كشور است. موضوعی كه موجب شده بسیاری از كارشناسان در مواجهه با اصرار مسئولان آموزش و پرورش میدان را خالی كرده و به عنوان ناظر سرانجام كار را انتظار بكشند.

لاله افتخاری، نماینده مردم تهران و عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این باره می‌گوید: از ابتدای طرح تغییر در نظام آموزشی كشور آنچه در كمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی پیگیری شد بررسی این واقعیت بود كه آیا براستی تغییر ساختاری نظام آموزشی این اندازه كه متولیان آموزش و پرورش مدعی هستند بر محتوا و ارتقاء شاخص‌های آموزشی تاثیرگذار است؟ در مقابل مسئولان وزارت آموزش و پرورش اصرار داشتند كه با جابه‌جایی پایه‌های تحصیلی و بدنبال آن تفكیك سنی دانش‌آموزان، بسیاری از مشكلات از جمله افت تحصیلی كاهش می‌یابد.

یكی از مواردی كه نگرانی‌هایی ایجاد كرده موضوع  كمرنگ شدن ارزشیابی در نظام جدید آموزشی است، اما مسئولان آموزش و پرورش در توجیه این نگرانی، گفتند كه تلاش می‌كنند یك نظام پایش مستمر برقرار كنند تا ارزشیابی فقط به شب امتحان منحصر نشود. البته این موضوع هنوز در حد ادعاست و باید كارشناسان میزان موفقیت طرح مذكور را بررسی كنند، ‌اما آنچه قطعی به نظر می‌رسد تلاش متولیان آموزش و پرورش برای بسط نظام ارزشیابی توصیفی است كه طی آن نمره ملاك نیست. ظاهرا مسئولان از اجرای نظام ارزشیابی توصیفی در مقطع ابتدایی راضی هستند اما در مورد موفقیت طرح مذكور نیاز به بررسی و كارشناسی بیشتری احساس می‌شود.

اما در پایان این سوال مطرح است که آیا هنوز قضاوت در مورد محتوای سند تحولی  كه می‌آید تا نظام آموزش را زیرورو كند؛ زود است؟

منابع: جام جم آنلاین/خبر گزاری مهر