تبیان، دستیار زندگی
مقدمه خوش آمد ماه رحمت تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان پیشواز ماه مبارك رمضان مقدمه : واژه فرهنگ در لغت نامه ها چنین تعریف می شود :علم و دانش ، مجموعه آداب و رسوم . مجموعه آداب و رسوم یك ملت و یا یك قوم از سرچشمه های گوناگ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ماه رمضون بازم رسید(بخش اول)


مقدمه

خوش آمد ماه رحمت

تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان

پیشواز ماه مبارك رمضان

مقدمه :

واژه فرهنگ در لغت نامه ها چنین تعریف می شود :علم و دانش ، مجموعه آداب و رسوم . مجموعه آداب و رسوم یك ملت و یا یك قوم از سرچشمه های گوناگونی نظیر باورهای ملی و یا دینی آن ملت منشا می گیرد و گاه اعتقادات دینی در طول زمان با باورهای ملی آن ملت در هم آمیخته و پیوند ناگسستنی با آن ایجاد می كند. این آداب و رسوم گاه چنان در هم تنیده و آمیخته می شوند كه بازشناختن اصل و منشا اولیه آن دشوار است . در این مقاله سعی برآن است كه تصویری از ماه مبارك رمضان در باورها و فرعنگ عامه مردم ارائه شود .این فریضه الهی كه در نزد هر مسلمانی ارزشمند و واجب الاجراست با پاره ای از آداب و رسوم و یا باورها و خرده فرهنگ ها همراه شده و در هر استان و شهری چهره ی ویژه بدان بخشیده است . در كشور ما همه مسلمین ماه مبارك رمضان را روزه می دارند  ولی در جای جای كشورمان روزه و ماه رمضان با آدابی همراه است كه ممكن است آن مراسم خاص را در جای دیگر نتوان یافت . این آداب را می توان در نحوه  استقبال از این ماه عزیز ، نحوه برپایی آن ، آداب سحر و افطار ، اطعام دادن ، عبادات و مناجات مخصوص این ماه جستجو كرد. در این بخش به نحوه استقبال از ماه مبارك رمضان می پردازیم .

خوش آمد ماه رحمت

مردم بسیاری از نقاط كشورمان چنان به استقبال ماه رمضان می روند كه گویی میهمان عزیزی را استقبال می كنند ،و یا به انتظار بهترین و عزیزترین یار خویش اند. در زیر پاره ای از این آداب را نقل می كنیم :

سفید کردن دیوار خانه ها

در اغلب روستاها و شهرستان ها دیوار خانه ها کاهگلی یا گچی است. دیوارها را برای ماه رمضان کاهگل تازه می مالند یا با گچ و خاک مخصوصی سفید می کنند. دراصطهبانات فارس آنهایی که دیوارخانه شان گچی است به وسیله پارچه ای که بر سر چوب بلندی می بندند گرد و خاک دیوارها را می گیرند. دیوارهای کاهگلی را هم کاهگل می مالند تا دوده و رنگ تیره دیوار از بین برود.

درروستای شوقان جاجرم بجنورد دیوارها را با خاک مخصوصی که از تپه ای در یک فرسخی شوقان می آورند سفید می کنند.

درروستای فرنق خمین دیوارهای خانه و اتاق ها به سبب وجود تنورهای زمینی سیاه و پوشیده از دوده می شود، مخصوصاً خانه های زمستانی،اهالی فرنق، سالی دو مرتبه خانه را سفید می کنند یک مرتبه برای عید نوروز و یک مرتبه برای ماه رمضان. در فرنق هم برای سفید کردن دیوار خانه های دوده گرفته از نوعی گل معدنی که نزدیک فرنق است و به گل سفید معروف است استفاده می کنند.

در فرنق، فرش و گلیم و جاجیم و لحاف ها را هم برای ماه رمضان می تکانند. پنبه و پشم متکا و لحاف را که به آن " نالی " می گویند در می آورند و رویه آنها را می شویند و پشم و پنبه را ترکه می زنند و دو باره توی رویه متکا و تشک می کنند و می دوزند.

نظافت اماکن عمومی

برای ماه رمضان نظافت به خانه ها محدود نمی شود و مساجد، تکیه ها،حسینیه ها، حجره ها، دکان ها و اماکن عمومی را نیز شامل می شود.در نظافت مساجد و تکایا مردم به خصوص جوانان شرکت می کنند و این کار را ثواب می دانند.کف مساجد و تکایا را که اغلب زیلوفرش است ، با به امانت گرفتن قالی و قالیچه از خانه های اطراف فرش می کنند. دیوارها را با پارچه های سبز و سیاه که به آیات قرآن و روایات و اشعار مذهبی مزیّن شده است ، می پوشانند. سقف مساجد را با آیینه و شمعدان و چلچراغ و شاخه های سرو و کاج و شمشاد آذین می بندند.

در بسیاری از آبادی ها از جمله درقمصر کاشان زنان نیز در نظافت مساجد و تکایا شرکت می کنند و دسته جمعی به آب و جاروی مسجد و شستن ظرف ها و آماده ساختن وسایل پذیرایی برای ماه رمضان می پردازند.

درشهرک طالقان هم ده ، دوازده روز مانده به ماه رمضان ، متولی یا خادم مسجد آبادی به بام می رود و جارمی زند: "برای گِلکاری مسجد بیایید." روز بعد از هر خانه روستا ، یک زن یا دختر جوان برای گِلکاری به مسجد می روند. زنان با کمک هم تمام دیوارهای شبستان را سفید کرده و در و پنجره ها را تمیز می کنند.

تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان

ماه رمضان ماه روزه و عبادت است، به همین سبب در ماه رمضان کسب و کار از رونق می افتد و مردم هم سعی می کنند مایحتاج شان را قبل از ماه رمضان تهیه کنند. اغلب برنج یا پلو غذای اصلی مردم در ماه مبارک رمضان است. در میان حبوبات هم مصرف عدس بیش از سایر حبوبات است زیرا علاوه بر اینکه عدس از نظر غذایی کامل استمردم عقیده دارند عدس رقّت قلب می آورد و حبّ علی(ع) را زیاد می کند.

یزدیها هم اصطلاحی دارند که می گوید: "در ماه رمضان هر کس باید هفت من عدس بخورد." نان جو هم در گذشته نان مصرفی اغلب مردم بود و تنها معدودی از خانواده های مرفه از نان گندم استفاده می کردند.برای ماه رمضان در شهرها و روستاها از جمله دریزد و آبادی های آن مثل دهشیر نان جو می پزند. زیرا عقیده دارند نان جو خوراک حضرت علی (ع) و ائمه اطهار بوده و آنان روزه را با نان جوی خشک افطار می کردند.

وجود خرما هم بر سر سفره افطار از واجبات است. خوردن خرما در اول افطار مستحب است و عقیده بر آن است که خرما غذای حضرت علی (ع) هنگام افطار بوده و حضرت با نان جو و خرما افطار می کرده اند.

مراسم آشتی کنان قبل از ماه رمضان

یکی از رسوم پسندیده در ماه مبارک رمضان آشتی و ایجاد الفت بین افرادی است که به سببی از یکدیگر کدورتی به دل دارند.این رسم پسندیده قبل از فرار رسیدن ماه رمضان از واجبات است و عقیده بر آن است که اگر کسی روزه بگیرد در حالی که از بستگان یا برادر دینی خود کدورتی به دل داشته باشد روزه اش مال شیطان است و قبول درگاه خداوند نیست. این رسم در همه شهرها و روستاها کم و بیش وجود دارد و تشریفات آن بسیار ساده است. اگر دو نفر از یکدیگر ناراحتی داشته باشند یا خودشان بدون مقدمه دست در گردن هم می اندازند و صورت یکدیگر را می بوسند یا یک ریش سفید و بزرگتر پادرمیانی می کند و آنها را آشتی می دهد.

مردم معتقدند اگر بزرگتر گذشت کند و برای آشتی پیشقدم شود و به سوی کوچکتر برود، ثواب زیادی می برد. همچنین عقیده دارند چون ماه رمضان ماه خداست ، خداوند از آدم کینه به دل ، بدش می آید و روزه اش را کمتر ثواب می دهد. اگر کدورت بین دو مرد باشد یک ریش سفید پادر میانی می کند و اگر دو زن از یکدیگر ناراحتی داشته باشند یک عاقله زن همت می کند وآنها را آشتی می دهد. همچنین اگر در محلی مریضی باشد چند روز قبل از ماه رمضان همه اهالی به عیادتش می روند و هدایایی برایش می برند و او را به حق این ماه عزیز و پر برکت دعا می کنند تا حالش خوب شود.

پیشواز ماه مبارك رمضان

درروستای آوانک طالقان بسیاری از مردم سه روز اول و وسط و آخر ماههای رجب و شعبان را روزه می گیرند و عقیده دارند با روزه ماه رمضان خداوند ثواب سه ماه روزه برای آنان ثبت می کند.هر کس این ایام را روزه بگیرد می گویند:"روزه سه ماهان" گرفته است. بعضی تنها سه روز آخر ماه شعبان را روزه می گیرند و به پیشواز ماه رمضان می روند.

درفرنق خمین عده ای یک روز و بعضی دو تا سه روز قبل از ماه رمضان روزه پیشوازی می گیرند. این روزه را روزه نذری گویند و از خدا حاجت می طلبند که دردشان را دوا کند، مسافرشان را به سلامت از سفر بازگرداند، قرضشان را ادا کند، اولاد به آنها عطا کند، زیارت قبور ائمه علیه السلام را قسمت آنان کند، گناهانشان را بیامرزد و روزی بلند و حلال نصیب آنها بگرداند.

دررفسنجاناکثر مردم یک روز قبل از ماه رمضان روزه می گیرند و به پیشواز ماه رمضان می روند.وقتی دو نفر به هم می رسند اولی می گوید من پیشواز ماه رمضان رفته ام و آن طرف اگر موفق نشده باشد پیشواز برود می گوید: "خرم لنگ بود نتونستم برم پیشواز".

در یکی از مطالب رمضان مربوط به شهرستان یزد آمده است: پیشواز ماه رمضان برای بسیاری از مردم اهمیت زیاد دارد و عده بسیاری روز اول و دوشنبه اول و جمعه ها و روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم و روز آخر ماههای رجب و شعبان را روزه پیشوازی می روند. بعضی تنها روز آخر ماه شعبان را روزه می گیرند و به پیشواز ماه رمضان می روند.

در شهرهای گیلان از جمله دررشت و بندر انزلی به پیشواز رفتن ماه رمضان"پیشاشو"گویند و اکثر مردم پیشواز از ماه رمضان را مستحب می دانند و در این امر مصرّند.

دیگر آداب ماه مبارك رمضان كه شامل آداب و رسوم مربوط به افطاری ، ختم قرآن و باورهای مربوط به آن ، ایام شهادت مولای متقیان و مراسم شبهای احیا را در بخش های دیگر بررسی خواهیم كرد.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.