گفته ها و ناگفته های جنگ

حفظ و نگهداری ارزشهای دفاع مقدس  در وهله نخست بیش از صرف یک یادبود، فرصتی است برای پاسداشت و احترام. پاسداشت و احترام به کسانی که از خطوط مقدم جبهه و نبرد گرفته تا دورترین نقاط کشور درگیر دفاع از انقلاب شكوهمند و میهن خود بودند. در حالی که قدرتهای بزرگ جهان و ثروت نفتی شیوخ محلی یک لحظه از تقویت رژیم بعثی کوتاهی نمی ورزیدند، حضرت امام خمینی(ره) و مردم بزرگ ایران چنان پایداری کردند که در دویست سال گذشته سابقه نداشته به این معنا که با تمام مشقات و سختی ها دشمن را از میهن راندند و نگذاشتند تا یک وجب از خاک آن به یغما برود.

این چیزی است که برای یک ملت، شکوهمند است و تا زمانی که نام ایران و ایرانی باقی است باید به آن احترام گذاشت، احترام به تمام کسانی که چنین حماسه ای آفریدند؛ از مدیران تا فرماندهان و رزمندگان و سایر  اقشار غیرتمند ملت.

و در وهله دوم فرصت بیان خاطرات و مرور آن زمان و روزگار نیز هست. هر چند که خاطرات آن زمان را باید مرور کرد تا یاد مجادت ها و رشادت ها زنده بماند و نسل های بعد بدانند چگونه مردمی در پشت رهبر خود از میهن شان دفاع کردند، اما طبیعی است که با مرور وقایع آن زمان پرسش هایی نیز به ذهن خطور کنند که باید پاسخی برای آنها یافت. چه شد که ماشین جنگی رژیم بعث در 31 شهریور 59 تجاوز گسترده هوایی و زمینی خود را به ایران آغاز کرد، حماسه دفاع 35 روزه از خرمشهر چگونه بود، نیروهای ارتش در آن موقع در چه وضعیتی بودند و مقاومت مردمی چگونه بود، عملیات های کوچک و بزرگ چگونه انجام شد و به چه صورتی خاک اشغال شده از دست متجاوزان آزاد شد و سرانجام قصه قطعنامه 598 و پایان جنگ چه بود. پرسشهایی از این دست فراوان اند و نمی توان از پاسخ دادن به آنها طفره رفت .

گفته ها و ناگفته های جنگ تحمیلی قصه ای تازه نیست بلکه باید گفت از همان ابتدای تجاوز عراق تا کنون ادامه داشته و دارد و خواهد داشت. آن چه که با سخنان محسن رفیقدوست در 28 تیر ماه امسال شروع شد و با گفته های میرحسین موسوی، سرلشگرسید حسن فیروز آبادی، محسن رضایی و برخی دیگر و حتی اصرار بعدی رفیقدوست بر گفته هایش ادامه پیدا کرد، فقط چند برگی از آن قصه است.

باید پذیرفت که 8 سال دفاع مقدس کتابی است قطور متشکل از فصول و باب هایی متعدد و متنوع و این چند برگ نه تنها در برابر آن ناچیز است بلکه، در حقیقت چند برگی است بد خط و بدقواره. بدخط و بدقواره چون نه به دنبال بیان واقعیات آن دوران است و نه پاسخی به پرسش های اصولی آن می دهد، بلکه سخنانی است آغشته به سیاست زدگی تا به کار تخریب رقبا بیاید و بازار تهمت زنی داغتر شود و تنور افراط، گرم تر.

درست است که خاطرات آن 8 سال را باید نقل کرد و در مورد آن پرسید، اما نه آن که دوران به یادماندنی دفاع و شهادت آلت دست شود برای ادعاهای واهی و مقصر جلوه دادن دیگران. بررسی گفته ها و ناگفته های جنگ متکی بر حقی است که بنابر سخن درست سردار علایی حق تمام ایرانیان است و نباید از کسی دریغ شود، اما چنین حقی نیز همانند هر حق دیگری هنگامی به درستی برآورده می شود که با تخریب دیگران و برای غرایض آنی مورد سوء استفاده قرار نگیرد.

علاوه بر این، برآورده کردن این حق برای دانستن وقایع آن دوران است تا از این طریق بتوان تجربه کسب کرد و از طریق آن نفعی برای آینده اندوخت.

تجارب دفاع مقدس

8 سال دفاع مقدس یا طولانی ترین نبرد ملت ایران در طی چند سده اخیر گذشته از پایداری و استقامت، در خود حاوی تجاربی است که به حق، ارزنده و ذی قیمت هستند. لازم است در اینجا به موارد معدودی از این تجارب اشاره ای کرد.

اقتصاد جنگی: تا پیش از جنگ تحمیلی مدیران کشور هیچ تجربه ای از اقتصاد جنگی و سیاستگذاری های مربوط به آن نداشتند و در طول این جنگ بود که مدیران مرحله به مرحله و تنها بنابر صلاحدید شخصی با آن آشنا شدند.

جنگ موشکی و شیمیایی: نیروهای مسلح ایران تا قبل از جنگ تحمیلی نه مجهز به تسلیحات موشکی و شیمایی بودند و نه به جنگ در این حوزه آگاهی داشتند و این در حالی بود که از زمان جنگهای جهانی اول و دوم این زوایه از جنگ در بسیاری از ارتشهای جهان شناخته شده بود و خود را برای آن آماده کرده بودند. جنگ باعث شد تا این مقوله از جنگ به سیستم نظامی ایران وارد شود و به تدریج رشد و متکامل شود.

بسیج نیروها: بسیج گسترده نیروها برای دفاع از کشور درسی حیاتی بود که تنها در طی جنگ تحمیلی آموخته شد و پیش از آن دستگاه مدیریت کشور چندان آگاهی و تجربه ای در مورد نداشت. شاید اهمیت این موضوع به خوبی معلوم نشود اما باید گفت مدیریت نیروها از نیروهای نظامی متعارف گرفته تا نیروهای مردمی اصل و اساس دفاع از کشور است که در طی جنگ تحمیلی قابل تجربه بود.

روشن است که تجارب 8 ساله دفاع مقدس بسیار بیشتر از این چند مورد است و باید در باب هر کدام بحثها کرد و نوشت. در حقیقت، بخشی از احترام و پاسداشت به مجاهدتها و رشادتهای آن دوره مربوط به بررسی این تجارب می شود و در این راه نقد آن دوران برای آموختن بیشتر نیز خود وجهی دیگر از چنین احترامی است. چنین آموختنی از 8 سال دفاع مقدس تنها بر مبنای نقد عملکرد دست اندر کاران آن دوران با حفظ حرمت آنان ممکن است نه آن که دفاع مقدس مبدل به وسیله ای برای پرده دری و سیاست بازی شود. بی شک شهدای والامقام دفاع مقدس هیچگاه حاضر نیستند تا خون پاک آنان ملعبه  سیاست بازان و سوداگران شود.

پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس