دلایل بدغذایی کودکان و راهکارها
تصور ذهنی ما در مورد کودکان این است که همه آن‌ها به طور ذاتی و طبیعی باید به غذا خوردن علاقه داشته باشند و زمانی که گرسنه شوند به راحتی سر سفره یا میز بنشینند تا غذایشان را بخورند، اما حقیقت این است که برخی از کودکان برای اینکه به اندازه کافی غذا بخورند نیاز به کمک والدین دارند.
آیا کودک شما به اندازه کافی غذا می‌خورد؟
مهم‌ترین معیار برای اطمینان از اینکه فرزند شما به اندازه کافی غذا می‌خورد یا نه، بررسی نمودار وزن، قد و دور سر او در کارت رشد است. تغذیه نادرست و یا ناکافی به مرور زمان ابتدا موجب کندی و یا توقف رشد وزنی او شده و سپس مانع از افزایش به اندازه قد و دور سر در بچه‌ها می‌شود. اگر منحنی رشد کودک متناسب با سنش رو به افزایش است، ولی به نظر شما او به اندازه غذا نمی‌خورد در واقع او با همین مقدار غذا نیازش را تأمین می‌کند و احتمالاً شما بیش از اندازه از او انتظار دارید. همچنین اگر همیشه سرعت افزایش وزن کودک نسبت به نمودار مربوط به سن او کمی پایین‌تر است و او از لحاظ جسمی و روانی سالم به نظر می‌رسد، احتمالاً این امر مربوط به ویژگی‌های ذاتی و ژنتیکی او می‌باشد. نکته مهم در این مورد این است که اگر کودک به طور ناگهانی بی‌اشتها شد و یا دچار توقف و یا کاهش وزن گردید، باید حتماً مورد بررسی قرار گیرد تا از سلامتی او اطمینان حاصل شود. گاهی اوقات در بیماری‌هایی مانند عفونت مجاری ادرار، تنها نشانه قابل مشاهده اولیه به ویژه در کودکان کوچک‌تر، بی‌اشتهایی و کمی بدخلقی است. تأخیر در تشخیص و درمان می‌تواند مشکلات جدی‌تری را به همراه داشته باشد.
دلایل بدغذایی کودکان
* کودکان هنگام بیماری معمولاً بی‌اشتها می‌شوند. هر بیماری حتی یک سرماخوردگی ساده و نیز برخی از داروها از جمله شربت‌های سرماخوردگی و ضدسرفه می‌توانند باعث بی‌اشتهایی شوند. پس از بهبودی کودک و تمام شدن دوره درمان این مشکل برطرف خواهد شد. در مورد بیماری چون عفونت ادراری که دوره درمان نسبتاً طولانی با آنتی‌بیوتیک دارد، بازگشت اشتها احتیاج به زمان خواهد داشت. در این دوره به دلیل بیماری و نیز مصرف دارو ممکن است کودک از لحاظ جسمی و روانی ضعیف شود و بی‌اشتهایی نیز این وضع را بدتر خواهد کرد. پس لازم است کودک با روش‌هایی، به خوردن غذا تشویق شود.
* هنگام ابتلا به اسهال هم ممکن است کودک میلی به خوردن غذا نداشته باشد. بهتر است اجازه دهید کودک به مقداری که مایل است غذا بخورد، زیرا خوردن غذای سبک‌تر و کمتر به بهبود اسهال کمک می‌کند. اما دقت کنید که کودک حتماً آب و مایعات به اندازه کافی دریافت کند.
* یکی دیگر از عواملی که ممکن است موجب بی‌اشتهایی کودک بشود، دندان درآوردن اوست. با اینکه این امر از لحاظ علمی موضوع ثابت شده‌ای نیست، اما بسیاری از مادران به تجربه مشاهده می‌کنند که فرزندشان کمی قبل از بیرون زدن دندان جدید نسبت به غذا بی‌میل می‌شود. تصورش را بکنید اگر ما نیز تنها چند دندان داشته باشیم و قسمتی از لثه‌مان نیز به خاطر درآمدن یک دندان جدید متورم و دردناک شده باشد شاید میل چندانی به خوردن غذا نداشته باشیم. در این زمان ممکن است کودک بیشتر به خوردن غذاهای مایع و نرم مثل سوپ یا پوره علاقه داشته باشد. شاید هم تنها غذاهای سرد مثل میوه، شیر یا بستنی را قبول کند. در هر حال بهتر است زیاد به او سخت نگیرید و غذاهایی را که بیشتر به آن‌ها تمایل دارد در اختیارش قرار دهید. در عوض پس از گذشتن این دوره سعی کنید غذاهای مغذی‌تری برایش تهیه کنید.
* یکی از عواملی که موجب می‌شود کودک الگوی مشخص و مناسبی برای غذا خوردن داشته باشد این است که از همان ابتدای شروع غذای کمکی برنامه صحیحی را برای تغذیه او در نظر بگیرید.
توصیه‌هایی برای کودکان بدغذا
* زیراندازی برای کودک پهن کنید و اجازه دهید خودش غذایش را بخورد. احتمالاً او ابتدا با غذا بازی می‌کند و اطرافش را هم کثیف خواهد کرد، اما غذایش را هم خواهد خورد.
* برای کودک بشقاب، کاسه و لیوان مخصوص به خودش بخرید. بهتر است او را هم همراه خود ببرید و اجازه دهید خودش ظرف‌هایش را انتخاب کند.
* برای خرید مواد غذایی، به خصوص آن‌هایی که کودک می‌خورد (مثل شیر، ماست یا میوه) از او کمک بگیرید و اجازه دهید او هم انتخاب کند.
* محل غذا خوردن را تغییر دهید و گاهی در آشپزخانه، در اتاق و یا در حیاط به کودک غذا دهید.
* وقتی که بچه‌ها با هم هستند بهتر غذا می‌خورند. اگر فرزند شما در حال بازی کردن با دوستانش است، از آن‌ها بخواهید که همه برای غذا خوردن بیایند یا اینکه غذایشان را به محل بازی‌شان ببرید.
* شرایطی فراهم کنید که فرزند شما با کودکی که اشتهای خوبی دارد و خوب غذا می‌خورد، همراه شود. بچه‌ها معمولاً از هم تقلید می‌کنند. ممکن است فرزند شما هم برای امتحان کردن غذا تشویق شود.
* وقتی فرزند شما مشغول دیدن فیلم مورد علاقه‌اش است به او غذا بدهید.
* از کودک خود و یا بچه‌های دیگر هنگام خوردن غذا فیلم بگیرید و بعضی وقت‌ها این فیلم را برای فرزندتان بگذارید تا او به خوردن غذا تشویق شود.
* اگر کودک دوست دارد زمانی که غذا می‌خورد به بازی‌اش هم بپردازد، به او این اجازه را بدهید. ممکن است او یک قاشق بخورد و دنبال بازی برود و سپس برای خوردن قاشق بعد بازگردد.
* هنگام غذا دادن به کودکتان برایش قصه بگویید یا کتاب بخوانید. می‌توانید خاطره‌ای که کودک آن را دوست دارد، مثل رفتن به پارک برایش بازگو کنید.
* می‌توانید یکی دو تا از عروسک‌هایش را کنار او بنشانید و با اجرای یک نمایش غذای کودک را به او بدهید.
* برای فرزندتان نقاشی بکشید. عکس خودش را بکشید و با خوردن هر قاشق یکی از اعضای آن را کامل کنید.
* کودکتان را بغل کنید و او را راه ببرید. این کار به خصوص برای دادن غذا یا مایعات به یک کودک بیمار موثر است.
نکات مهم
* نکته‌ای که دوباره به آن اشاره می‌کنیم این است که اگر فرزند شما به راحتی غذایش را می‌خورد و به غذا خوردن علاقه نشان می‌دهد، لازم نیست از این روش‌ها استفاده کنید، اما در صورتی که کودکی دارید که اگر او را رها کنید به اندازه کافی غذا نمی‌خورد و یا نمی‌توانید او را تنها برای خوردن غذا یک جا بنشانید، این راه‌ها به کارتان خواهد آمد. در ضمن سعی کنید یک ساعت قبل از خوردن غذا به کودک چیزی ندهید تا برای غذا خوردن اشتها داشته باشد.
* یکی از چیزهایی که مانع خوردن غذا یا میان‌وعده‌های مغذی در بچه‌ها می‌شود، خوردن تنقلات است. نمی‌توان از کودک انتظار داشت تا از خوردن چیپسی که از کابینت آشپزخانه برداشته چشم پوشی کند و به جای آن یک عدد سیب بخورد! بهتر است تا حد امکان از خرید و نگهداری این‌گونه تنقلات خودداری کنید.
مورد دیگری که باید به آن دقت کنید این است که در حضور کودک با دیگران در
مورد بدغذایی او یا کودکان دیگر صحبت نکنید، با این کار او را در این مورد حساس خواهید کرد. بچه‌ها از اینکه مرکز توجه شما و صحبت‌هایتان باشند لذت می‌برند
و ممکن است برای این منظور در مورد غذا خوردن بازی در بیاورند
البته اینکه کودک گاهی کمی چیپس یا شکلات بخورد اشکالی ندارد، اما این مهم است که به خوردن این مواد عادت نکند و تنقلات جای میان‌وعده‌هایی همچون میوه، شیر یا مغزها (مثل پسته، بادام و ...) را برای او نگیرد.
* سعی کنید خرید و خوردن تنقلات را به زمانی که با فرزندتان بیرون از منزل هستید محدود کنید. به جای چیپس یا پفک هم بهتر است برایش گندم یا ذرت بوداده، شیرکاکائو یا بستنی بخرید.
* در منزل نیز سعی کنید جلوی ریزه‌خواری کودک را بگیرید و حدوداً هر 5/1 تا 2 ساعت یک‌بار برایش میان‌وعده‌ای بیاورید.
* مورد دیگری که باید به آن دقت کنید این است که در حضور کودک با دیگران در مورد بدغذایی او یا کودکان دیگر صحبت نکنید، با این کار او را در این مورد حساس خواهید کرد. بچه‌ها از اینکه مرکز توجه شما و صحبت‌هایتان باشند لذت می‌برند و ممکن است برای این منظور در مورد غذا خوردن بازی در بیاورند.
* به یاد داشته باشید مادر، پدر و یا خواهر و برادر بزرگ‌تر بهترین الگو و راهنما برای کودکان هستند. فرزند شما غذاهایی را خواهد خورد که شما می‌خورید نه آن‌هایی که به او می‌گویید بهتر است بخورد. پس سعی کنید همیشه مواد غذایی مفید خریداری کنید و رژیم غذایی سالم و متناسبی داشته باشید.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه – شماره 107 - فاطمه کوپایه، کارشناس تغذیه
مطالب مرتبط:
10 توصیه برای میان‌وعده غذایی کودکان
چگونه کودکان را به خوردن میوه تشویق کنیم؟
فقر آهن در کودکان را جدی بگیرید!
