تربیت دینی: باید ها و نبایدها(1)
بحث این جلسه در باره ی تربیت دینی ، باید ها و نباید هاست.
اگر بخواهیم در باره ی تربیت دینی صحبت کنیم، اول باید نسبت به مفهوم تربیت آگاهی پیدا کنیم.
به تعداد عالمان تعلیم و تربیت و روانشناسی و به تعداد مکاتب تربیتی و مکاتب اعتقادی ،تعریف از تربیت داریم.مثلاً سوسیالیست ها یک تعریف از تربیت دارند. مادیگراها یک تعریف از تربیت دارند. الاهیون هم یک تعریف.
اما تربیت از نگاه ما در این جلسات : در واقع تربیت یک فرآینداست که اولاً این فرآیند هدفمند بوده و عبث نیست، بی هدف نیست .قصد دارد رفتار فرد را از وضع موجود به وضع مطلوب تبدیل کند.
فرآیند هدفمندی که طی آن رفتار انسان از وضع موجود به وضع مطلوب تبدیل می شود.فرآیند یعنی اینکه امری که تدرجی است . تدریجی یعنی یک شبه هیچ کس تربیت نمی شود .
یک مسیراست یک مقصد نیست، یک فرآینداست یعنی شروع دارد، پایان دارد یعنی در واقع یک مسیر تعریف شده و مشخص دارد.
این فرآیند، هدفمند هم هست. یعنی تربیت کننده هدفی دارد ، میخواهد یک چیزی در مترّبی ایجاد کند.
ما که سایت تبیان را ایجاد کردیم ، هدف داریم. می خواهیم تربیت کنیم میخواهیم افرادی که کاربران ما هستند را به منزل و مقصدی برسانیم.
مفهوم دیگری هم در این تعریف هست: وضع موجود و وضع مطلوب
وضع موجود: ممکنه خوب باشه ممکنه بد
وضع مطلوب: ممکنه خوب باشه ممکنه بد
مثال: بچه ی من نماز نمیخواند، وضع موجودش بداست می خواهم نماز خوانش کنم.
شاگر من دزدی بلد نیست وضع موجودش خوب است اما می خواهم دزدش کنم.
یعنی لزوما تربیت به این معنی نیست که متربی خوب شود. فیلم هایی ساخته می شود که هدف آن، تغییر وضع بیننده به بد است.
تعریف تربیت چیزی است که ما در این مجموعه مباحث بسیار با آن کار داریم.اما تربیت دینی چیست؟
تربیت دینی فرآیندی است هدفدار که می خواهد رفتار را دینی کند ، مطابق با شاخصه های دینی.
تفاوتی که تربیت دینی با تربیت غیر دینی دارد در این نکته است:
تربیت دینی در واقع می خواهد خروجیش بندگی باشد یعنی انسان رو آماده کند برای بندگی .تربیت غیر دینی حداکثر می خواهد انسان رو آماده کند برای زندگی.
تربیت مکاتب غیر الهی در این زمینه هم نتوانسته است زندگی امن و آرامی را ایجاد کند. الان از پیشرفته ترین و بهترین نظام های آموزشی، نظام آموزشی آمریکا وسوئد است. خودکشی در سوئد بیداد می کند. در آمریکا جنایت بیداد می کند حتی در زندگی هم نتوانستند موفق باشند. تربیت برای زندگی شعارشان است ولی اینکه ما شعارمان چیست؟ آماده شدن برای بندگی که در آن صورت، طبیعتاً مسیر زندگی هم درست می شود.
در بحث تربیت اگر ما نتیجه محور باشیم خیلی موفق نخواهیم بود.یعنی تنها به دنبال خروجی رفتار متربی باشیم. نماز خواندن، حجاب، درس خواندن و...حالا به چه قیمتی مهم نیست یعنی فقط دنبال این باشیم که فرزندمان نمازخوان باشد حالا به چه قیمتی مهم نیست. فقط به این فکر باشیم که این بچه با ادب باشد با چه هزینه هایی مهم نیست می خوام با ادب باشد.
این در واقع یک تربیت آفت خورده و آسیب زاست. فرآیند تربیت خیلی مهم است مثل آموزش، در بحث آموزش که شما می خواهید آموزش رو تعریف کنید فقط دنبال خروجیش نیستید. فرایند هم مهم است. از بچه می خواهید کاردستی درست کند ،اون معلمی که با تجربه است چگونه درست شدن کاردستی هم برایش مهم است. یعنی فرآیند ساخته شدن کاردستی رصد شود، دیده شود، ارزیابی شود.
تربیت هم همین است. ما اگر فقط دنبال یک سری مفهوم باشیم که این مفاهیم قشنگ است، مفاهیم خوبی است و در واقع به راه و روش رسیدن به آن مفهوم خیلی کاری نداشته باشیم این تربیت همچون آن آموزشی است که آموزش موفقی نیست .این تربیت هم تربیت ناموفق و ناموثر خواهد بود.
در تربیت چند عامل مهم است:
هدف تربیت
ما دنبال چه هستیم؟ می خواهیم چه کسی را تربیت کنیم؟ اصلاً هدفی داریم؟ گفتیم یک فرآیند هست. می خواهیم به یک هدفی برسیم این هدفمون مشخص شده یا نه؟ خیلی از خانواده ها و والدین در مسئله تربیت هدف ندارند بلکه فقط یک سری توهمات دارند.
مثلا والدین می گویند دلمان می خوادهد فرزندمان اینگونه باشد.باید به چنین والدینی گفت : تو دلت می خواهد. این بچه نیاز دیگری دارد. مثلاً من دلم می خواهد فرزندم زبان یاد بگیرد. بچه چهار ساله. خوب نیاز بچه در چهار سالگی واقعاً یادگرفتن زبان است؟ چطوری باید به او آموزش داد؟ آموزش رسمی از کی باید شروع شود؟ روانشناسی چی می گوید؟ دین چه می گوید؟ دین که می گوید هفت سال به بعد. هفت سال اول زندگی فرزند رو رها کن فقط بازی کند حالا بیلبودر می زنیم ،مهد کودک فلان با آموزش زبان، ریاضی، موسیقی و آموزش... این شد هنر ما... یعنی بسیاری از والدین در تربیت هدف ندارند فقط می خواهند یک ویترین ویک دکور درست کنند.
در نوشتار بعد موضوعات مطرح شده حول مبحث محتوای تربیت ،روش تربیت و عامل تربیت را خواهید خواند.
