کدام یک بیشتر ضرر می‌کنند؟ دختر یا پسر؟

خانواده پایه و اساس شکل گیری هر جامعه ای است. در صورت هرگونه تغییر و تحول در جامعه، بالطبع شاهد تغییراتی در این نهاد نیز هستیم. افزایش سن ازدواج دختران و بروز پدیده تجرد قطعی در بین آنان، از زمره این تحولات است که در نتیجه تغییرات کلان در سطح جامعه حادث شده است.

زمان ازدواج و تشکیل خانواده از عوامل مختلفی تأثیر می‌پذیرد. توسعه و نوسازی در دنیای جدید با تغییر سریع و قابل‌توجه شرایط اقتصادی و اجتماعی افراد، تغییر در زمان ازدواج و تأخیر آن را موجب شده است. فروپاشی نظام‌های خانوادگی گسترده، جایگزینی اقتصاد تجاری و صنعتی به جای اقتصاد کشاورزی سنتی، پیچیده‌تر شدن تقسیم کار اجتماعی، گسترش تحصیلات همگانی و مشارکت بیش‌تر زنان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی خارج از خانه، عواملی هستند که در تأخیر ازدواج نقش دارند.

از طرفی، نباید از نظر دور داشت كه پدیده افزایش سن ازدواج و در ادامه بروز تجرد قطعی باعث اختلال در كاركرد طبیعی نهاد خانواده شده و به دنبال این امر به طور طبیعی شاهد وجود نابسامانی‌هایی در سطح جامعه خواهیم بود. نابسامانی‌هایی چون شیوع انواع فسادهای اجتماعی،‌ بحران میل جنسی، فرار دختران و ...

تجرد قطعی بر کدام جنس بیشترین تأثیر را می‌گذارد؟

بسیاری از کارشناسان امر، معتقدند دختران بیش از پسران، از تجردشان رنج می‌برند و متحمل آلام عدیده ای می‌شوند چرا که زندگی اجتماعی در عرصه های مختلفی چون امنیت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، خانوادگی، باورهای و نگرش‌های مردمی و... بر این جنس بیشترین فشار را وارد می‌کند. بسیاری از تحقیقات انجام شده در این زمینه نیز، گواهی بر صحت این اندیشه‌ی متخصصانه است. به پیامدهای مثبت و منفی تجرد قطعی دختران توجه کنید:

استقلال و آزادی، وعدم محدودیت در تصمیم‌گیری، آسودگی خیال از بابت مشكلات زناشویی و عدم‌ مسئولیت‌پذیری نسبت به همسر و فرزند و پیشرفت و توسعه شغلی و اقتصادی از مهم‌ترین پیامدهای مثبت تجرد است.

احساس تنهایی و انزوا، احساس افسردگی و سرخوردگی و همچنین احساس بی‌انگیزگی، بی‌هدفی و پوچی در زندگی، محرومیت از داشتن فرزند و سرکوب احساسات و عواطف مادری و محدود شدن، نداشتن آزادی و دخالت دیگران در کارها و... از پیامدهای منفی تجرد محسوب می‌شود.

از افزایش سن ازدواج دختران، جلوگیری کنید!

خانواده‌ها بیش‌تر از خود دختران توقعات زیادی راجع به ازدواج داشته و خواهان تحقق این توقعات و انتظارت برای دخترانشان هستند.

برای جلوگیری از افزایش سن ازدواج دختران و احتمالاً رسیدن دختران به تجرد قطعی، دولت باید با برنامه‌ریزی مناسب فرهنگی خصوصاً از کانال‌های رسانه‌ای زمینه‌ آن را فراهم آورد تا خانواده‌ها از میزان سخت‌گیری و توقعات و انتظارات خود به خصوص در تعیین مهریه و برگزاری مراسم پرهزینه بکاهند. در مقابل این کاهش انتظارات و توقعات قابل تعدیل و نه چندان اساسی برای زندگی مشترک، پیشنهاد می‌شود که خانواده‌ها در انتخاب همسر مناسب برای دختران، با کنار گذاشتن چشم ‌‌و هم‌چشمی‌ها، بیش‌تر معیارهای معنوی مانند نگرش و پنداشت دینی به زندگی، صداقت و درستی، رفتار اجتماعی پسندیده، شخصیت مناسب و ... را ملاک قرار دهند تا ملاک‌های مادی صوری.

بخشی از دلائل عدم ازدواج دختران، نداشتن شرایط مناسب به خصوص اقتصادی و مالی از طرف پسران است. در رابطه با این موضوع، پیشنهاد می‌شود که: 1 خانواده‌ها با حمایت مالی خود از فرزندان، زمینه گرایش و تمایل هرچه بیش‌تر آن‌ها به ازدواج را فراهم کنند. قدر مسلم بسترسازی برای شکل‌گیری نقش حمایتی خانواده‌ها در این زمینه، مقوله‌ای است که جنبه دیگری از توجه و اهتمام دولت را می‌طلبد. 2 دولت با ایجاد و گسترش فرصت‌های شغلی برای جوانان پسر و در نتیجه ایجاد امنیت شغلی برای آنان، ارائه تسهیلات مالی ازدواج با شرایط مناسب، فراهم آوردن شرایط مناسب تأمین مسکن و جز این‌ها، موجب انگیزه بخشی به آن‌ها جهت علاقه و گرایش به ازدواج شود.

عوامل فرهنگی مانند وضع مهریه سنگین از طرف خانواده‌ها نیز به سهم خود در تقلیل گرایش پسران به ازدواج موثر است. از این رو، پیشنهاد می‌شود که دولت با وضع قوانین مناسب در زمینه مهریه، در جهت تعدیل و عقلانی کردن میزان آن مبادرت نماید. این سیاست دولت، طبیعتاً ازدواج را از یک مقوله اقتصادی به یک مقوله اجتماعی فرهنگی تبدیل کرده و خانواده‌ها نیز دیگر به زندگی اشتراکی و ازدواجی دخترشان با یک خواستگار به عنوان یک بنگاه اقتصادی نگاه نخواهند کرد.

جامعه‌پذیری مناسب دختران نسبت به ازدواج، راه‌کار دیگری است که به کار بستن آن از طرف خانواده‌ها می‌تواند مانع از تأخیر سن ازدواج در بین دختران شود. تشریح ماهیت و کارکردهای واقعی و راستین ازدواج به دختران توسط خانواده‌ها و زدودن این نگرش که معایب ازدواج از محاسن آن بیش‌تر است، کمک زیادی به تغییر نگاه دختران به ازدواج می‌شود.

فرهنگ، بستر‌ساز و مقوم هرگونه تحولی است. راه‌کار دیگری که برای گسترش فرهنگ ازدواج و ایجاد علاقه‌مندی در دختران نسبت به ازدواج پیشنهاد می‌شود، به حیطه فرهنگ و عوامل دولتی مربوط می‌باشد. بدین صورت که دولت باید با فرهنگ‌سازی در مورد ازدواج از طریق رسانه‌های دیداری و شنیداری مانند پخش برنامه‌های آموزشی در خصوص الگوهایی از خانواده‌های موفق، برنامه‌های کارشناسی ازدواج‌های موفق و ناموفق، انتخاب همسر و معیارهای آن، اهداف زندگی، پیامدهای تجرد و ... جوانان (خاصه دختران) را به ازدواج تشویق نماید.

دولت با ارائه برنامه‌های آموزشی به مردم در قالب رسانه‌ها، خاصه تصویری در ساعات پربیننده، فرهنگ وساطت در ازدواج را در بین مردم تشویق کرده، صداقت در قول و عمل در هنگام تحقیقات ازدواج را بین مردم ترویج نموده، و تشویق کردن جوانان به ازدواج را بین مردم گسترش دهد. حتی دولت می‌تواند در قالب امر فرهنگ‌سازی، مردم را به انجام امور خیرخواهانه و نوع‌دوستانه و کمک به خانواده‌های کم‌درآمد برای ازدواج دخترانشان تشویق نماید.

یکی از مهم‌ترین دلائل تأخیر ازدواج در بین دختران، پیدا نکردن فرد مورد علاقه و دلخواه آن‌هاست. از این رو، مهم‌ترین پیشنهادی که می‌توان در این رابطه ارائه داد، به نقش مردم و وساطت آنان در معرفی جوانان مناسب ازدواج به یکدیگر می‌باشد. وساطت مردم در این امر، مشکل دسترسی پایین دختران به فرد مورد علاقه را برطرف می‌کند. بنابراین، دولت می‌تواند از کانال صدا و سیما (به خصوص در قالب سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی) و انواع رسانه‌های نوشتاری مانند مجلات و روزنامه‌ها (و حتی تشویق نویسندگان به نگارش مقالاتی در این زمینه) به ترویج و تعمیق فرهنگ وساطت در بین مردم اهتمام ورزد.

برای جلوگیری از پیامدهای تجرد قطعی دختران چه کنیم؟

1. انجمن‌ها و تشکل‌های مردمی، می‌توانند محل به ‌فعلیت‌رساندن هویت افراد باشند. از این رو، پیشنهاد می‌شود که دولت با تشکیل انجمن‌ها و کانون‌های مرتبط برای دختران مجرد، زمینه آشنایی آن‌ها با همدیگر و برقراری ارتباط مناسب را فراهم آورد. تشکیل و توسعه این انجمن‌ها به طور ماهوی از پیامدهای به خصوص روانی تجرد دختران جلوگیری کرده و برعکس به تقویت ویژگی‌های روحی و روانی و نیز اجتماعی آنان کمک می‌کند. طبیعی است که چنین انجمن‌ها و تشکل‌های حمایتی می‌توانند در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تشکیل شوند.

2. مشکلات روحی - روانی به خصوص تنهایی و افسردگی، مهم‌ترین پیامد تجرد قطعی برای دختران است. جهت غلبه بر این پیامد، اهتمام دولت و مصادر اجرایی به ایجاد و گسترش مراکز مشاوره و مددکاری و تسهیل شرایط استفاده از این مراکز توسط دختران طبقات محروم و کم‌درآمد است که می‌تواند از طریق آموزش و تحقق بهداشت روانی، خودباوری و اعتمادبه‌نفس، سهم بسزائی در کاهش استرس‌ها و فشارهای روحی - روانی دختران مجرد داشته باشد.

3. یکی از مشکلات مهمی که دختران مجرد بعد از رسیدن به تجرد با آن مواجهند، دید بد مردم نسبت به آن‌هاست. دولت با ارائه برنامه‌های آموزشی به مردم در قالب رسانه‌های مختلف، خاصه تصویری در ساعات پربیننده، و با محتوای آموزش شیوه‌های خاص برخورد و رفتار با این دختران، تجرد را به عنوان یک واقعیت اجتماعی، به مردم معرفی و از این رهگذر زمینه تغییر ذهنیت آنان نسبت به دختران مجرد را فراهم کند.

4. تنظیم و تصویب قانون خاص بیمه دختران مجرد (در سن تجرد قطعی) توسط دولت با هدف تضمین امنیت اقتصادی آنان چه در دوره بازنشستگی و چه در دوره بعد از فوت والدین و سرپرستان.

5. فراهم کردن شرایط استفاده رایگان یا همراه با تخفیف دختران مجرد از فضاها و امکانات فرهنگی مانند اماکن تفریحی و ورزشی، سینماها، تالارهای تئاتر، ورزشگاه‌ها و ... توسط دولت و نهادهای ذی‌ربط.

6. برقراری امنیت اجتماعی دختران مجرد در خیابان‌ها، معابر و حتی مسافرت‌ها نیز مقوله دیگری است که به دولت و نهادهای ذی‌ربط پیشنهاد می‌شود. در جهت برقراری این امنیت، همکاری نیروی انتظامی، قوه قضائیه و سایر نهادهای مرتبط با هدف مبارزه با عوامل مزاحم و آزار رسان کارساز می‌باشد.

7. دختران مجرد بعد از رسیدن به حالت تجرد قطعی، فاقد هرگونه پشتوانه اقتصادی و اجتماعی هستند. در این باب، پیشنهاد می‌شود که: 1 دولت با برگزاری دوره‌ها و ارائه برنامه‌هایی در زمینه‌های کسب مهارت‌های زندگی، فنی و حرفه‌ای و تخصصی و ...، زمینه توانمندسازی آنان را برای دوره تجرد فراهم آوردند. 2 بانک‌ها و نهادهای ذی‌ربط ایجاد فرصت‌ها و واحدهای شغلی با حمایت و تسهیل شرایط، امکان دسترسی دختران مجرد به فرصت‌های شغلی مخصوصاًٌ زودبازده را فراهم کنند. 3 تسهیل شرایط دسترسی دختران مجرد نیازمند به مسکن ارزان قیمت و با شرایط مناسب از طرف وزارت‌ مسکن و شهرسازی و بانک مسکن، کمک دیگری در فراهم کردن پشتوانه تداوم زندگی برای دختران مجرد بعد از فوت والدین می‌باشد.