مشتری، گرم تر از همیشه

جت استریم (Jet stream) یک جریان هوای با سرعت بالاست که به صورت یک تونل باد فرضی در ارتفاعات بالای اتمسفر زمین در لایه تروپوپاز قرار گرفته است. جت استریم در سطح زمین به واسطه گرمایی ایجاد می شود که از سوی خورشید به زمین می رسد و ستاره شناسان پیشتر فرض کرده بودند که جت استریم های مشابه در سیاره مشتری نیز چنین خاستگاهی دارد.

این درحالی است که اطلاعات جدیدی از سوی کاوشگر کاسینی ناسا که از اول ژوئیه 2004 در مدار مشتری بوده نشان می دهد که جت استریمهای مشتری دارای یک منبع قدرت متفاوت است و این منبع قدرت گرمای درونی این سیاره است.

مشتری یک سیاره بزرگ گازی است که اتمسفر آن عمیق است و لایه های ضخیمی از ابر در ارتفاعات بالای آن وجود دارد. جت استریمها در لایه های مختلفی وجود دارند، برخی از آنها برای چشم غیر مسلح قابل مشاهده است و مابقی زیر ابرهای بالایی پنهان شده اند.

دوربینهای کاسینی می توانند با انعکاس نور نزدیک مادون قرمز تصویری از لایه های پایین تهیه کنند، اگرچه این تصاویر نخستین چشم انداز ما به دینامیک اتمسفری در لایه های پایین بوده که نور خورشید در وسعت قابل توجه به آن نفوذ نمی کند.

یک تیم به ریاست تونی دل جنیو از موسسه مطالعات فضایی گودارد در نیویورک با استفاده از نرم افزار دنبال کردن ابرها حرکات و سرعتهای ابرها را در 560 تصویری را که بین سالهای 2005 تا 2012 جمع آوری شده تحلیل کردند.

این گروه که نتایج تحقیقات خود را در مجله ایکاروس منتشر کرده اظهار داشتند که جت استریمهای مشتری به جریانهای مخالف اتمسفر مشتری مرتبط است. این جریانهای مخالف در اتمسفر بالاتر ضعیف هستند، نقطه ای که تحقیقات قبلی نشان داده بود گرمای آن به علت وجود خورشید است و در سطوح پایین تر قوی تر هستند.

دانشمندان در نتیجه تحقیقات جدید توانستند به این نتیجه برسند که این گرمای سیاره ای از گرمای خورشید نشأت نگرفته است.

گرمای داخلی در سطوح پایین تر این سیاره آب را تبخیر کرده و پیش از متراکم کردن برای تولید ابر و باران به لایه های بالاتر اتمسفر می رساند. این شکل از تراکم، گرما تولید می کند که در نتیجه آن جریانهای مخالفی ایجاد می شود که جت استریمها را حرکت می دهند.

جت استریم را می‌توان یک تونل باد پر سرعت در ارتفاعات بالا دانست. این رخداد معمولاً در ارتفاعات حدود 11 هزار متر بالای سطح زمین دیده می‌شود. در زمان جنگ جهانی دوم ژاپنی ها با استفاده از این پدیده به آمریکا حمله کردند. آنها با محاسبات دقیق بالنهایی را که پر از بمب بودند تا ارتفاع 15000 متری بالا می‌فرستادند و این کانال باد آنها را تا آمریکا حمل می‌کرد، زیرا تا آن زمان هنوز هیچ هواپیمایی توان پرواز تا آمریکا را نداشت.

مشتری بزرگترین سیاره در منظومه شمسی ما به حساب می آید که نسبت به سایر سیارات دیگر پرجرم تر است. عناصر عمده تشکیل دهنده این سیاره هلیوم و هیدروژن هستند. امروزه سیارات بسیاری توسط تلسکوپ فضایی کپلر کشف شده اند که به لحاظ ساختار مانند مشتری هستند و در مدارهای خود به دور ستاره مادرشان در حال چرخش هستند. رمزگشایی از اسرار بزرگترین سیاره منظومه شمسی، می تواند به ما در شناخت این گونه سیارات فراخورشیدی و چگونگی پیدایش آن ها در مناطق دیگر کهکشان کمک کند. با شناسایی ده‌ها سیاره فراخورشیدی که به دور ستارگانی مانند خورشید ما در حال گردشند، امید دانشمندان به کشف حیات هوشمند در ماورای منظومه شمسی هر روز پررنگ‌تر می‌شود. اگر چه بیشتر سیارات کشف شده، غول‌های گازی بیش از حد بزرگی با حرکت وضعی فوق‌العاده سریع هستند که به دلیل قرار داشتن در فاصله‌ای نزدیک به ستاره مادر شرایط چندان مساعدی برای زندگی ندارند اما در این بین سیاراتی هم وجود دارند که ممکن است شبیه زمین خودمان هستند.

برای این که عظمت مشتری را درک کنید خوب است بدانید جرم این سیاره 318 بار بیش‌تر از جرم زمین و قطر آن در حدود 11 برابر قطر زمین است. مشتری می‌تواند 1300 زمین را در دل خود جای دهد. میانگین فاصله آن از خورشید در حدود 778 میلیون و 500 هزار کیلومتر یعنی بیشتر از 5برابر فاصله زمین از خورشید است.

مهر / جهان امروز