سنکوپ چیست؟

از دست رفتن کامل ولی موقت هوشیاری، سنکوپ نام دارد. فرد دچار سنکوپ به صورت ناگهانی هوشیاری خود را از دست داده و به زمین می افتد.

سنکوپ (syncope) یا غش، یک حالت نیمه بیهوشی و ملایم تر از شوک است. در این حالت فرد دچار بی خبری کوتاه مدت از اطراف خود می شود. علت آن نرسیدن خون کافی در کوتاه مدت به مغز است.

در حالت سنکوپ، دستگاه های قلب و ریه فعال هستند.

مدت زمان سنکوپ از چند ثانیه تا چند دقیقه است و بیمار به صورت خود به خود هوشیاری خود را به صورت کامل به دست می آورد.

ممکن است قبل از ایجاد سنکوپ، فرد دچار احساس سرگیجه، تعریق سرد یا تهوع و استفراغ شود و یا کاملا به طور ناگهانی و بدون هیچ احساس قبل،ی سنکوپ رخ دهد.

بعد از به دست آوردن هوشیاری، فرد معمولا سرحال و بدون علائم است (مگر در صورت ایجاد ضربه و آسیب در اثر زمین خوردن).

از علل سنکوپ می توان به شوک هیجانی مثل دیدن مناظر وحشتناک، شنیدن اخبار ناگوار، ایستادن طولانی‌مدت همراه با ازدحام جمعیت و خستگی شدید، گرما و فقدان هوای تازه اشاره کرد.

علائم و نشانه های سنکوپ عبارتند از: رنگ پریدگی، سردی، تعریق فراوان پوست، نبض ضعیف، تنفس سطحی و تند و گشادی مردمک چشم ها.

انواع سنکوپ

علیرغم اینکه سنکوپ برای فرد، یک اتفاق عجیب و ترسناک است، ولی در واقع حدود یک سوم افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار غش می شوند.

اگرچه در اغلب موارد، سنکوپ ناشی از علل غیر قلبی و خوش خیم است، با این حال در برخی موارد به علت بیماری قلبی بوده و در این موارد ممکن است آریتمی های بدخیم قلبی زمینه ساز سنکوپ و مرگ ناگهانی قلبی باشد.

نکته دیگر، جدا کردن مواردی همچون تشنج و یا مسائل روانی از سنکوپ می باشد که با شرح حال دقیق به عمل آمده توسط پزشک، به راحتی قابل انجام است.

سنکوپ غیر قلبی

این نوع سنکوپ، خوش خیم بوده و معمولا در افراد جوان و سالم دیده می شود. انواع متفاوتی از بیماری ها منجر به سنکوپ غیر قلبی می شوند که اغلب خطر عمده ای برای سلامتی فرد محسوب نمی شوند (مگر در صورت آسیب به هنگام زمین خوردن).

شایع ترین سنکوپ غیر قلبی که به صورت شایع در افراد جوان دیده می شود، اصطلاحاً سنکوپ وازوواگال نام دارد. در مبتلایان به این نوع سنکوپ، ایستادن طولانی، استرس ها و هیجانات روانی و گاهاً محرک هایی از قبیل دیدن خون، ادرار کردن و یا اجابت مزاج به صورت متناقض باعث کاهش ضربان قلب و افت فشار خون و در نتیجه سنکوپ می شود.

در صورتی که تکرار حملات کم باشد، معمولاً نیاز به درمان خاصی به غیر از توصیه به پرهیز از عوامل ایجادکننده نیست.

در مواردی که حملات مکرر وجود دارد، ممکن است نیاز به درمان دارویی و استفاده از جوراب های واریس باشد. در موارد نادر که علائم شدید و مقاوم وجود داشته باشد، ممکن است بر اساس نظر پزشک نیاز به تعبیه پیس میکر (دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب) باشد. تصویر کناری دستگاه پس میکر را نشان می دهد.

یکی از علل شایع سنکوپ در سالمندان، افراد دیابتی و مبتلایان به فشار خون که تحت درمان دارویی می باشند، افت فشار خون وضعیتی (اصطلاحاً ارتواستاتیک) است.

ایستادن ناگهانی از وضعیت نشسته یا خوابیده در این افراد به علت اختلال اعصاب اتونوم و تجمع خون در اندام تحتانی منجر به افت فشار خون و گاهاً سنکوپ می شود.

پرهیز از تغییر وضعیت بدن به طور ناگهانی و یا در صورت لزوم، قطع برخی داروها معمولا در رفع این نوع سنکوپ کافی است.

یکی دیگر از علل سنکوپ مخصوصاً در سالمندان، سندرم کاروتید حساس می باشد. شبکه عصبی موجود در سرخرگ کاروتید در این بیماران به فشار حساس بوده و ایجاد فشار مختصر در این ناحیه (با چرخاندن سر یا بستن یقه محکم) منجر به تحریک عصبی و افت فشار خون و کاهش ضربان قلب شده و سنکوپ ایجاد می شود.

تشخیص این بیماری به راحتی توسط ماساژ سرخرگ کاروتید توسط پزشک و کنترل هم زمان نوار قلبی و فشارخون انجام می شود.

پرهیز از عوامل ایجاد کننده لازم است. با این حال در بسیاری از موارد برای پیشگیری از بروز حملات سنکوپ نیاز به تعبیه پیس میکر (pacemaker) می باشد.

سنکوپ قلبی

مبتلایان به این نوع سنکوپ در معرض عوارض خطرناک و به ویژه مرگ ناگهانی می باشند. سنکوپ قلبی عمدتا ناشی از آریتمی های قلبی است.

گاهی کندی ضربان قلب (برادی کاردی) در موارد شدید منجر به حملات سنکوپ می شود. در این موارد تعبیه پیس میکر کافی بوده و نیاز به درمان دیگری نیست.

تاکی کاردی بطنی، علت بدخیم تری برای سنکوپ می باشد. در صورتی که تاکی کاردی های بدخیم قلبی به صورت موقت و گذرا در فرد ایجاد شوند، با قطع آریتمی، فرد هوشیاری خود را بدست می آورد.

مهمترین علائمی که احتمال سنکوپ قلبی را مطرح می کنند شامل موارد زیر است:

1) سابقه بیماری سرخرگی قلبی و یا علائم آن به صورت درد قفسه سینه (آنژین) و یا سابقه حمله های قلبی

2) وجود نارسایی قلبی که توسط اکوکاردیوگرافی قابل تشخیص است.

3) الکتروکاردیوگرام قلبی غیرطبیعی که توسط آن می توان به بیماری سرخرگی قلبی، برادیکاردی، هیپرتروفی قلب و سایر بیماری های مولد آریتمی پی برد.

4) سابقه خانوادگی مرگ ناگهانی در اقوام نزدیک

5) تشخیص آریتمی قلبی در هنگام ثبت هولتر

کمک فوری به فردی که دچار سنکوپ شده است

- مصدوم را به پشت بخوابانید و استراحت کامل بدهید.

- لباس های تنگ او را آزاد کنید.

- اکسیژن کافی در صورت دسترسی بدهید.

- پاهای او را بالا ببرید.

- در صورت نیاز، تنفس مصنوعی و ماساژ قلب داده شود.

فرآوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

روزنامه رسالت

پاراسات