مهدویت از دیدگاه قرآن

بقاى حضرت مهدى علیه السلام‏

«ما ننسخ من ءایة أو ننسها نأت بخیر منها أو مثلها ألم تعلم أنّ اللّه على كلّ شى‏ء قدیر» هر حكمى را نسخ كنیم، و یا نسخ آن را به تأخیر اندازیم، بهتر از آن، یا همانند آن را مى‏آوریم. آیا نمى‏دانستى كه خداوند بر هر چیز توانا است؟! (بقره/ 106)

مقصود از آیه، اعمّ از آیه‏ى تشریعى و حكم الهى و آیه‏ى تكوینى است كه شامل انبیا و معصومین علیهم السلام مى‏شود. بنابراین، معناى آیه‏ى فوق این است كه ما هر حكمى را نسخ كنیم هر پیامبر و امام معصومى مدتش منقضى شد، خداوند حكم دیگر یا نبى دیگر یا وصى دیگرى را مى‏آورد.

پس، از این آیه‏ى شریفه مى‏توان بقاى وجود حضرت بقیة اللّه الأعظم علیه السلام را استفاده كرد. زیرا به نصّ قرآن، دین اسلام تا قیامت باقى است و به نصّ اخبار وارده از رسول اكرم صلى الله علیه و آله اوصیاى او منحصر به دوازده نفرند و یازده نفر از آن‏ها در دنیا رحلت كرده‏اند. از این رو، لازم است وصى دوازدهم باقى باشد، و گرنه جمله «نأت بخیر منها أو مثلها» صادق نخواهد بود.

جالب این كه در این زمینه امام صادق علیه السلام مى‏فرمایند: «ما نمیت من امام أو نفسه ذكره نأت بخیر منه من صلبه مثله». (نور الثقلین/ ج 1/ ص 116؛ اطیب البیان/ ج 2/ ص 140)

اولیاى الهى منتظران حقیقى حضرت مهدى علیه السلام‏

امیر المۆمنین علیه السلام آیه‏ى شریفه‏ى «ألا انّ أولیاء اللّه لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» (یونس/ 62)  را تلاوت كردند، بعد از یاران خویش سۆال كردند، مى‏دانید «اولیاء اللّه» چه اشخاصى هستند؟ عرض كردند: شما بفرمایید. امام فرمودند: دوستان خدا، ما و پیروان ما هستند كه بعد از ما مى‏آیند، خوشا به حال ما و بیشتر از آن خوشا به حال آن‏ها.

بعضى پرسیدند: چرا بیشتر از ما، مگر ما و آن‏ها هر دو پیرو یك مكتب نیستیم؟

فرمودند: نه، آن‏ها مسئولیت‏هایى بر دوش دارند كه شما ندارید و تن به مشكلاتى مى‏دهند كه شما نمى‏دهید؛ «هم نحن و أتباعنا، فمن تبعنا من بعدنا و طوبى‏ لنا و طوبى‏ لهم أفضل من طوبى‏ لنا. قالوا: یا أمیر المۆمنین! ما شأن طوبى‏ لهم أفضل من‏ طوبى‏ لنا، ألَسنا نحن و هم على أمر؟ قال: لا انّهم حُمّلوا ما لم تحملوا علیه و أطاقوا ما لم تطیقوا». (نور الثقلین/ ج 2/ ص 309)

در روایت دیگرى آمده است كه امام صادق علیه السلام فرمودند: «طوبى لشیعة قائمنا المنتظرین لظهوره فى غیبته و المطیعین له فى ظهوره، أولئك أولیاء اللّه الّذین لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»؛ خوشا به حال پیروان امام قائم علیه السلام كه در غیبتش انتظار ظهورش را مى‏كشند و به هنگام ظهورش مطیع فرمان اویند، آن‏ها اولیاى خدا هستند؛ همان‏ها كه نه مى‏ترسند و نه غمى دارند. (نور الثقلین/ ج 2/ ص 309)

حضرت مهدى علیه السلام و حیات معنوى انسان‏ها

«قل أرأیتم ان أصبح ماۆكم غوراً فمن یأتیكم بماء معین» بگو: «به من خبر دهید اگر آبهاى (سرزمین) شما در زمین فرو رود، چه كسى مى‏تواند آب جارى و گوارا در دسترس شما قرار دهد؟!» (ملك/ 30)

امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه مى‏فرمایند: «نزلت فى الإمام القائم؛ یقول: ان أصبح امامكم غائباً عنكم لا تدرون أین هو، فمن یأتیكم بامام ظاهر یأتیكم بأخبار السّموات و الأرض و حلال اللّه و حرامه؟ ثم قال: و اللّه! ما جاء تأویل هذه الآیة و لابدّ أن یجى‏ء تأویلها»؛ آیه‏ى شریفه درباره‏ى حضرت مهدى علیه السلام نازل شده و معنایش این است: اگر امام شما پنهان گردد و ندانید كه او كجاست، پس چه كسى براى شما امامى مى‏آورد كه از اخبار آسمان‏ها و زمین شما را مطلع ساخته و حلال و حرام الهى را بیان كند؟ آنگاه فرمود: سوگند به خداوند تأویل این آیه هنوز نیامده و ناگزیر خواهد آمد. ( نور الثقلین/ ج 5/ ص 387)

این روایت و مانند آن از قبیل تطبیق است؛ یعنى آیه‏ى شریفه مربوط به آب جارى است كه مایه‏ى حیات موجودات زنده است و باطن آن مربوط به امام و علم و عدالتِ جهان گستر اوست كه آن نیز مایه‏ى پیدایش حیات معنوى جامعه‏ى انسانى است. (المیزان/ ج 19/ ص 349؛ نمونه/ ج 24/ ص 360)

سرّ این كه عصر ظهور حضرت مهدى علیه السلام را به آب حیات‏بخش تشبیه كرده، شاید به دلیل امور زیر باشد:

1ـ همان گونه كه نزول آب از عالم بالاست، موضوع امامت حضرت مهدى علیه السلام و ظهور آن بزرگوار نیز امر آسمانى است.

2ـ آب منشأ حیات موجودات است؛ «و جعلنا من الماء كلّ شى‏ء حىّ»، حكومت حضرت مهدى علیه السلام نیز مایه‏ى حیات فكرى و معنوى مسلمانان است.

3ـ آب مایه‏ى پاكیزگى و رفع آلودگى‏هاست. حكومت حضرت مهدى علیه السلام نیز مایه‏ى پاكیزگى و طهارت دلهاست.

4ـ سرسبزى و طراوت گیاهان و درختان به دلیل آب است، طراوت و شادابى مۆمنان نیز در زمان حكومت حضرت مهدى علیه السلام خواهد بود.

پیروزى اسلام و حكومت حضرت مهدى علیه السلام‏

«هو الّذى أرسل رسوله بالهدى و دین الحق لیظهره على الدّین كلّه و لوكره المشركون» او كسى است كه رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه آیین‏ها غالب گرداند، هر چند مشركان كراهت داشته باشند (توبه/ 33)

این آیه‏ى شریفه به همین صورت در سه جا آمده است: آیه‏ى 33 سوره‏ى توبه، آیه‏ى 28 فتح، آیه‏ى 9 صف. گرچه اسلام از نظر منطق و استدلال همیشه پیروز است، اما این آیه غلبه‏ى ظاهرى و وعده‏ى حاكمیت اسلام بر جهان را مى‏گوید.

از سویى، مفاد این آیه تاكنون تحقق نیافته است، از سوى دیگر، خداوند وعده‏ى حاكمیت كلى اسلام را داده و وعده‏اش دروغ نیست، در نتیجه همان گونه كه در روایات بسیارى آمده، این آیه به ظهور حضرت مهدى علیه السلام اشاره دارد. (تفسیر نور/ ج 5/ ص 42)

لطف امام علیه السلام نسبت به شیعیان‏

«و إذا حیّیتم بتحیّة فحیّوا بأحسن منها أو ردّوها» هرگاه به شما تحیّت گویند، پاسخ آن را بهتر از آن بدهید یا (لااقل) به همان گونه پاسخ گویید! خداوند حساب همه چیز را دارد (نساء/ 86)

كنیزى شاخه‏ى گلى خدمت امام حسن علیه السلام هدیه كرد، امام در مقابل آن، وى را آزاد ساخت و هنگامى كه از علت این كار سۆال كردند، فرمود: خداوند این ادب را به ما آموخته است، آن جا كه مى‏فرماید: «و إذا حیّیتم بتحیّة فحیّوا بأحسن منها». سپس اضافه فرمود: تحیتِ بهتر همان آزاد كردن اوست؛ «جاءت جاریة للحسن علیه السلام بطاقى ریحان، فقال لها أنت حرّة لوجه اللّه، فقلت له فى ذلك فقال: أدّبنّا اللّه تعالى فقال: «و إذا حیّیتم بتحیّة ...» و قال أحسن منها اعتاقها». (نور الثقلین/ ج 1/ ص 525)

از این آیه، با توجه به روایت پیش گفته، یك حكم كلى در پاسخ‏گویى به هر نوع اظهار محبتى، اعم از لفظى و عملى را مى‏توان استفاده كرد. بنابراین، ما شیعیان كه براى حضرت مهدى علیه السلام دعا مى‏كنیم و دعاى شریف «اللّهمّ كن لولیّك الحجة بن الحسن ...» را مى‏خوانیم، ان شاء اللّه مشمول لطف آن حضرت خواهیم بود.

بخش مهدویت تبیان

منابع:

1-     هزار و یک نکته از قرآن کریم ج 1 ـ اکبر دهقان

2-     تفسیر المیزان/ ج 19

3-     تفسیر نمونه نمونه/ ج 24

4-     تفسیر نور الثقلین/ ج 1

5-     اطیب البیان/ ج 2