وزنه های بی وزن

فیلم وزنه های بی وزن ساخته ی مجید شیخ انصاری محصول مشترک ایران و کانادا است.

و نمونه ی نسبتا مناسبی از این نظر محسوب می شود. الزاما محصولی فرهنگی مثل فیلم اگرحاصل مشارکت دو کشورباشد به این معنی نیست که عوامل فیلم هم برگرفته از نیروهای هنری دو کشورباشد به عنوان نمونه کافه ترانزیت کامبوزیا پرتوی با عوامل تماما ایرانی (به استثنای برخی ازهنرپیشه ها) و در فضای ایران هم ساخته می شود اما سرمایه گذاری فیلم با یک کمپانی فرانسوی است.

از این دست فیلم ها به برخی از فیلم های عباس کیارستمی و ابوالفضل جلیلی هم می توان اشاره کرد. فیلم های جلیلی و کیارستمی بیشتر از جهت تهیه و راهبرد تولید از طرف شرکت ها و یا تهیه کنندگان خارجی هدایت و حمایت می شود.

از نمونه های موفق سینمای مشترک بین دو یا چند کشوربه فیلم های کریستف کیشلوفسکی کارگردان فقید لهستانی می توان اشاره کرد. سه گانه ی کیشلوفسکی (آبی، سفید و قرمز) محصول مشترک فرانسه و لهستان است. فیلم هایی که دیگر به زبانی جهانی تر حرف می زنند و فراغت سازندگان از مرزها و قومیت ها در ساخت آن ها دیده می شود هر چند که در سفید کیشلوفسکی اتفاقا دغدغه ی مرزها، وطن و تقابل ملیتی محور داستان است، با این حال به زبانی جهانی روایت می شود.

بدون تردید وزنه های بی وزن در ژانر سینمای دینی قرار می گیرد. محتوایی که با ترفند استفاده از لوکیشن هایی متفاوت از لوکیشن های همیشگی در فضایی ایرانی، در فضایی در کشوری اسلامی،  خارج می شود تاازضرب احتمال شعار زدگی آن کم شود.

با وجود این که یکی از عناصر سازنده ی هسته ی داستانی فیلم. امری متافیزیکی مانند خواب است اما این مفهوم غیر مادی از ابتدا، ماورایی جلوه نمی کند. و به زور به خورد تماشاچی داده نمی شود مفهوم خواب چه بادیدگاه علمی و روان شناسی و چه براساس آموزه های دینی امری مادی محسوب نمی شود حتی در نظریه های روان شناختی هم تقریبا دو خط فکری مجزا وجود دارد که اتفاقا یکی از این خطوط فکری به آموزه های دینی بسیار نزدیک است و همین رویکرد خواب را از مفهومی غیر مادی و متافیزیکی به امری ماورایی تبدیل می کند.

در بسیاری از تعبییرات متافیزیک معادل ماوراء الطبیعه تصور می شود، با این که متافیزیک درحکم جهان و فضای گذاری از ماده به ماوراست. با این وجود دروزنه های بی وزن از همان ابتدا این قصد وجودندارد که خواب را معنوی و ماورایی نشان دهد که حکمی قطعی و مطلق برای همه خواب ها قلمداد شود. حتی از نگاه و کلام قهرمان داستان تعبیری روان شناختی از خوابی که دیده ، داده می شود.

آنجا که تصادف ماشین ودرچاله افتادن آن را به من وجود خودش تعبیر می کند.

و در این سایه روشن روایت داستانی کم کم جنبه های ماورایی خواب مشخص می شود. نویسنده و کارگردان خطر این که محکوم به شعار زدگی بشوند را می پذیرند،اما از این حیث بسیار موفق عمل می کنند. طوری داستان را جلو می برند که محتوای معنوی فیلم آسیبی نمی بیند. شاید اشکالاتی به فیلم باشد که در نوع روایت و پی رنگ داستانی است و نه در بی ارزش کردن مفهومی ارزشی. وزنه های بی وزن شاید یک شاهکار سینمایی نباشد.

شاید از نظر تکنیک های بصری و روایی بشود نقدهایی جدی به آن وارد کرد اما ازجهتی که ذکر آن رفت، کمی اعجاب انگیزاست. فیلمی که امروزچند ایرانی رادرکشوری غربی به تصویر می کشد.

روز تولد مولاعلی است.  منبری که چارچوب مادی ندارد برپا می شود و در منقبتحضرت مولا می گویند. با ظرافت و شجاعت دوربین از علی قهرمان داستان که در منقبت حضرت  مولا، حرف می زند نمایی می گیرد که حضور حاضران حذف می شود و نوعی مونولوگ مفهومی شکل می گیرد. صحنه ای از فیلم که فقط براساس کلام است و طبیعتا با نشانه شناسی های تصویری سینماجور در نمی آید و نمی تواند فیلمی را از کار در بیاورد اما اتفاقا این کار را می کند. تا انتهای  فیلم صحنه ای که اکت ویژه ای نداشته است و شاید پیش برنده ی داستان هم نباشد از ذهنیت تماشاچی محو نمی شود. پایان بندی فیلم هم طوری است که بدون اشاره ی مستقیم متضمن همان سکانس به یاد ماندنی باشد.