جای محبت درگشت ارشاد ما کجاست؟

دوباره روزهای تابستان از راه می رسد و گرمای هوا خیلی ها را بی تاب می کند، کنار این گرما چیزهای دیگری هم هست که تابستان را از فصل های دیگر متمایز می کند یکی از آنها هم دیده شدن ماشین های سبز و سفید نیروی انتظامی در غالب طرح امنیت اخلاقی است. طرحی که به طور رسمی از سال 86 شروع شد و از همان زمان هم حرف و حدیث های گوناگونی را به دنبال داشت.

در طول این 5 سال درباره لزوم اجرای این طرح موافقان و مخالفان زیادی اظهار نظر کرده اند، انتقادات زیادی از جمله فصلی بودن این فعالیت ها، جزئیات اجرای دستورالعمل ها و... هم گفته و شنیده شده است که مجال مرور دوباره آنها نیست، البته هیچ دلسوزی که دغدغه دین داشته باشد با مشاهده وضعیت جامعه امروز مخالفتی با امر به معروف و نهی از منکر ندارد کما اینکه در قرآن کریم بارها آمده است که تمام مردم قومی به علت ترک امر به معروف و نهی از منکر همراه با گناه کاران قوم خود دچار بلا شده اند. در آیاتی از قرآن هم صراحتا بر این امر تاکید شده است از جمله این آیات که لزوم اجرای این فریضه الهی را بیشتر نمایان می کند:

1-   کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف و تنهون عن المنکر

2-  و المومنون و المومنات بعضهم اولیا بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر

3-  ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر

بنابراین در این نوشته کوتاه نمی خواهم درباره لزوم وجود ارگانی به نام گشت ارشاد بگویم بلکه می خواهم این نکته را یادآوری کنم که همان شرعی که امر به معروف و نهی منکر را واجب عینی می داند و نه واجب کفایی، برای این امر شرایطی قائل شده است که در صورت عدم اعمال این شرایط معلوم نیست اجرای این واجب الهی چه نتایجی برای جامعه و مردم آن خواهد داشت.

یکی از اصلی ترین شروط اولیه امر به معروف برخورد همراه با آرامش و مدارا است چنان که در حدیثی از رسول اکرم آمده است که « امر به معروف و نهی از منکر نکند مگر کسی که سه خصلت در او باشد : در امر و نهی خود «مدارا» کند ، در امر و نهی خود «میانه روی» نماید و به آنچه امر و نهی می کند ، «دانا» باشد.» (غررالحکم ، باب امر به معروف)

یا حضرت امیر در این خصوص می فرمایند: «آدم بدكار را به وسیله كار نیك خود اصلاح كن، و با سخن زیبایت دیگران را به كار خیر رهنمون باش». حالا باید دید عملکرد امروز ارگانی که وظیفه اش ارشاد و رهنمون شدن مردم به سوی خیر است چقدرمصداق عملی این احادیث است؟

آیا با برخوردهای تند و چهره های اخمو می توان راه به دل جوانان باز کرد یا اینکه تنها می شود آنها را از کسانی که دارند حکم خدا را اجرا می کنند ترساند؟

با نگاهی به عملکرد کسانی که در اوایل انقلاب مخلصانه و بدون تندروی به امر ارشاد می پرداختند بیشتر متوجه می شویم که کجا ایستاده ایم، یکی از کسانی که عضو همین گروه ها بوده است می گوید: هر روز صبح که بسم الله می‎گفتیم و از زیر قرآن رد می‎شدیم تا برویم گشت، حاج جواد فرمانده گروه توصیه‎‎هایی می‎کرد. البته طی مدتی که آن‎جا بودم، توصیه‎‎های او برایم تکراری شده بود، برادر عزیز جواد حاج خداکرم به همه نیرو‎ها توصیه می‎کرد:

«به هیچ وجه من الوجوه با مردم با روی اخمو و تند برخورد نکنید. نسبت به همه ولو با زننده‎ترین قیافه و ظاهر، احترام و ادب داشته باشید. اصلا و اصلا با کسی درگیر نشوید. قرار هم نیست چنین چیزی پیش بیاید. مگر ما جنگ داریم؟ وظیفه ما فقط امر به معروف و نهی از منکراست و بس. برخورد و مقابله و کار‎های دیگر، وظیفه قوه قضاییه است. پس خوب حواستان باشد که خدای ناکرده دست روی کسی بلند نکنید که حق الناس است».

در پس این توصیه ها چیزی احساس می شود از جنس محبت و حرفی که از دل بر می آید و لاجرم بر دل می نشیند، خیلی ها می گویند باید این کارها تعطیل بشود و کار فرهنگی صورت بگیرد اما به نظر می رسد که اگر همین تذکر لسانی به صورت درست اجرا بشود خودش نوعی کار فرهنگی است البته در کنار این کار باید به نکات دیگر هم توجه داشت اینکه وقتی جوانان را از کاری منع می کنیم الگوی صحیحی هم به آنها ارائه بدهیم تا احساس نکنند فقط از انجام کار دلخواهشان منع شده اند.  دکتر هنری وایزینگر در کتاب هیچ کس کامل نیست (Nobody's PerfecT) می گوید یک انتقاد سازنده، انتقادی است که در آن بعد از نقد، یک جایگزین معلوم ( و نه مبهم) ارائه بدهی. اساتید اخلاق هم در ترک عادات نادرست همیشه توصیه می کنند که بلافاصله بعد از ترک رفتاری غلط رفتار صحیح دیگری را جایگزین رفتار اشتباه قبلی کنید تا دوباره به آن برنگردید.

اکنون در رسانه ها و مدل های رفتاری برخی دست اندرکاران روز به روز الگوهای نامناسب به جامعه تزریق می شود،. با چند مثال ذهنتان را روشن می کنم: وقتی مردم هر روز از تلویزیون کرسی های خالی مجلس را می بینند، چه توقعی از کارمند جزء است که متعهد باشد؟  وقتی در "همه ی سریال ها" روابط قبل از ازدواج تجویز و توصیه می شود گویی که این روابط جزء لاینفک ازدواج است، صد نفر مثل آقای دهنوی هم نمی توانند اثر مخرب آن را جبران کند. وقتی در تلویزیون بدحجاب ها سر نماز "احوالاتی" دارند و مکاشفه می کنند و چادری ها اگرفقیر و بیچاره نباشند هیچ خصوصیتی ندارند، چرا باید زنان زحمت چادر سر کردن را به خود بدهند و نهایتا به "هیچ" شناخته شوند؟

دولت به خاطر در دست داشتن امکانات وسیع، از جمله ابزار آموزشی، باید در ایجاد فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر تلاش کند، به طوری که هم آمران به معروف و ناهیان از منکر را آموزش دهد و بر فعالیت آنها نظارت کند و هم طرف مقابل را آماده شنیدن و پذیرش انتقاد ها کند. علاوه بر این با استفاده از این امکانات باید شرایطی را فراهم کند که اساسا از وقوع منکر پیشگیری شود.

مقلات مرتبط:

زنان به دنبال امنیت نداشته  

ممنوعیت‌ها به کراوات هم رسید!

تصاویر برخورد پلیس با رانندگان بدحجاب