روزه یک عبادت جامع
هر دستور دینی که اجرا شود ایمان انسان را پایدارتر می نماید و آنان که در عبادات ثابت ترند بیشتر نفس خود را وادار به آداب بندگی کرده اند، روزه برای این مقصود حداکثر استفاده را می بخشد چرا که روزه داری به زحمت نفس نیاز دارد و انسانی که مدتی این سختی ها را تحمّل کرده است به دلیل این که روح و دل را صفا و صیقل داده است در اواخر ماه رمضان به جای خستگی و افسردگی و ناتوانی یک نوع وجد و شعفی را در اعماق وجود خود احساس می کند.
روزه از احکام انسان ساز است و پی بردن به فلسفه کامل آن همچون سایر احکام الهی برای انسان عادی امکان پذیر نخواهد بود، دانش محدود بشر نمی تواند راهگشای همه اسرار نهفته باشد و اندیشه خود را به سوی کشف تمام مجهولات رهنمون نماید اما انسان مۆمن معتقد و خردمند می داند که خداوند خیر محض است و جز خوبی و سعادت برای بندگانش نمی خواهد پس اگر به چیزی فرمان می دهد برای انسان مزایایی دارد و بشر را به کمال و فضیلتی می رساند و هرچه را نهی می فرماید برای جوامع بشری زیان بخش بوده و بر مصالح مادی و معنوی آدمی لطمه می زند، در عین حال می توان ابعادی از حکمت روزه را روشن کرد ولی اگر ما به تمامی جنبه های فلسفه روزه پی نبردیم به هیچ وجه این حالت بهانه ای برای سرپیچی از امر الهی نمی باشد.
روزه یک عبادت جامع است یعنی بدن، قلب و روح را پاک می سازد.
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرموده اند روزه قلب عبادات است، روزه آدمی را به یاد آخرت می اندازد و انسان را متوجه سرای جاوید و فرجام خویش می سازد زیرا وقتی آدمی برخلاف غریزه تنازع بقاء و شهوات حیوانی و تمایلات نفسانی دمی چند از پرورش بدن و رسیدگی به خواهش های خود چشم پوشی کرد متوجه می شود عمر خویش را نباید در این دنیا صرف خوردن، خفتن و شهوترانی بکند و به فکر تدارک توشه آخرت خواهد بود، به علاوه خالی بودن شکم بشر را متوجه معارف و احکام می کند.
زندگی انسان در این دنیا گاهی مقرراتی را برهم می زند و آدمی را برده خویش می سازد یکی از قیودی که جوامع انسانی را اسیر می کند و طوق بندگی بر گردن آنان می افکند، غذا خوردن در ساعاتی خاص است و چنان مردم را به اسارت وا می دارد که می گویند اگر فلان سفره با تزئینات نباشد و در ساعتی خاص مهیا نگردد، چه می شود. روزه انسان را این گونه پرورش می دهد که بر وجودش مسلم گردد این تمایلات درونی برای خوردن و عافیت طلبی ظالمانه است و اراده انسان را در اختیار می گیرد و اگر روزی ترتیب غذایی او بهم بخورد، عنان نفس را از دست می دهد، باید این زنجیر اسارت را با روزه پاره کرد که یک قوت روحی پدید آید و آدم را به عالم علوی سیر دهد.
روان شناسان ثابت کرده اند هرچه انسان درباره موضوعی بیشتر زحمت بکشد، بیشتر آن را دوست می دارد و بدان علاقه افزون تری دارد و بهترین مثال در این مورد اشتیاق مادر است که نسبت به کودک خود ابراز می دارد و او هرچه بیشتر برای فرزندش رنج و بیداری در شب را تحمّل می کند وی را بیش از گذشته دوست دارد و کودکانی که دور از مادر در پرورشگاهها و نزد دایگان بزرگ می شوند چندان مورد توجه مادر خود نمی باشند.
فضل بن شاذان از حضرت امام رضا(علیه السلام) درباره علت وجوب روزه سۆال کرد، حضرت فرمود: مسلمانان مأمور شده اند روزه بگیرند تا درد گرسنگی و عطش را درک کنند و به فقر آخرت راهنمایی شوند، روزه داری که خود را محتاج خدا ببیند پاداشش افزوده می شود، با روزه گرفتن هوای نفسانی کنترل می گردد و روزه برای روزه دار اندرز گوی خوبی است و او را برای انجام واجبات تشویق می نماید
هر دستور دینی که اجرا شود ایمان انسان را پایدارتر می نماید و آنان که در عبادات ثابت ترند بیشتر نفس خود را وادار به آداب بندگی کرده اند، روزه برای این مقصود حداکثر استفاده را می بخشد چرا که روزه داری به زحمت نفس نیاز دارد و انسانی که مدتی این سختی ها را تحمّل کرده است به دلیل این که روح و دل را صفا و صیقل داده است در اواخر ماه رمضان به جای خستگی و افسردگی و ناتوانی یک نوع وجد و شعفی را در اعماق وجود خود احساس می کند. روزه یک آزمایش به ناراحتی هم هست، خداوند متعال در این سرای فانی به بشر اجازه زندگی اختیاری داده است که هم می تواند در آن کار خوب انجام دهد و از این رهگذر مقام خود را بالاتر از فرشتگان نماید و هم مختار است که به شرارت و شقاوت و خلاف رویکرد نشان دهد و به آن جا تنزل یابد که حتی از چهارپایان هم پست تر گردد. بنابراینکردار انسان در این جهان یک نوع آزمون است، گاهی امتحان به خوشی ها و امکانات فراوان و نعمت های گوناگون است و دراین حال خداوند مراقب اعمال این فرد است که آیا شکر نعمت را به جای می آورد و این عطاها و نشاهای لطف بی کرانش را کجاها مصرف می گردد، در راه حق و یا باطل، یک وقت هم هست که پروردگار بنده اش را به اموری آزمایش می کند که با یک کاستی و محرومیّت و تحمّل زجر و مشقت روبروست و در این حال آن شخص باید صبر پیشه کند، گرسنگی را تحمّل نماید و از برخی خواهش های نفسانی چشم بپوشد و لذت ها را ترک کند و این امتحان دوم در روزه داری کاملاً قابل مشاهده است.
فضل بن شاذان از حضرت امام رضا(علیه السلام) درباره علت وجوب روزه سۆال کرد، حضرت فرمود: مسلمانان مأمور شده اند روزه بگیرند تا درد گرسنگی و عطش را درک کنند و به فقر آخرت راهنمایی شوند، روزه داری که خود را محتاج خدا ببیند پاداشش افزوده می شود، با روزه گرفتن هوای نفسانی کنترل می گردد و روزه برای روزه دار اندرز گوی خوبی است و او را برای انجام واجبات تشویق می نماید. (عیون اخبار الرضا(ع)، شیخ صدوق، ص353ـ352)
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، شیخ صدوق، ص353ـ352
مجله پاسدار اسلام، شهریور 1386، شماره 309
سایت حوزه
