لباس و تأثیر آن بر انسان
پرهیز از خودآرایی و پذیرفتن آشفتگی و ژولیدگی در لباس، به جهت تعارضی که با خواسته های فطری انسان دارد، اثرات بدی در زمینه روانی بر انسان می گذارد؛ به طوری که به تدریج سبب بروز افسردگی روحی و انهدام ذوق سلیم در انسان شده، منجر به بی اعتدالی روانی میشود .
لباس دست کم پاسخ گوی سه نیاز آدمی است؛ یکی این که او را از سرما و گرما حفظ میکند، دیگر این که در جهت حفظ عفت و شرم، به او کمک میکند و سوم این که به او آراستگی و وقار میبخشد. در هر جامعهای نوع و کیفیت لباس زنان و مردان، علاوه بر آن که تابع شرایط اقتصادی و اجتماعی و اقلیمی آن جامعه است، تابع جهان بینی و ارزشهای حاکم بر فرهنگ آن جامعه نیز میباشد. انسان بسته به این که برای جهان، چه معنایی قائل باشد، خود را چگونه موجودی بداند، چه سرنوشتی برای خود تصور کند و سعادت خود را در چه بداند، لباس پوشیدنش تفاوت میکند.
رنگ لباس و تأثیر آن بر انسان
سدیر صیرفى مىگوید: بر امام صادق(علیه السلام) وارد شدم در حالى که نعلین سفید در پایم بود. فرمود: اى سدیر، این چه کفشى است؟ آیا با توجّه آن را پوشیدهاى؟ گفتم:
فدایت شوم، نه به خدا سوگند! فرمود: هر کس به قصد خریدن نعلین سفید وارد بازار شود، آن نعلین در پاى او کهنه نمىشود مگر اینکه از جایى که گمان نمىبرد ثروتى به دست مىآورد. راوى گفت: ابو نعیم به من خبر داد که سدیر صیرفى به من گفت: پیش از اینکه آن نعلین را کهنه کنم، یک صد دینار از جایى که گمان نمىکردم به دست آوردم.
حنّان بن سدیر مى گوید: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم در حالى که نعلین سیاه در پاى داشتم. فرمود: تو را با نعلین سیاه چکار؟ آیا نمىدانى که سه بدى در آن است؟گفتم: فدایت شوم، آنها چیست؟ فرمود: چشم را ضعیف مىکند، و از قدرت مردى مىکاهد، و اندوه به بار مىآورد، علاوه بر این پوشش گردنکشان است. بر تو باد به پوشیدن نعلین زرد، زیرا در آن سه ویژگى است. پرسیدم: آنها چیست؟ فرمود: بر بینایى چشم مىافزاید، و قدرت مردى را زیاد مىکند، و اندوه را مىزداید، علاوه بر این پوشش پیامبران است.( ثوال الاعمال / تر جمه انصاری/ 53)
لباس ظاهر، نعمتى است از جانب خداى تعالى به بندگان خود، که تا ایشان به این لباس، بپوشند عورت خود را و این لباس ظاهر، کرامتى است و عزّتى است که خداوند عالم، به لطف و مرحمت خود، به بنى آدم کرامت فرموده است
خوش پوشی، آری یا خیر ؟!:
پرهیز از خودآرایی و پذیرفتن آشفتگی و ژولیدگی در لباس، به جهت تعارضی که با خواستههای فطری انسان دارد، اثرات بدی در زمینه روانی بر انسان میگذارد؛ بطوری که به تدریج سبب بروز افسردگی روحی و انهدام ذوق سلیم در انسان شده، منجر به بیاعتدالی روانی میشود .
از حضرت صادق (علیه السلام) روایت شده است: ابن عباس، چون امیر مۆمنان او را بسوى خوارج فرستاد، بهترین لباسش را پوشید، و عالیترین عطرها را بکار برد، و بر بهترین مرکب ها نشست، و به سوى آنها براه افتاد، تا با آنان روبه رو گشت، خوارج گفتند: تو بنظر ما بهترین مردمى، از چه رو با لباس و مرکب جباران آمدهاى؟ ابن عباس این آیه رابر ایشان بخواند: «بگو چه کسى زینتها و روزىهاى طیب را که خداوند براى بندگانش بر آورده حرام مینماید» (سوره اعراف آیه 30)، من مىپوشم و تجمل مىکنم، که خداوند جمیل است، و جمال را دوست مىدارد، ولى باید از حلال باشد.(مکارم الأخلاق/ترجمه میرباقرى /ج1/ 181) امیر مۆمنان(علیه السلام) فرمود: هر گاه یکى از شما بخواهد که نزد برادر مۆمن خود رود، چنان خود را بیاراید که براى یک نفر غریبى مىآراید که دوست دارد او را در بهترین هیأت ببیند.(مکارم الأخلاق/ ترجمه میرباقرى /ج1 / 184 )
پوشیدن لباس های قیمتی
ابى خداش مهرى گوید: غلامى از حضرت رضا (علیه السلام) به نام عبید را در بصره ملاقات کردم. وى گفت قومى از مردم خراسان بر حضرتش وارد شدند، و به وى گفتند مردم خوششان نمىآید که شما این گونه لباس (خوب و گران قیمت) بپوشید، حضرت در پاسخ آنها فرمود: یوسف پیغمبر بود و از اولاد پیغمبران بود و لباس دیبا به تن مىکرد، و شلوار زربفت مىپوشید، و در مجالس آل فرعون مىنشست، و اینها مقام معنوى او را کاهش نداد. لباس گران قیمت، در صورتى مذموم است که خرج ضرورى ترى در پیش باشد، و آنچه بر امام لازم است عدالت در حکم، و راستگویى در سخن میباشد (نه کهنه بودن لباس). و خداوند چیزهایى را که حلال کرده یا حرام معلوم است و کم و زیاد آن فرق نمیکند. (مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقرى، ج1، ص: 185)اسحق بن عمار گوید: به حضرت صادق (علیه السلام) گفتم: مۆمن مىتواند دو دست لباس داشته باشد؟ فرمود: آرى ... و همین طور تا بیست جامه پرسیدم؟ فرمود آرى، و این اسراف نیست، اسراف آنست که لباسى را که براى مهمانى و حفظ آبروست در خانه و وقت کار بپوشى.( همان)
دعا هنگام لباس پوشیدن
محمّد بن عمر سرّاد از شخصى از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: هر کس لباس نو براى خود بخرد و سى و شش مرتبه سوره «انّا انزلناه فی لیلة القدر» بخواند، و به آیه «تنزّل الملائکة» که مىرسد کمى آب بردارد و اندکى بر آن بپاشد، سپس دو رکعت نماز بگزارد و دعا کند و در دعاى خود بگوید: ستایش از آن خداوندى است که به من لباسى عطا فرمود تا مایه آراستگى من در میان مردم باشد، و من عورت خود را با آن بپوشانم، و براى پروردگارم در آن نماز بگزارم، و خدا راستایش کنم. همواره در وسعت زندگى خواهد کرد تا آن لباس کهنه شود.( ثواب الأعمال / ترجمه انصارى/ 53 ) (راوى گوید:) از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: که وقت جامه پوشیدن چه باید کرد؟فرمود بگوئید:
«بسم اللَّه و باللَّه اللّهم اجعل ثوب یمن و تقوى و برکة اللّهمّ ارزقنى فیه حسن عبادتک و عملا بطاعتک و اداء شکر نعمتک الحمد للَّه الّذى کسانى ما اوارى به عورتى و اتجّمل به فی النّاس».(مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقرى/ ج1 /187 )
حنّان بن سدیر مىگوید: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم در حالى که نعلین سیاه در پاى داشتم. فرمود: تو را با نعلین سیاه چکار؟ آیا نمىدانى که سه بدى در آن است؟گفتم: فدایت شوم، آنها چیست؟ فرمود: چشم را ضعیف مىکند، و از قدرت مردى مىکاهد، و اندوه به بار مىآورد، علاوه بر این پوشش گردنکشان است
زیباترین لباس:
آنچه تا بدین جا از آن سخن گفته شد همگی در باب لباس ظاهر بود که در جای خود از اهمیت به سزایی برخوردار است اما علاوه بر تن آدمی ، روان انسان نیز نیازمند جامه و لباس بوده و می تواند از بهترین لباس و زیباترین آنان بهره مند گردد.
قال الصّادق علیه السّلام: ازین اللّباس للمۆمنین لباس التّقوى، و انعمه الایمان.
حضرت امام صادق علیه السّلام مىفرماید که: زیباترین لباس از براى مۆمن، لباس تقوى است، چرا که لباس، چیزى است که عورت ظاهرى آدمى را بپوشد و محافظت کند از شدّت سرما و گرما. چون مۆمن متّقى، از رسوائى روز قیامت محفوظ است و از شدائد سرما و گرماى آن روز محروس، پس تقوى، زیباترین لباس است از براى او. و نیز مىفرماید که: نرمترین لباس، لباس ایمان است از براى مۆمن. یعنى:اعتقاد جازم، ثابت داشتن به خداى تعالى و پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله و هر چه به او آمده است از احوال مبدأ و معاد، چون به سبب ایمان، استحقاق دخول بهشت به هم مىرسد. هر چند از راه دیگر، مثل ارتکاب فسوق، استحقاق دخول جهنّم هم باشد. پس ایمان بحت، کمال مطلق نیست، بلکه با نقصان، دخول جهنّم هم، جمع مىتواند شد، به خلاف تقوى، که کمال مطلق است و با استحقاق دخول جهنّم، جمع نمىتواند شد. لا جرم از براى تقوى، که کمال مطلق است و از شوب نقصان برى است «ازین اللّباس» که کمال مطلق لباس است، ذکر کرد. و از براى ایمان که کمال فی الجمله است، نعومت که کمال فی الجمله لباس است، بیان فرمود، از براى رعایت تناسب و از براى تأیید مدّعا، فرمود که:قال اللَّه تعالى:«وَ لِباسُ التَّقْوى ذلِک خَیْرٌ »(اعراف- 26).یعنى: لباس تقوى، بهتر است از لباس ظاهرى، چرا که لباس ظاهرى، عورت ظاهر را مىپوشد و بس، و لباس تقوى، ظاهر و باطن هر دو را پوشیده مىدارد و پاک مىکند. چنان که مىفرماید که:« و امّا لباس الظّاهر فنعمة من اللَّه تعالى یستر بها العورات، و هی کرامة اکرم اللَّه بها ذرّیّة آدم علیه السّلام، ما لم یکرم بها غیرهم.»یعنى: لباس ظاهر، نعمتى است از جانب خداى تعالى به بندگان خود، که تا ایشان به این لباس، بپوشند عورت خود را و این لباس ظاهر، کرامتى است و عزّتى است که خداوند عالم، به لطف و مرحمت خود، به بنى آدم کرامت فرموده است.«و هی للمۆمنین آلة لاداء ما افترض اللَّه علیهم.»و این لباس ظاهر، آلت پوشانیدن عورت ظاهر است در وقت اداى واجبات و مستحبّات. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان / 70)
فرآوری : مریم پناهنده
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیانمنابع:
1.مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان
2. مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقرى
3. ثوال الاعمال / تر جمه انصاری