دو اکسیر از جام عباس علیه السلام

در این زمان که دشمنان اسلام و تشییع با تهدید ها و تطمیع های خود به دنبال ذلّت مسلمین جهان اسلام هستند، می طلبد که حضرت عباس علیه السلام را سرمشق قرار داده و همان گونه که او با بصیرت از کنار تطمیع ها گذشت و با شجاعت در مقابل تهدیدها ایستادگی نمود و لحظه ای از اطاعت از ولی امر خود غفلت نورزید و علی الدوام خیرخواه خدا و رسول و امام و جامعه بود، ما نیز به نمی از این یم دست بیابیم و با کمک تقوی و مطالعات پی گیر نسبت به مسائل روز و جهان ، بصیرت خود را افزایش دهیم.

بصیرت اکسیر کمیابی است که خداوند به خواص از اولیاء خود اعطا می کند، نفوذ بصیرت در اعماق جان عباس بن علی علیهما السلام، ترحّم ولی معصوم خدا را بر می انگیزد، تا جائیکه از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرموده اند: «کان عمّنا عباس بن علی نافذَ البصیرة، صَلب الایمان، جاهد مع أبی عبدالله و أُبلِیَ بلاءً احسناً و مضی شهیداً» (1)

«عموی ما عباس بن علی دارای بصیرتی نافذ و ایمانی محکم بود، به همراه امام حسین علیه السلام مجاهده نمود و امتحانی نیکو پس داد و با شهادت از دنیا رفت».

و حضرت سجاد علیه السلام نیز می فرماید: «خداوند عموی ما عباس را رحمت نماید که برادرش را بر خود مقدم داشت و جان خویش را فدای حضرتش نمود به گونه ای که در یاری او دو دستش را قطع کردند و خدای سبحان در عوض آن دو بال به او عنایت فرمود که مانند جعفر بن ابیطالب در بهشت پرواز می کند و برای عباس در نزد خداوند در روز قیامت، منزلت و مقامی است که جمیع شهدا به آن غبطه می خورند» (2)

و در زیارتنامه حضرتش به نقل از امام صادق علیه السلام می خوانیم: «اشهد انک لم تَهِن و لم تنکل و انک مضیتَ علی بصیرة من أمرِک».(3)

شهادت می دهم که تو [در راه یاری برادرت] سست نشدی و عقب نشینی ننمودی و تو در حالی که دارای بصیرت بودی دنیا را ترک نمودی [و با گمراهی از دنیا نرفتی].

ویژگی دیگر عباس علیه السلام ایثار بود که در حدیث حضرت سجاد علیه السلام بدان اشارت رفت، برادر خود را بر خود برگزید و جان خود را فدای وی کرد و خود را قبل از وی در معرض شهادت قرار داد.

ولی در این میان مهم ترین ویژگی عباس علیه السلام که در زیارتنامه های مأثورة و احادیث به آن اشاره شده و با همان ویژگی بصیرت ارتباط کامل دارد، پیروی از ولی زمان و اطاعت از ولی امر است. عباس علیه السلام سر باز نزدن از فرامین و نصیحت و خیرخواهی نسبت به امام خود را چنان در خود استوار کرده بود که امام صادق علیه السلام به ما دستور می دهد که هنگام زیارت عباس علیه السلام قرائت کنیم:

«أشهد لک بالتسلیم و التصدیق و الوفاء و النصیحة لخلف النبی صلی الله علیه و آله...» (4)

شهادت می دهم که تو تسلیم حسین علیه السلام بودی و او را تصدیق نمودی و به او وفا دار ماندی و خیرخواه او بودی .

و باز در ادامه: « السلام علیک أیها العبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لأمیرالمومنین و الحسن و الحسین ... أشهد أنک مضیت علی ما مضی علیه البدریون المجاهدون فی سبیل الله الناصحون له فی جهاد أعدائه المبالغون فی نصرة أولیائه فجزاک الله افضل الجزاء ... ممن و فی بیعته و استجاب له دعوته و اطاع ولاة أمره و أشهد انک قد بالغت فی النصیحة».(5)

سلام بر تو ای بنده صالح خدا که مطیع فرامین خدا و رسول و امیرالمومنین و حسن و حسین علیهم السلام بودی ... شهادت می دهم که راه تو همان راه شهدای بدر است، همان کسانی که در راه خدا جهاد کردند و خیرخواه دین خدا بودند و در یاری اولیاء خدا تمام توان خود را بذل نمودند.... پس خداوند بهترین جزا را به تو عطا نماید، عطای کسی که به بیعت خود وفا نموده و دعوت خدا را [که همان دعوت حسین مظلوم است] اجابت نموده و از والیان امور اطاعت نموده است.

اگر بخواهیم اوصاف و ویژگی های حضرت عباس علیه السلام را فهرست نماییم، خصوصاً آن ویژگی هایی که در کلمات معصومین علیهم السلام ذکر شده، می توان گفت:

بصیرت، مواسات، اطاعت، ایثار، شجاعت، وفا، نصیحت، عبودیت، صالح بودن، مجاهده، تسلیم، تصدیق و...

در بین این اوصاف دو صفت از درخشندگی خاصی برخوردارند، یکی بصیرت و دیگری مواسات چرا که در احادیث وارد شده است که یکی از توصیه های پیامبر صلی الله علیه واله که امت توان انجام آن را ندارند مواسات است،مواسات یعنی: هر آنچه برای خود می پسندیم برای دیگران هم بپسندیم و هر چه را برای خود نمی پسندیم برای دیگران هم نپسندیم یا به عبارت دیگر که در احادیث نیز بدان اشاره رفته است: هر نعمتی را که خداوند ما را از آن بهره مند نموده است، دیگران را از آن بهره مند نماییم، چنانچه در صلوات شعبانیه می خوانیم:

«و ارزقنی مواساة من قتّرتَ علیه من رزقک» یعنی خدایا تقسیم بهره مندی های زندگی را با کسانی که روزی را به آن ها تنگ گرفته ای به من روزی نما.

شاید آن عمل معروف حضرت ابوالفضل علیه السلام - که هنگام وارد شدن به فرات، خود از آب ننوشید تا کودکان حسین علیه السلام آب بنوشند و کف آب را دوباره  به فرات برگرداند- نیز، ناشی از همین صفت مواسات باشد.

البته کلمه مواسات از ریشه أسوه است و می تواند به معنی أسوه قرار دادن نیز باشد، پس وقتی در زیارت حضرتش به نقل شیخ مفید (ره) می خوانیم: « فنِعم الاخ المواسی» (6)، یعنیتو بهترین برادری بودی که برادر خود را به بهترین وجه أسوه و الگوی خود قرار دادی.

در مورد بصیرت نیز حرف بسیار است که در این مختصر نمی گنجد لکن همین قدر بدانیم که طبق فرمایش معروف نهج البلاغة، کسی که از صفت بصیرت و صبر برخوردار باشد، شایستگی فرمانروایی أمت اسلامی را داراست «و لا یحمل هذا العلم الا اهل البصر و الصّبر».(7)

و شاید آن فعل معروف اباالفضل علیه السلام که درخواست و پیشنهاد شمر ملعون را رد نمود و برادران خود را قبل از خود به میدان فرستاد نیز، ناشی از همین صفت بصیرت باشد که در احدی از انسان ها یافت می شود.

در زمان حاضر نیز امت اسلامی، به شدت احتیاج به الگو پذیری و مواسات نسبت به عباس بن علی علیهماالسلام دارد، هم در زمینه مواسات به معنی یاری کردن و هم در زمینه بصیرت!

آری در این زمان که دشمنان اسلام و تشییع با تهدید ها و تطمیع های خود به دنبال ذلّت مسلمین جهان اسلام هستند، می طلبد که حضرت عباس علیه السلام را سرمشق قرار داده و همان گونه که او با بصیرت از کنار تطمیع ها گذشت و با شجاعت در مقابل تهدیدها ایستادگی نمود و لحظه ای از اطاعت از ولی امر خود غفلت نورزید و علی الدوام خیرخواه خدا و رسول و امام و جامعه بود، ما نیز به نمی از این یم دست بیابیم و با کمک تقوی و مطالعات پی گیر نسبت به مسائل روز و جهان ، بصیرت خود را افزایش دهیم تا مبادا در هنگام نیاز، پشتیبان ولی امر خود نباشیم، که بفرموده اهل بیت علیهم السلام همان فقیه جامع الشرایط است، و از نصیحت و خیرخواهی نسبت به حکومت اسلامی کوتاهی نورزیم!

پی نوشت :

1- عمدة الطالب، ج 5، ص 4.

2- نفس المهموم، ترجمه شعرانی، طبع هجرت، ص 285.

3- مفاتیح نوین، ص 388.

4- همان، ص 386.

5- همان، ص 387.

6- همان، ص 389.

7- نهج البلاغة، دشتی، ص232.

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان