اوقات فراغت، تعطیلات تابستانی
در مقاله گذشته خواندیم... در تابستان به لحاظ این كه قشر عظیمى از نوجوانان و جوانان فعالیت خاصى انجام نمى‌دهند، برنامه مناسب برای آنان نقش بسیار مهمى در زندگى شان ایفا مى‌كند. تحقیقات به عمل آمده نشان مى‌دهد كه پر ننمودن بهینه اوقات فراغت دانش‌آموزان حتى دانشجویان در این فصل باعث مى‌گردد تا تعداد كثیرى از آنان به سوى انواع انحرافات اجتماعى گرایش پیدا كنند. براى نمونه، در فصل تابستان تعداد دانش‌آموزانى كه بنا بر اتهامات منكراتى توسط مراجع ذیصلاح دستگیر مى‌شوند به مقدار قابل توجهى بیش تر از سایر فصول است. افزایش دانش‌آموزان دستگیرشده در فصل تابستان ناشى از خلأ موجود در گذران بهینه اوقات فراغت این قشر مى‌باشد. چگونگى گذران اوقات فراغت دانش‌آموزان در تعطیلات تابستان از اهمیت خاصى برخوردار است؛ زیرا این ایام طولانى است و در صورت هدایت نشدن آنان و عدم وجود امكانات و تسهیلات كافى براى این امر، موجبات صدمات روحى و انحرافات اجتماعى آنان فراهم مى‌شود. بنابراین، لازم است كه بیش ترین استفاده را از این ایام نمود؛ زیرا گذران بهینه اوقات فراغت دانش‌آموزان در فصل تابستان نه تنها از انحرافات اجتماعى آنان پیش‌گیرى مى‌كنند، بلكه باعث آزاد شدن انرژى نوجوانان و جوانان دانش‌آموز شده و منجر به خودشكوفایى و آشكار شدن استعدادهاى آنان مى‌شود كه این امر نقش مهمى در تكوین شخصیت فردى، اجتماعى و آینده این نسل ایفا مى‌كند و آنان را در نزدیك شدن به علایق، تمایلات و آرزوهاى خود كمك مى‌نماید و به همین علت، برخى از صاحب‌نظران روان‌شناسى و علوم تربیتى گذران بهینه اوقات فراغت نوجوانان و جوانان را بیانگر درجه سلامت آنان مى‌دانند. امام صادق ” مى‌فرمایند: «سلامت، نیرومندى، فراغت، جوانى، نشاط و بى‌نیازى خود را فراموش منما، در دنیا از آنها بهره‌بردارى كن و متوجه باش كه از این سرمایه‌هاى عظیم به نفع معنویات و آخرت خود استفاده نمایى.» در برنامه‌ریزى براى پر نمودن بهینه اوقات فراغت نوجوانان و جوانان در تابستان، حتى‌المقدور باید به گرایش‌ها، تمایلات و نیازهاى نوجوانان و جوانان توجه نمود و مشاركت خود آنان را در برنامه‌ریزى‌ها جلب كرد و نیز وضعیت اقتصادى، فرهنگى و تحصیلى خانواده‌ها را در برنامه‌ریزى‌ها نباید از نظر دور داشت. با این حال، اگر در پر نمودن بهینه اوقات فراغت دانش‌آموزان در فصل تابستان به شیوه‌هاى صحیح تربیتى توفیق حاصل ننماییم بى‌شك، زمینه انحرافات را در بین دانش‌آموزان فراهم ساخته و در نتیجه، با عواقب زیان بارى مواجه خواهیم شد. فراغت بستگى به عوامل گوناگونى دارد. تغییرات گوناگون اجتماعى در جوامع، ماهیت فراغت و نحوه گذران آن را دگرگون كرده است. اهمّ فعالیت‌ها و زمینه‌هاى گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، در 12 مورد به شرح ذیل ارائه مى‌گردند : ورزش و بازى از قدیم الایام یكى از صور مهم گذران اوقات فراغت بوده است و بسیارى از دانشمندان گرایش انسان به ورزش و بازى را ناشى از یك نیاز فطرى و غریزى مى‌دانند. براى نمونه، راس معتقد است: «اشتیاق مردم امروزى به ورزش و بازى از عطش غریزى حاكى است؛ چه در دنیاى یكنواخت و زندگى شاق و ملال‌انگیز كنونى، بازى، خاطر را از امور عادى حیات منصرف مى‌كند و به امورى تازه كه مطبوع طبع است معطوف مى‌دارد.» پستالوزى اعتقاد داشت كه ورزش و بازى ازطریق درگیرى‌ها، سرگرمى‌ها، كوشش‌ها و فعالیت‌ها بر مجموعه اعمال لازم براى زندگى فرد كمك كرده و از این طریق انسجامى محكم میان روح و جسم برقرار مى‌كند. فروبل ورزش و بازى را به مثابه ساده‌ترین راه بیان نیروى سازنده فرد در نظر داشت. لیبرمن، از تحقیقات خود نتیجه گرفت كه با فراهم آوردن فرصت‌ها توأم با بازى مى‌توان قدرت خلّاقیت را رشد داد. در نهایت، هم چنان‌كه علم، خواب، خوراك و استراحت داراى هدفى مى‌باشد، تفریح و سرگرمى هم داراى نتیجه مفید است و زمانى را كه انسان براى تفریح و سرگرمى مى‌گذراند نیز باید در جهت اهدافى باشد. جمله معروف «عقل سالم در بدن سالم است» خود مصداقى از این جهت است. ورزش ضمن آن كه یك عمل تفریحى و نشاط‌آور و سرگرم‌كننده در ساعات اوقات فراغت است، وسیله‌اى مۆثر در حفظ سلامت بدن و نیرومندى جسم است، هم چنین تقویت‌كننده مهارت‌هاى حسى و حركتى در فرد و در نهایت، مى‌تواند موجب افزایش قدرت تفكر فرد گردد. خلق و ایجاد اصولا لذت‌بخش و تحریك‌كننده ذوق انسان است. لذتى كه از پدید آمدن یك اثر هنرى و یا حتى از تهیه و تكمیل یا تعمیر وسایل مورد نیاز زندگى با كوشش شخص به انسان دست مى‌دهد، در اصلْ نوعى تغذیه روان و تقویت استعدادهاى نهفته انسانى را به همراه دارد و به سبب همین انگیزه درونى، مشغول شدن به این‌گونه فعالیت‌ها در اوقات فراغت جنبه سازنده و آموزنده قوى داشته و تقویت و تلطیف مهارت‌هاى دستى و نیرومندى هنرى انسان را موجب مى‌شود. «كاربرد نقاشى، قصه، داستان و نمایش در تشخیص مشكلات عاطفى و نابسامانى‌هاى روحى، خصوصآ در روان‌درمانى كودك و نوجوان مورد تأكید قرار دارد؛ زیرا هنر شیوه‌اى مناسب در بیان غیرمستقیم است. در این شیوه، مشكلات و محدودیت‌ها راحت‌تر بیان مى‌شود.» بنابراین، پر نمودن اوقات فراغت از طریق فعالیت‌هاى هنرى كاربردى فراوان دارد. یكى دیگر از برنامه‌هاى گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان در فصل تابستان، كانون‌هاى فرهنگى و تربیتى مى‌باشند كه عمده كار آن ها فعالیت‌هاى هنرى، آموزشى، ورزشى، كلاس‌هاى قرآن، اردوهاى مختلف، كلاس‌هاى تقویتى و... مى‌باشد و چون این مراكز زیر نظر وزارت آموزش و پرورش اداره مى‌شوند و گردانندگان آن مربیان و معلمان مى‌باشند، مى‌توان از آن به عنوان مركز مطمئن‌ترى براى گذران اوقات فراغت سودمند نوجوانان و جوانان یاد كرد. «عده‌اى از صاحب‌نظران معتقدند كه فعالیت‌هاى اوقات فراغت در نهایت موجب رشد و توسعه فرهنگى در جامعه خواهد شد و در اثر فعالیت‌هاى سالم از جمله شركت در اردوهاى جمعى، نه تنها از فرصت‌هاى بیكارى و بعضآ بزهكارى اجتماعى كاسته مى‌شود، بلكه اشاعه فرهنگ عمومى و توسعه فرهنگى و نشاط و سرزندگى در جامعه افزایش خواهد یافت.» یكى دیگر از زمینه‌ها و فعالیت‌هاى گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان تماشاى فیلم‌هاى ویدئویى است و برخى از جوانان و نوجوانان دیدن فیلم را براى گذران اوقات فراغت خود انتخاب مى‌كنند و شكى نیست كه فیلم‌هاى مناسب ویدئویى به عنوان یك وسیله سمعى و بصرى مى‌تواند تأثیر عمیقى در طرز تفكر تماشاگران گذاشته و ساعات فراغت را كارساز نمایند. البته بدیهى است كه امكان استفاده منفى از این دستگاه نیز میسّر است و از سوى دیگر، تعداد زیادى دستگاه ویدئو در خانواده‌هاى ایرانى به نمایش فیلم‌هاى مختلف مشغولند. «بیش از 75 درصد جوانان در اوقات فراغت خود به تماشاى ویدئو و سى دى پرداخته و در این خصوص فیلم‌هاى سینمایى و موسیقى را به سایر برنامه‌ها ترجیح مى‌دهند.» یكى از عوامل مهم بزهكارى در بین نوجوانان، مشاهده سى‌دى‌هاى جنایى و تحریك‌كننده امور غیراخلاقى است. بنابراین ضرورت توجه خاصى به انواع رسانه‌ها در این زمینه ضرورى است. رسانه‌هاى گروهى از طریق نمایش فیلم‌هاى جنایى، صفحات حوادث مطبوعات و رمان‌هاى پلیسى و جنایى در امر یادگیرى و ازدیاد جرایم تأثیر نامطلوبى دارند؛ چون بسیارى از مجرمین جوان سعى كرده‌اند خود را به جاى هنرپیشه‌هاى فیلم‌هاى جنایى گذارند. به عبارت ساده‌تر، اعمال آنها را تقلید نموده‌اند.تعطیلات تابستانى و اوقات فراغت
زمینه‌ها و فعالیت‌هاى اوقات فراغت
1. ورزش
2. هنر و فعالیت‌هاى مربوط به آن
3. برنامه‌هاى كانون‌هاى فرهنگى و تربیتى
4. ویدئو
مرکز یادگیری سایت تبیان
گردآوری: نوربخش - تنظیم: داودی
