اهمیت کتاب‌خوانی برای بچه‌ها
آینده روشن هر کشوری را فرزندان آن سرزمین رقم می‌زنند. اگر فرزندانمان به طور صحیح، اصولی و متناسب با شرایط و نیاز جامعه آموزش ببینند و تربیت شوند، بدون شک جامعه‌ای موفق و پویا خواهیم داشت.
یکی از ابزارهای این آموزش صحیح کتاب‌های مفید و ارزشمند است. بنابراین خواندن کتاب، باید در برنامه روزانه افراد از بدو تولد تا بزرگ‌سالی گنجانده شود.
نکته مهم و قابل توجه در این بحث، این است که والدین و مربیان باید دقت داشته باشند که برای هر گروه سنی، کتاب‌های خاصی انتخاب شود و حتی لازم است برای هر سن، شیوه خاصی برای خواندن کتاب در نظر گرفته شود. در این مقاله شما با شیوه‌های خواندن کتاب برای گروه‌های سنی مختلف (از بدو تولد تا دوران مدرسه) آشنا می‌شوید. البته پیش از آن درباره ضرورت کتاب‌خوانی برای کودکان مطالبی می‌خوانید.
الف: چرا کودک باید کتاب بخواند؟
*نیازمند آموختن مهارت‌های زندگی است و کتاب، منبعی مورد اعتماد در این زمینه است.
*نیازمند آموختن زبان مادری و مطالبی آموزنده و جدید از دنیای اطرافش است.
*به عزت نفس و اعتماد به نفس نیاز دارد و کتاب راهنمای خوبی برای او در این زمینه است.
اگر روزانه (هرچند اندک و کوتاه) برای فرزندتان کتاب بخوانید، این کار موجب می‌شود:
- ارتباط عاطفی عمیقی میان شما و او برقرار شود.
- بداند فردی دوست داشتنی است و برای والدینش مهم و ارزشمند است.
- اطلاعات و تجربیات خود را از این طریق به او منتقل کنید.
- در او حس کنجکاوی به وجود بیاورید.
- ذهنی منتقد پیدا کند.
- لغات بیشتری یاد بگیرد و احساسات و افکارش را بهتر بیان کند.
- به طور غیرمستقیم و از طریق سۆالاتی که هنگام خواندن کتاب از او می‌پرسید، با مشکلاتی که دارد، آشنا شوید.
- و از همه این‌ها مهم‌تر، شما و فرزندتان لحظاتی خوش و مفید را با هم می‌گذرانید. او در کنار شما آرامش و آگاهی و اعتماد را یکجا به دست می‌آورد و هر آنچه می‌خواهید به او بیاموزید، از این طریق به او آموزش می‌دهید.
ب: چه کتاب‌هایی برای فرزندمان مناسب است؟ (بر اساس گروه های متفاوت سنی)
دوره شیرخوارگی و نوزادی (صفر تا 2 سال)
- توانایی دید نوزادان، از نظر دقت و توجه آن‌ها به اشیا به شدت رشد می‌کند. نوزادان از سه ماهگی می‌توانند نگاهشان را از روی تصویر بردارند. به همین دلیل، کتاب خواندن برایشان کم کم جالب می‌شود.
- کودکان در این سن اغلب همه چیز را در دهان می‌گذارند، حتی کتاب‌ها را نیز می‌جوند. بهتر است در این سن از کتاب‌های پارچه‌ای یا پلاستیکی – که کتاب‌های حمام معروف است – استفاده کنید. جویدن و نگاه کردن به عکس‌های کتاب برای او به معنی مطالعه است.
- تا می‌توانید عکس‌ها و تصاویری با رنگ‌های تند و روشن به او نشان دهید.
- هنگامی که در رختخواب است برایش کتاب بخوانید. نگاه کردن به صورت شما و شنیدن صدایتان برایش آرام بخش است.
- بگذارید به کمک شما برای اشیا اسم بگذارد.
- سعی کنید هنگامی که برایش کتاب می‌خوانید، از عروسک‌هایش یا وسایلی مثل قاشق، بشقاب و... به عنوان شخصیت‌های قصه استفاده کنید.
- شعرهای قدیمی که با بازی همراه است (مانند: تاپ تاپ خمیر، عمو زنجیرباف) برای کودکان این سنین و حتی سال‌های بالاتر (تا 4 سال) می‌تواند جذاب باشد.
کودکان نوپا (2 تا 4 سال)
- در این سن کودکان می‌خواهند درباره مسایل روزمره زندگی هرچه بیشتر بدانند. او را در آغوش بگیرید و برایش کتاب بخوانید.
- کتاب‌هایی با حجم کم و تصاویر ساده و مشخص برایشان تهیه کنید.
- ممکن است کودکان در این سن، از شما بخواهند داستانی را چندین بار برایشان بخوانید. پس صبور باشید. این کار آن‌ها به این دلیل است که می‌خواهند مطمئن شوند، عکس‌ها و اتفاقات در همان صفحات هستند و تغییری رخ نداده است و پایان و نتیجه کتاب در هر بار خواندن یکسان است.
- به شکل فعال برایشان کتاب بخوانید. به این ترتیب که گاه در حین خواندن کمی مکث کنید، تا آن‌ها ادامه دهند یا کلماتی را انتخاب کنند. با این کار، گنجینه لغاتشان پربار می‌شود.
- اشعار ساده و کودکانه در این سن برایش بسیار مناسب است. وقتی اشعار را حفظ کند و برایتان بخواند، احساس می‌کند، فرد مهمی است و این مسئله در ایجاد حس اعتماد به نفس او بسیار اهمیت دارد.
- پیش از خواب زمان مناسبی برای خواندن کتاب است. سعی کنید از داستان‌های شاد با پایانی خوش استفاده کنید.
کودکان 4 تا 7 سال
- خواندن داستان برای کودکان در این سن موجب می‌شود تا خود را باور کنند.
- سعی کنید ذهن او را هنگام خواندن داستان، درگیر کنید. به عنوان نمونه پیش از خواندن نقطه اوج داستان، از او بخواهید حدس بزند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ یا پس از خواندن از او بپرسید اگر به جای شخصیت اصلی بود، دوست داشت چه کاری انجام دهد و...
- خواندن شعر را فراموش نکنید. کودکان ذهن گیرایی دارند و به راحتی اشعار را حفظ می‌کنند. این کار به تقویت حافظه آن‌ها بسیار کمک می‌کند.
- شما می‌توانید از کتاب به عنوان ابزار درمانی هم استفاده کنید. اگر کودکتان می‌ترسد، اگر منتظر فرزند دیگری هستید یا اگر می‌خواهید او را به مطب دکتر و دندان‌پزشک ببرید، با خواندن کتاب‌هایی در این زمینه، ذهن او را آماده کنید.
- به عکس العمل‌های او هنگام خواندن کتاب دقت کنید. ببینید از چه اتفاقی شاد و از چه چیز غمگین می‌شود؟ چه وقت حوصله‌اش از یک کتاب سر می‌رود و دوست دارد سراغ کتاب دیگری برود.
- داستان‌های افسانه‌ای برایش بخوانید. این داستان‌ها ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها را به او آموزش می‌دهند. او با گوش کردن به این داستان‌ها می‌آموزد که همیشه امیدوار باشد، با بدی‌ها مبارزه کند و از مشکلات نترسد.
- اگر فکر می‌کنید بخش‌هایی از داستان، او را می‌ترساند، می‌توانید از قبل با او گفت و گو کنید یا آن قسمت‌ها را حذف کنید. حتی می‌توانید به او بگویید چشم‌هایش را ببندد و آن بخش‌ها را نادیده بگیرد. در این نوع داستان‌ها بهتر است شخصیت کتاب‌ها حیوانات باشند.
- سعی کنید مجلات، تابلوها (و هر خواندنی دیگر) را با مشارکت او بخوانید. این یکی از روش‌هایی است که فرزندتان را به خواندن علاقه‌مند می‌کند.
- خوشبختانه امروزه در کشور ما مجلات بسیاری هستند که مخصوص کودکان چاپ و منتشر می‌شوند. مشترک یکی از این مجلات شوید. هرگاه که این نشریه به منزل شما می‌رسد و کودک می‌فهمد که مخصوص اوست، احساس مهم بودن می‌کند و بیشتر به خواندن تشویق می‌شود.
- نکته مهمی که باید مدنظر قرار دهید این است که هیچ گاه با زور و اجبار، او را وادار به خواندن نکنید، زیرا نتیجه خوبی را مشاهده نخواهید کرد.
- هیچ گاه سعی نکنید تا پیش از رفتن به مدرسه، خواندن را به او بیاموزید. اگر به آن‌ها در این زمینه، فشاری وارد شود، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند. (البته بعضی از آن‌ها خود به این کار علاقه نشان می‌دهند و مجذوب خواندن کتاب می‌شوند و دوست دارند خودشان کتاب را بخوانند).
کودکان 4 تا 7 سال
- در این سنین (به خصوص سال اول دبستان) کودک علاقه شدیدی به خواندن دارد. با دقت و علاقه به او گوش کنید و وانمود کنید این کار او، برای شما بسیار مهم است.
- کودکان در این سنین کم کم از دیگران الگوبرداری می‌کنند. ماجراهای زندگی واقعی افراد، زندگینامه بزرگان که مخصوص کودکان نوشته شده است، کتاب‌های خوبی در این زمینه هستند.
- هنگام خواندن داستان، بخشی از کتاب را شما بخوانید و قسمت دیگر را به او بدهید. از او بپرسید، فکر می‌کند بعد از این چه اتفاقی خواهد افتاد؟
- کتاب، ابزار مناسبی برای پرورش تخیل بچه‌هاست. آن‌ها را با موقعیت‌های متفاوتی رو به رو می‌کند، این مسئله باعث می‌شود ذهن آن‌ها درگیر شود، به دنبال راه حل بگردند و بعدها اگر با مشکلی مشابه آن رو به رو شدند، پیش زمینه‌ای ذهنی درباره آن داشته باشند.
- ادبیات کهن ایران و جهان، موضوعات خوب و مناسبی برای مطالعه کودکان شما (و حتی خودتان) است. این کتاب‌ها منابع مهمی برای آموختن درس‌های زندگی هستند.
خلاصه اینکه بچه‌های کتاب‌خوان:
1- در مدرسه عملکرد بهتری دارند.
2- گنجینه لغات آن‌ها پربارتر است.
3- در نوشتن انشا مشکلی ندارند و به شکلی خلاق می‌نویسند.
4- از نظر دستور زبان و نوع به‌کارگیری جملات، دقیق‌تر هستند.
5- منظور خود را در نوشتن، بهتر بیان می‌کنند.
6- عزت نفس و اعتماد به نفس بالاتری دارند.
