نقش ویتامین‌ها در بهبود زخم‌ها

ویتامین‌های گروه B و بهبود زخم

ویتامین‌های این گروه مولکول‌های آلی می‌باشند که در مواد غذایی وجود دارند و در بدن تولید نشده و از طریق غذا وارد بدن می‌گردند. این ویتامین‌ها تأثیرات فراوانی در روند بهبود زخم دارند.

همچنین عملکردهای کوآنزیمی آن‌ها در متابولیسم انرژی و پروتئین و سیستم ایمنی شناخته شده می‌باشد. روند بهبود زخم به دریافت کافی ویتامین‌های گروه B وابسته است.

تیامین برای تبدیل گلوکز به پیرووات با کمک کوآنزیم NAD لازم می‌باشد. تیامین پیروفسفات نقش اساسی در متابولیسم انرژی دارد. کمبود ویتامین B منجر به کاهش قدرت کششی زخم و تأخیر در روند بهبودی می‌گردد.

ریبوفلاوین نقش مهمی در متابولیسم پروتئین به دلیل تأثیر ویژه در انتقال الکترون دارد و ثابت شده است که در موش‌های دچار کمبود ریبوفلاوین روند بهبود زخم به تأخیر افتاده و با افزودن ریبوفلاوین به رژیم موش‌ها این تأخیر جبران شده است.

اسید پانتوتنیک باعث افزایش سنتز کلاژن و افزایش پیوندهای عرضی کلاژن می‌گردد. ثابت شده است که فیبروبلاست‌ها در تشکیل کلاژن نقش دارند. از طرفی اسید پانتوتنیک هم در مهاجرت فیبروبلاست‌ها، تکثیر و سنتز پروتئین موثر است، بنابراین وجود آن به میزان کافی در بدن برای افزایش ضریب بهبودی زخم ضروری است.

این ویتامین در واکنش‌های ایمنی نقش دارد و از این طریق بر روند بهبود زخم تأثیرگذار است.

ویتامین C و بهبود زخم

کمبود ویتامین C باعث خشکی و شکنندگی زخم‌های بهبود یافته قبلی می‌گردد. همچنین کمبود دریافت آن باعث تأخیر روند بهبودی می‌گردد. 1000 میلی‌گرم مکمل ویتامین C در روز باعث کاهش 40 درصدی زمان بهبودی زخم می‌گردد و استفاده از 2000 میلی گرم در روز ویتامین C باعث کاهش 50 درصدی زمان بهبودی زخم می‌گردد. ثابت شده است که دریافت مکمل‌های این ویتامین به میزان 500-1500 میلی گرم در روز برای بیماران دچار سوختگی بسیار مفید می‌باشد.

از طرفی ویتامین C بر سیستم ایمنی تأثیرگذار بوده و باعث افزایش عملکرد سیستم ایمنی می‌گردد. همچنین خاصیت ضدمیکروبی آن هم بر سرعت بهبودی تأثیرگذار بوده و در جمع آوری رادیکال‌های آزاد تأثیر فراوانی دارد، بنابراین در مراحل اولیه بهبود زخم در جراحات ناشی از سوختگی بسیار موثر خواهد بود.

به دلیل تأثیر مستقیم اسیدآسکوربیک بر سنتز کلاژن، وضعیت آنتی‌اکسیدانی و تعدیل سیستم ایمنی یک مکمل مناسب برای بهبودی زخم می‌باشد، به همین دلیل توصیه شده است در زخم‌های سطحی از 1000 - 500 میلی‌گرم در روز و در زخم‌های عمیق‌تر مانند سوختگی‌ها از 2 - 1 گرم در روز ویتامین C استفاده شود.

ویتامین‌های محلول در چربی و بهبود زخم

ویتامین A

* ویتامین A از جنبه‌های دارویی در بسیاری از فرایندهای التهابی و بیماری‌های پوستی نقش دارد و مطالعات بسیاری تائید کننده نقش ویتامین A در درمان زخم‌های باز می‌باشند. فرایندهای موثر در روند بهبود زخم که نیاز به این ویتامین دارند شامل رشد سلول‌های اپی‌تلیال، سنتز گلیکوپروتئین‌ها و پروتئوگلیکان‌ها، ایمنی سلولی و واکنش‌های التهابی می‌باشند.

* این ویتامین همچنین اثر معکوس ضدالتهابی استروئیدها را بر روند بهبود زخم خنثی می‌سازد. همچنین مکمل‌های ویتامین A باعث افزایش سنتز کلاژن می‌شوند و باعث تسریع رشد فیبروبلاست‌ها و افزایش تعداد رسپتورهای فیبروبلاست‌ها می‌گردند. استفاده از 1000 واحد در روز مکمل ویتامین A قبل از انجام اعمال جراحی باعث افزایش بهبودی زخم بعد از عمل می‌گردد. همچنین ثابت شده است که استفاده از 25000-10000 واحد ویتامین A در روز برای بیماران مبتلا به سوختگی‌های شدید روند بهبودی را افزایش می‌دهد.

ویتامین E

* این ویتامین دارای نقش‌های متابولیکی بسیاری در بدن می‌باشد، از جمله تأثیر بر سیستم ایمنی و پاسخ‌های التهابی، چسبندگی پلاکت‌ها، انتقال لیپوپروتئین‌ها، متابولیسم پروتئین و اسیدنوکلئیک و تولید هورمون‌ها. همچنین باعث آزادسازی سلنیوم و حفاظت ویتامین A در برابر تجزیه شدن در بدن می‌شود. نقش ویتامین E در روند بهبود زخم هنوز بحث‌انگیز است.

ویتامین E باعث کاهش تخریب‌های زخم از طریق جلوگیری از آزادسازی رادیکال‌های آزاد می‌شود. همچنین باعث تسهیل روند بهبود زخم از طریق بهبود واکنش ایمنی می‌گردد. رادیکال‌های آزاد از بهبودی زخم جلوگیری می‌کنند و ثابت شده است که کلاژن تحت تأثیر رادیکال‌های هیدروکسیل دناتوره می‌گردد. در واقع رادیکال‌های آزاد باعث تغییر شکل کلاژن می‌شوند.

ویتامین K

هنوز نقش این ویتامین در روند بهبود زخم به اثبات نرسیده است و نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منبع: زندگی آنلاین - مریم آریافر، کارشناس تغذیه، کارشناس ارشد صنایع غذایی

مطالب مرتبط:

نقش تغذیه در التیام زخم‌ها

گلوتامین و بهبود زخم‌ها

التیام سوختگی با تغذیه مناسب