حکم شطرنج و آلات موسیقی

از نشانه های آخرالزمان این است که آلات لهو و موسیقی و تار و طنبور و آواز خوانی به دست شرورترین این امت ظاهر می گردد و مردم در آن زمان آلات لهو و موسیقی را نیکو می شمارند. در آن زمان اشخاصی هستند که قرآن را یاد می گیرند و در آلتهایی مثل بوق و نی و به شکل آوازه خوانی می خوانند و مردم نرد و شطرنج بازی می کنند، پس ایشان در ملکوت آسمان و در میان فرشتگان پلید و نجس خوانده می شوند.

شطرنج و آلات موسیقی از دیدگاه معصومین علیهم السلام

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:

شما را از بازی با نرد و شطرنج و ورق و نواختن در طبل و عود و طنبور و استفاده بردن از تار و سه تار همچنین خرید و فروش آنها نهی میکنم. 

(ترجمه من لا یحضره الفقیه جلد 5صفحه 309 ، امالی شیخ صدوق صفحه 424 مجلس شصت و ششم ، فروع کافی ، مستدرک الوسائل کتاب تجارت باب 79 ، گناهان کبیره جلد 1 صفحه 285)

امام صادق(علیه السلام) فرمودند:

فروختن شطرنج حرام است و پولی هم که از فروختنش بدست می آید حرام است و داشتن و نگاه داشتن شطرنج کفر است و شطرنج بازی کردن شرک است و سلام کردن بر کسی که شطرنج بازی می کند گناه کبیره هلاک کننده است و کسی که شطرنج بازی می کند و دست در میان آن می برد چنان است که دست در میان گوشت خوک برده باشد و کسی که شطرنج بازی می کند نمازش قبول نیست تا اینکه دست خود را بشوید و کسی که به شطرنج نگاه می کند مانند این است که به عورت مادر خود نگاه می کند و کسی که نگاه می کند به کسانی که در حال بازی شطرنج هستند و به آنها سلام می کند در آن حال گناهش با کسی که شطرنج بازی می کند یکسان است. و کسی که بنشیند به قصد بازی کردن شطرنج جای خود را در جهنم آماده کرده است و این زندگانی باعث حسرت او در قیامت است (به سبب اینکه چرا معصیت ها را انجام داده است) و از همنشینی قمارباز بپرهیز زیرا از جمله مجالسی است که اهلش مورد غضب الهی شده اند و هر ساعت منتظر بلا هستند و چون نازل شود تو را و ایشان را فرا خواهد گرفت.

(وسائل الشیعه کتاب تجارت جلد 12 صفحه 241 حدیث 4 ، حق الیقین صفحه 568 ، گناهان کبیره جلد 1 صفحه 276 ، من لایحضرالفقیه ، حلیة المتقین صفحه 331)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند:

از نشانه های آخرالزمان این است که آلات لهو و موسیقی و تار و طنبور و آواز خوانی به دست شرورترین این امت ظاهر می گردد و مردم در آن زمان آلات لهو و موسیقی را نیکو می شمارند. در آن زمان اشخاصی هستند که قرآن را یاد می گیرند و در آلتهایی مثل بوق و نی و به شکل آوازه خوانی می خوانند و مردم نرد و شطرنج بازی می کنند پس ایشان در ملکوت آسمان و در میان فرشتگان پلید و نجس خوانده می شوند. (تفسیر جامع، جلد 6، ص 347)

امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

کسی که به بازی شطرنج بنشیند جای خود را در دوزخ مهیا می سازد و آن ساعتی که صرف آن نموده در روز قیامت سبب حسرت و اندوهش می گردد. (وسائل الشیعه کتاب تجارت)

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: خداوند در ماه مبارک رمضان می آمرزد مگر سه طایفه را : 1.کسی که به چیز مست کننده روزه اش را بشکند 2. شخصی که شطرنج بازی می کند 3. کسی که از مومنی کینه به دل می گیرد و با او دشمنی ورزد. (خصال الصدوق ص 73، ثواب الاعمال عقاب الاعمال، ص 155، ح 10)

امام رضا (علیه السلام) فرمودند:

چون سر امام حسین (علیه السلام) را به شام بردند یزید لعنة الله فرمان داد تا آن را در محلی نهادند و سفره ای بر روی آن نصب نمودند پس او و یارانش بدان سو آمدند و به خوردن غذا و نوشیدن آبجو مشغول شدند و چون از کار خوردن و نوشیدن فارغ شدند فرمان داد تا آن سر مطهر را در طشتی زیر تختش نهادند و صفحه شطرنجی روی آن نهادند و یزید لعنه الله بنشست و به بازی شطرنج و گفتگو از حسین بن علی (علیه السلام) و پدرش و جدش سلام الله علیهم و به استهزاء ایشان مشغول گشت. و هر زمان که در حرکات شطرنج از حریف خود مهره ای را می برد جامی آبجو می گرفت و سه نوبت می نوشید و آنگاه باقی مانده آن را در کنار طشت بر روی زمین می ریخت پس هر کس که از شیعیان ما می باشد باید از نوشیدن آبجو (شراب) و بازی شطرنج خودداری کند و هر کس که نظرش به شطرنج یا آبجو افتاد باید به یاد کار پلید یزید لعنه الله افتد و او و خاندانش را نفرین نماید، که خداوند عزوجل در برابر این عمل گناهان او را، اگرچه به شماره ستارگان باشد محو میکند. (کتاب شریف من لا یحضرالفقیه، ج 6، ص 379، ح 5915 ، عیون الاخبار الرضا (ع) ج 1، ص 261 ، منتهی الآمال (شیخ عباس قمی ره ) ج 1، ص 506 ، بحارالانوار، ج 45، ص 176، ذریعة النجاة، ص 443، نفس المُهموم (شیخ عباس قمی ره ) ص 209 ، کِتابُ المَواعِظ شیخ صدوق، ص 131)

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):

1ـ اگر شطرنج در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان ورزش شناخته شود، مانعی ندارد.

2ـ در صورتی که قراردادی در مورد جایزه، گذارده شود اشکال دارد ولی اگر قراردادی نیست و دولت به عنوان تشویق می دهد اشکال ندارد.

اگر شطرنج در عرف عام از آلات قمار محسوب شود بازى با آن حرام است و اگر از حالت قمار خارج و جزء ورزشهاى فکرى در آمده باشد اشکالى ندارد.

آیت الله خامنه ای(دام ظله):

ج: اگر به نظر مکلّف، شطرنج در حال حاضر از آلات قمار محسوب نشود در این صورت بازى با آن بدون شرط بندى اشکال ندارد.

1 ـ ساخت و خرید و فروش آن.

2 ـ بازى شطرنج با شرطبندى و بدون آن.

3 ـ ایجاد مراکزى در محافل عمومى و غیر آن براى آموزش شطرنج و بازى با آن و تشویق مردم به آن.‏

ج: اگر مکلّف تشخیص دهد که در حال حاضر شطرنج از آلات قمار محسوب نمى‏شود، ساخت و خرید و فروش و بازى با آن بدون شرطبندى، اشکال ندارد، همچنین با فرض مذکور، آموزش آن هم بدون اشکال است.

ج: هر موسیقى که به نظر عرف موسیقى لهوى و مطرب که مناسب با مجالس عیش و نوش است باشد، موسیقى حرام محسوب مى‏شود و فرقى نمى‏کند که موسیقى کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک. تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است و اگر موسیقى این گونه نباشد بخودى خود اشکال ندارد.

ج: موسیقى مطرب و لهوى آن است که به سبب ویژگیهایى که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بى‏بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عُرف است.

                                                                                                                                           فرآوری: آمنه اسفندیاری

بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:

شیعه نیوز

سایت آیة الله مکارم شیرازی

سایت آیة الله خامنه ای