همه در برابر قانون الهی یکسان هستند!!
آمدن پیامبران الهی در اعصار و قرون مختلف برای یادآوری نعمت‌های الهی، و درخواست ادای پیمان فطرت و تجدید دعوت‌ها و تبلیغات پیامبران پیشین بوده است، تا زحمات آنان و برنامه‌های اصلاحیشان متروک نگردد و فراموش نشود.
همه در برابر قانون الهی یکسان هستند!!
أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ فَلا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ (بقره 86)
آن‌ها کسانی هستند که زندگی دنیا را به بهای (از دست دادن) آخرت خریده‌اند، پس در مجازات آنان تخفیفی داده نمی‌شود و آن‌ها یاری نخواهند شد.
این آیه ریشه‌ی پیمان‌شکنی‌ها، قتلِ نفس‌ها و عمل نکردن به برخی آیات را چنین بیان می‌کند: آن‌ها دنبال زندگی دنیوی هستند و تنها به قوانینی که منافعشان را تأمین کند، پایبند هستند و به هر قانونی که ضرری به منافع دنیوی آنان بزند بی‌اعتنایند.
پس عذاب الهی برای این رفاه طلبان دنیاپرست، تخفیف ندارد و بر خلاف خیال و گمانشان که ادّعا می‌کنند یا اصلاً عذاب نخواهند شد و یا چند روزی بیشتر مجازات نمی‌بینند، آنان نیز مثل همه‌ی مجرمان، در برابر اعمال خود مسئولند.
پیام‌های آیه:
1- انسان، آزاد است و حقّ انتخاب دارد. تمام آیاتی که می‌فرماید: انسان دنیا را خرید و آخرت را فروخت، دلیل این هستند که انسان مجبور نیست، بلکه اختیار دارد و خود با فکر و مقایسه، می‌سنجد و انتخاب می‌کند. «اشْتَرَوُا»
2ـ همه در برابر قانون الهی یکسان هستند. «فَلا یُخَفَّفُ» اینکه بنی اسرائیل خود را نژادِ برتر، فرزند و محبوب خدا می‌دانند، گمان و وهمی بیش نیست. قهر الهی برای هیچ انسان و نژادی که در مسیر لجاجت و کفر است، استثنا برنمی‌دارد.
3- دنیاطلبی، یکی از انگیزه‌های قتل می‌باشد. «تَقْتُلُونَ أَنْفُسَکُمْ» ( «اشْتَرَوُا الْحَیاةَ الدُّنْیا»)
سنّت خداوند، تداوم وجود رهبر آسمانی
وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْکِتابَ وَ قَفَّیْنا مِنْ به عدهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَیْنا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ به روحِ الْقُدُسِ أَ فَکُلَّما جاءَکُمْ رَسُولٌ به ما لا تَهْوی أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَرِیقاً کَذَّبْتُمْ وَ فَرِیقاً تَقْتُلُونَ (بقره 87)
و همانا ما به موسی کتاب (تورات) دادیم و از پس او پیامبرانی پشت سر یکدیگر فرستادیم و به عیسی بن مریم (معجزات و) دلایل روشن بخشیدیم و او را با روح‌القدس، تأیید و یاری نمودیم. پس چرا هر گاه پیامبری چیزی (از احکام و دستورات) بر خلاف هوای نفس شما آورد، در برابر او تکبّر ورزیدید.(و به جای ایمان آوردن به او) جمعی را تکذیب و جمعی را به قتل رساندید!؟
این آیه از استمرار لطف خداوند برای هدایت مردم سخن می‌گوید. که پس از موسی علیه‌السلام پیامبرانی چون داوود، سلیمان، یوشع، زکریّا و یحیی علیهم السلام آمدند و بعد از آن بزرگواران، خداوند حضرت عیسی علیه‌السلام را با دلایل روشن فرستاد که از سوی روح‌القدس (در ذیل همین مقاله مفصلاً بحث می‌شود) یاری و تأیید می‌شد، ولی بنی اسرائیل راه استکبار و گردنکشی را پیش گرفتند و بجای پذیرشِ هدایت الهی، به تکذیب و قتل انبیا دست زدند.
نقل تاریخ انبیا، یک نوع تسلّی برای پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و مۆمنان است که تحمّل رنج‌ها برای آنان آسان شود.
نکات آیه
1- رسالت پیامبران در اعصار مختلف
چنان که گفتیم هوا پرستان بی‌ایمان چون دعوت انبیاء را هماهنگ با منافع کثیف خود نمی‌دیدند در برابر آن مقاومت می‌کردند، مخصوصاً با گذشت زمان تعلیمات آن‌ها را به بوته فراموشی می‌سپردند، روی همین جهت لازم بود، برای یادآوری مجدد انسان‌ها، رسولان خدا یکی پس از دیگری فرستاده شوند، تا مکتب آن‌ها به دست فراموشی سپرده نشود.
در سوره «مۆمنون» آیه 44 می‌خوانیم: ثُمَّ أَرْسَلْنا رُسُلَنا تَتْرا کُلَّ ما جاءَ أُمَّةً رسول‌ها کَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنا بَعْضَهُمْ بَعْضاً: «سپس رسولان خود را پی در پی فرستادیم هر زمان رسولی به سراغ امتی می‌آمد او را تکذیب می‌کردند، و ما آن‌ها را یکی پس از دیگری قرار می‌دادیم».
در نهج‌البلاغه، آنجا که هدف بعثت پیامبران را تشریح می‌کند همین حقیقت بازگو شده است:
فبعث فیهم رسله و واتر الیهم انبیائه، لیستادوهم میثاق فطرته، و یذکروهم منسی نعمته، و یحتجوا علیهم بالتبلیغ، و یثیروا لهم دفائن العقول:
«خداوند رسولان خویش را به سوی آن‌ها مبعوث کرد، و انبیای خویش را به سوی آنان گسیل داشت، تا اینکه از مردم ادای پیمان فطری آن‌ها را طلب نمایند، و نعمت‌های فراموش شده او را یادآور شوند، با تبلیغات حجت را بر مردم تمام کنند و گنجینه‌های نهفته عقل‌ها را در پرتو تعلیماتشان آشکار سازند» (نهج‌البلاغه- خطبه اول)
بنابراین آمدن پیامبران الهی در اعصار و قرون مختلف برای یادآوری نعمت‌های الهی، و درخواست ادای پیمان فطرت و تجدید دعوت‌ها و تبلیغات پیامبران پیشین بوده است، تا زحمات آنان و برنامه‌های اصلاحیشان متروک نگردد و فراموش نشود.
(اما اینکه چگونه پیامبر اسلام) صلی الله علیه وآله خاتم پیامبران است، و چرا بعد از او نیاز به پیامبری نیست ذیل آیه 40 سوره احزاب روشن شده است.
2- روح‌القدس چیست؟
مفسران بزرگ درباره روح‌القدس، تفسیرهای گوناگونی دارند:1- برخی گفته‌اند منظور جبرئیل است، بنابراین معنی آیه مورد بحث چنین خواهد بود خداوند عیسی را به وسیله جبرئیل کمک و تایید کرد. شاهد این سخن آیه 102 نحل است قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ: «بگو روح‌القدس آن را به حقیقت بر تو نازل کرده است».
چرا جبرئیل را روح‌القدس می‌گویند؟
به خاطر این است که از طرفی جنبه روحانیت در فرشتگان مسئله روشنی است و اطلاق کلمه «روح» بر آن‌ها کاملاً صحیح است، و اضافه کردن آن به «القدس» اشاره به پاکی و قداست فوق‌العاده این فرشته است.
2- بعضی دیگر معتقدند «روح‌القدس» همان نیروی غیبی است که عیسی(علیه‌السلام) را تایید می‌کرد، و با همان نیروی مرموز الهی مردگان را به فرمان خدا زنده می‌نمود.
البته این نیروی غیبی به صورت ضعیف‌تر در همه مۆمنان با تفاوت درجات ایمان وجود دارد و همان امدادهای الهی است که انسان را در انجام طاعات و کارهای مشکل مدد می‌کند و از گناهان باز می‌دارد، لذا در بعضی از احادیث در مورد بعضی شعرای اهل بیت (علیهم السلام) می‌خوانیم که پس از خواندن اشعارش برای امام به او فرمود:
انما نفث روح القدس علی لسانک: «روح القدس بر زبان تو دمید و آنچه گفتی به یاری او بود» (در مورد شاعر معروف معاصر پیامبر) صلی الله علیه وآله حسان بن ثابت نیز می‌خوانیم که پیامبر (صلی الله علیه وآله) درباره او فرمود: لن یزل معک روح القدس ما ذببت عنا: «ای حسان مادام که با اشعارت از ما دفاع کنی روح‌القدس با تو است» (سفینة البحار جلد 2 صفحه 495).
3- بعضی از مفسران نیز روح‌القدس را به معنی «انجیل» تفسیر کرده‌اند.
(تفسیر المنار ذیل آیه مورد بحث)ولی دو تفسیر اول نزدیک‌تر به نظر می‌رسد.
پیام‌های آیه:
1ـ سنّت خداوند، تداوم وجود رهبر آسمانی در میان مردم است. «قَفَّیْنا»
2ـ تعلیم و تربیت، تعطیل بردار نیست. «قَفَّیْنا» فرستادن پیامبران یکی پس از دیگری، نشانه‌ی جریان هدایت در طول تاریخ است.
3ـ فرشتگان، به اولیای خدا یاری می‌رسانند. «أَیَّدْناهُ به روحِ الْقُدُسِ»
4ـ انبیا باید به سراغ مردم بروند. «جاءَکُمُ الرَّسُولُ»
5ـ هدایت، با هوی و هوس سازگار نیست. «لا تَهْوی أَنْفُسُکُمُ»
6ـ کسی که تسلیم حقّ نباشد، مستکبر است. «لا تَهْوی أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ»
7ـ هوی پرستی، انسان را تا پیامبرکشی پیش می‌برد. «فَرِیقاً تَقْتُلُونَ»
8ـ انبیا برای تحقّق اهداف خویش، تا پای جان مقاومت می‌کردند. «فَرِیقاً تَقْتُلُونَ»
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
1- نهج‌البلاغه- خطبه اول
2- تفسیر نور ج 1
3- تفسیر نمونه ج 1
4- سفینة البحار جلد 2
5- تفسیر المنار ذیل آیه 87 بقره
