روش تدریس تعاملی

یكی از روش های تدریس كه امروزه به طور جدی مورد توجه اندیشمندان عرصه تعلیم و تربیت قرارگرفته است، روش تدریس تعاملی یا فعال می باشد. از ویژگی های بارز چنین تدریسی فعال بودن معلم و دانش آموزان در فضایی كاملا اجتماعی و آزاد از نظر بیان اندیشه ، نقد سازنده و بازسازی تجارب گذشته شخصی است. تدریس بخشی از آموزش است و به آن قسمت از فعالیت های آموزشی كه با حضور معلم در كلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود.

چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد كه عبارتند از :

الف – وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان

ب – فعالیت براساس اهداف معین و از پیش تعیین شده

ج – طراحی منظم با توجه به موقعیت و امكانات

د – ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری

بنابراین به فعالیت های پراكنده و یك جانبه معلم كه ممكن است تغییری هم در دانش آموزان ایجادكند، تدریس گفته نمی شود.

طی سال های متمادی رویكردهای متفاوتی در تدریس ارائه شده اند. هر رویكرد را می توان به وسیله مبانی نظری ، آثارآموزشی ، ساختار و محیط یادگیری آن تجزیه و تحلیل و شناسایی كرد .

صاحبنظران هر رویكرد را شامل چندین الگوی تدریس می دانند. الگو مفهومی وسیع تر از راهبرد و روش دارد. الگوی تدریس رویكردی وسیع و كلی به آموزش است. درحالی كه راهبردها و روش های تدریس جنبه های خاصی را برای آموزش در بردارند.

همچنین الگوهای تدریس ویژگی های دیگری دارند كه راهبرد و روش ها فاقد آن ها هستند این ویژگی ها عبارتند از داشتن مبانی نظری، داشتن دیدگاه و جهت گیری درباره آنچه دانش آموزان باید یاد بگیرند، چگونگی یادگیری و توصیه هایی درباره رفتار معلم به هنگام تدریس و ساختار كلاس به منظور ایجاد انواع یادگیری.

بنا به تعریفی كه جویس ، ویل و شاورز به نقل از بهرنگی (1371) ارائه می دهند الگوی تدریس طرح یا نقشه ای است كه می توانیم برای تدوین تدریس رودررو در كلاس های درس یا در حالت آموزش فردی به كار بریم.

در یك تقسیم بندی كلی الگوهای تدریس رابه دو دسته الگوی مكانیستیك و الگوی ارگانیستیك تقسیم كرده اند. الگوی مكانیستیك یك الگوی بسیار قدیمی است. در این الگو معلم مركز و نقطه اتكاء شاگردان است و همیشه به عنوان دریایی از معلومات در برابر آنان ظاهر می شود. به همین دلیل عده ای این الگو را «الگوی معلم مداری» نامیده اند .

از ویژگی های بارز یادگیری در این الگو ، این است كه شاگردان مطالب را می آموزند و زود هم فراموش می كنند ، زیرا برای آن ها و معلمشان هدفی جز گذراندن امتحان هدف دیگری وجود ندارد. در الگوی ارگانیستیك، توجه به شاگردان و توانایی های او از اهمیت خاصی برخوردار است. مطابق این الگو ، آدمی به عنوان یك موجود زنده ای در نظر گرفته می شود كه ذاتا فعال است به همین دلیل عده ای این الگو را «الگوی شاگرد مداری» نامیده اند. زیرا در این الگو معلم همیشه به علل و چگونگی رفتار شاگردان توجه دارد . و هیچ گاه رفتار آنان را نادیده نمی گیرد و برنامه را درجهت فهم و درك آنان سوق میدهد

تدریس تعاملی روشی است كه فراتر از كمك به دانش آْموزان به كسب محتوای علمی و مهارت ها می اندیشد.

در این رویكرد علاوه بر توجه به كسب اطلاعات و مهارت ها، به فرایند تفكر واهداف اجتماعی آموزش تاكید فراوان شده است.

تدریس تعاملی درمقابل تدریس نظارت و تحدید، اقتدار و تسلط یعنی آنچه عموما در مدارس یافت می شوند و هدف اصلی آن ها توسعه مهارت های نقش محور است، قرار دارد. (مك دونالد ودیگران،به نقل از شعبانی،1382) رویكرد تدریس تعاملی فعالیتی منظم و سنجیده در باره موضوع یا مساله ای خاص است كه دانش آموزان در تعامل با یكدیگر درقالب گروه های چند نفره درباره آن موضوع یا مساله به مطالعه، اندیشه، بحث واظهار نظر می پردازند.

دراین روش ها برخلاف روش های معمول دانش آموزان فعالانه در فرایند آموزش شركت می كنند و مسئولیت یادگیری خود و دوستانشان را برعهده می گیرند. تدریس تعاملی روشی است كه به آن روش فعال تدریس نیز گفته می شود.

در این روش موقعیتی فراهم می شود كه در آن دانش آموزان یكدیگر را به عنوان گروه همكار تجربه می كنند و در فرایند تجربه یاد می گیرند كه چگونه خود و دیگران را تایید یا رد كنند و به اندیشه های یكدیگر احترام بگذارند و دوستی های خود را فارغ از قوم ، نژاد ، جنس و دیگر تقسیمات گروهی گسترش دهند. رویكرد تعاملی كه امروزه برآن تاكید ویژه می شود، درجامعه شناسی تعلیم وتربیت به منش های متقابل میان گروه های همسالان، معلم و دانش آموز،معلم و مدیر، پیشرفت های تحصیلی دانش آموزان، پرورش تفكر انتقادی و تحمل اندیشه های مخالف، ارزش های معلمان و دانش آموزان می پردازد.(بالنتاین،به نقل از علاقه بند،1375)

یادگیری تعاملی دانش آموزان را برمی انگیزد، به صورت همیار باهم كار كنند تا به هدف مشتركی دست یابند. دانش آموزان در تلاش برای یادگیری باید همراه هم،مانند یك تیم مستقل عمل كنند وشعارشان این باشد كه:"همه برای یكی،یكی برای همه".

كلاس های درس تعاملی،اساس "كلاس من"را به "كلاس ما" تبدیل می كنند و یادگیری از طریق همیاری برای دانش آموزان فرصتی ایجاد می كند تا با یكدیگر در قالب كروه های كوچك، وگروه هایی متشكل از افراد با توانایی های متفاوت كار كنند. نقش معلم از اشاعه دهنده وانتقال دهنده اطلاعات به تسهیل كننده روندیادگیری تغییر می یابد. مسئولیت یادگیری از دوش معلم برداشته وبه دانش آموز محول می شود. افزون براین،دانش آموزان با كار در گروه های همیار، بیش از پیش با روند یادگیری درمی آمیزند. آنان نه فقط مسئولند محتوا و مهارت ارائه شده را یادبگیرند، بلكه در برابر یادگیری اعضای گروه خودهم مسئولیت دارند.(آقازاده،1384)

الگوی تدریس تعاملی در فرایند آموزش بر اساس محتوا ، هدف و امكانات ممكن است به روش های مختلفی اجرا شود. از رایج ترین روش های تدریس الگوی تعاملی می توان به یادگیری از طریق همیاری یا یادگیری مشاركتی ، بحث گروهی ، پرسش و پاسخ ، ایفای نقش ،بدیعه پردازی ، بارش مغزی یا طوفان ذهنی وسفر درونی اشاره نمود.

طنین تربیت

مرکز یادگیری سایت تبیان