تبیان، دستیار زندگی
حضرت امام صادق علیه‌السلام در ذیل آیه کریمه «فلینظر الانسان الی طعامه» ، فرمودند: منظور از این طعام «علم» است، یعنی انسان باید نگاه کند که علم خود را از چه کسی می‌گیرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

روزی معنوی چیست؟


حضرت امام صادق علیه‌السلام در ذیل آیه کریمه «فلینظر الانسان الی طعامه»، فرمودند: منظور از این طعام «علم» است، یعنی انسان باید نگاه کند که علم خود را از چه کسی می‌گیرد.


معلم

تعلیم و تربیت یعنی چه؟

تربیت زنده کردن قوه‌ی تعهد در انسان است. بیدار کردن عهدهایی است که انسان با حقیقت خویش دارد. تربیت، به قیام کشیدن انسان است نسبت به آن چه او از عمق وجودش از آن اطلاع دارد، به عبارت دیگر تربیت، مرتبط کردن انسان به حقیقت خودش است.

در تربیت آزادسازی انرژی متراکم مطرح است که با آزاد سازی، قدرت به جریان می‌افتد و نیروی بالقوه به فعلیت می‌رسد. مثلاً می‌گویند انسان، کاتب بالقوه یا خوشنویس بالقوه است؛ آزاد شدن انرژی متراکم این است که او را کاتب و خطاط بالفعل کنند. کسی که نشانه‌هایی از استعداد ریاضی دارد، برای این که بتواند نوآوری داشته باشد، آزادسازی انرژی متراکم او این است که او را مخترع یا مکتشف کنند. در تزکیه‌ی روحی و عرفانی هم آزادسازی انرژی متراکم مطرح است که از انسان، یک عارف و استاد اخلاق بسازند تا در امتحاناتی که برایش پیش می‌آید، صبر و شکیبایی لازم را داشته باشد. در این صورت است که انرژی متراکمش آزاد شده، عاشق خدا می‌شود.

در تعلیم، شاگرد از غذای علمی استاد، تغذیه می‌کند

در مقابل تربیت، تعلیم است. در تعلیم، شاگرد از غذای علمی استاد، تغذیه می‌کند. شَحّام می‌گوید که از امام صادق علیه‌السلام، در رابطه با آیه‌ی «فَلیَنظُرِ اِلانسَانُ اِلَی طَعَامِهِ» سئوال کردم که منظور از «طَعَامِهِ» چیست؟ «قَالَ عِلمُ الَّذِی یَاخُذُهُ عَمَّنْ یَاخُذُهُ وَ یَاخُذَهُ دُونَنَا ... »: «گفت علمی که انسان آن را از هر کسی، غیر از ما، آن را فرا می‌گیرد... » حضرت می‌خواهد بگوید که انسان باید به علمی که فرا می‌گیرد، توجه کند. زیرا علم، طعامِ روح انسان است؛ همان طور که نوع دانه و غذا، در نوعِ گوشت مرغ یا جوجه تأثیر دارد، همان طور هم نوع علمی که انسان اخذ می‌کند، در نوع پرورش او تأثیر می‌گذارد.

حضرت امام صادق علیه‌السلام در ذیل آیه کریمه «فلینظر الانسان الی طعامه» (1)، فرمودند: منظور از این طعام «علم» است، یعنی انسان باید نگاه کند که علم خود را از چه کسی می‌گیرد (2) .

بیان قرآن کریم است که انبیا علیهم السلام عموماً و شعیب علیه‌السلام خصوصاً، «نبوت» را رزق می‌دانند: «و رزقنی منه رزقا حسنا» و اولیا «ولایت» را و علما «علم» را رزق می‌دانند؛ لذا رزق، توسعه داشته و اختصاصی به ارزاق طبیعی نظیر نان و میوه و ... نخواهد داشت

پس طعام «علم» است و علم همان روزی معنوی است، و مطعم و معلم حقیقی اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام هستند .

بیان قرآن کریم است که انبیا علیهم السلام عموماً و شعیب علیه‌السلام خصوصاً، «نبوت» را رزق می‌دانند: «و رزقنی منه رزقا حسنا» (3) و اولیا «ولایت» را و علما «علم» را رزق می‌دانند؛ لذا رزق، توسعه داشته و اختصاصی به ارزاق طبیعی نظیر نان و میوه و ... نخواهد داشت.

علوم هم دو قسم است: بعضی از دانش‌ها با دسترنج مدرسه و تلاش و کوشش نصیب انسان می‌شود، و بعضی از علوم از بالا به انسان افاضه می‌شود: «دولت آن است که بی خون دل آید به کنار».

اگر کسی به درستی به دین عمل کند، هم علوم سمایی (آسمانی) از راه الهام‌ها نصیب او می‌شود که: «العلم نور یقذفه الله فی قلب من یشاء» (4)، هم از راه کسب، که علم ارجل نام دارد، نظیر سیر و سلوک. (5)

حضرت امام صادق علیه‌السلام در ذیل آیه کریمه «فلینظر الانسان الی طعامه» ، فرمودند: منظور از این طعام «علم» است، یعنی انسان باید نگاه کند که علم خود را از چه کسی می‌گیرد

تعلیم با تربیت چه تفاوتی دارد؟

تفاوت تربیت با تعلیم این است که جهت تعلیم از خارج به داخل است، اما جهت تربیت، از داخل به خارج می‌باشد. تعلیم مثل این است که از حوض معلم آبی برداشته و در حوض متعلم ریخته شود. به عبارت دیگر از منبع معلم، حوضچه‌ی متعلم پرآب گردد. در تربیت، بحث درباره‌ی کشف و شکوفایی استعدادهای انسان است؛ مثل چاه که برای زایندگی، آبکشی می‌شود، مربی هم موانع درونی متعلم را برداشته و او را به ابراز نظر و پرسش و زایندگی می‌کشاند.

معلم در مقام تربیت، غیر از آن است که می‌خواهد آموزش بدهد. در تربیت، باید از طفل مطلب کشید و سهمی برای دانش آموز باز کرد که اظهار نظر کند؛ نه این که صرفاً از مطالب معلم نکاتی یاد بگیرد و ذهن او انباشته شود. اما در مقام تعلیم، زمینه جوری باید فراهم گردد که دانش آموز از معلم مطلب بکشد و معلم هم به او مطلب بدهد.

آموزش و پرورش با هم تعامل دارند و جدا شدنی نیستند. کسی نمی‌تواند بگوید کار من تربیت است و تعلیم در آن نیست.

تعلیم در تربیت و تربیت در تعلیم ادغام است.

پی نوشت ها:

1 - «پس انسان باید به غذای خود بنگرد» سوره عبس، آیه 24.

2 - محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 2، ص 96.

3-  سوره هود، آیه 88.

4 - بحارالانوار، ج 1، ص 225.

5 - عبد الله جوادی آملی، بنیان مرصوص، ص 82.

فرآوری: زهرا اجلال              

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع:

سایت حوزه؛ بیانات آیت الله جوادی آملی

سایت مهر

مطالب مرتبط:

اسباب معنوی افزایش رزق و روزی

تکنیک های معنوی برای افزایش رزق و روزی

روزى معنوى چیست؟

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.