جذب مخاطب و ایده های جدید

رسانه با بال «برنامه‌های تركیبی» پرواز می‌كند

برنامه‌های تركیبی تلویزیون یكی از برنامه‌هایی است كه باید همیشه مورد توجه مدیران و برنامه‌سازان قرار بگیرد. در طول روز تعداد این نوع برنامه‌ها كه از شبكه‌های مختلف سیما روی آنتن می‌رود، كم نیست؛ اما گاهی احساس می‌شود آن طور كه برای تولید برنامه‌های نمایشی وقت و انرژی از سوی عوامل سازنده گذاشته می‌شود برای برنامه‌های تركیبی این وقت صرف نمی‌شود؛ به همین دلیل تعداد برنامه‌های تركیبی خوب از جمله «دو قدم مانده به صبح»، «شب شیشه‌ای» و... كه به قول معروف گل می‌كند، كم است.

برنامه‌های تركیبی یكی از گونه‌های مهم تلویزیون است كه برنامه‌سازان می‌توانند با دخالت مردم آنها را نه‌نتها در تولید این نوع برنامه‌ها سهیم كنند، بلكه با بیرون رفتن از استودیوها طراوات خاصی به برنامه‌هایشان بدهند تا بیشتر مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد. در واقع برنامه‌سازان نباید خودشان را محدود به استودیوهای بر‌نامه‌سازی كنند، چراكه در این صورت اكثر برنامه‌ها ساختارهای شبیه به هم را پیدا می‌كند و فاقد تنوع لازم می‌شود.

یكی از مواردی كه باید در جذابیت‌های بصری مورد توجه برنامه‌سازان قرار بگیرد، ایجاد تنوع در برنامه است و این تنوع ایجاد نمی‌شود، مگر آن كه سازندگان آثار تركیبی انرژی و وقت لازم را برای این گونه برنامه‌ها بگذارند و با برنامه‌ریزی و هدفمند كار را پیش ببرند. برنامه‌ تركیبی زمانی موفق خواهد بود كه بتواند بی‌واسطه حرف مردم را بزند و دغدغه‌ها و نیازهای آنها را در زمینه‌های مختلف بیان كند. در واقع یكی از اركان اصلی در برنامه‌های تركیبی مردم هستند و آنها هستند كه حرف اول و آخر را می‌زنند و باید برنامه‌سازان با توجه به این میل، نیاز و مصلحت مخاطبان بخش‌های مختلف برنامه را طراحی كنند.

ایده متفاوت، اصل كار است

سعید بشیری، تهیه‌كننده‌ای كه با تولید و پخش برنامه «دو قدم مانده به صبح» به شهرت رسید، درباره ساختار یك برنامه تركیبی جذاب می‌گوید: در ساخت برنامه تركیبی فرم، شكل برنامه و محتوا از اهمیت زیادی برخوردار است و به نظر من همه اینها باید با توجه به سلیقه مردم طراحی شود.

وی می‌افزاید: در یك برنامه تركیبی جذاب، ایده متفاوت حرف اول را می‌زند. به عنوان مثال برنامه «مردم ایران سلام» این ویژگی را داشت. وقتی ایده متفاوت باشد، مسلما مخاطب برای دیدن برنامه ترغیب می‌شود؛ به همین دلیل در ابتدا باید تعریف كنیم كه می‌خواهیم ریتم برنامه چگونه باشد و برای چه قشری قرار است برنامه بسازیم.

این تهیه‌كننده با اشاره به برنامه «دو قدم مانده به صبح» می‌گوید: با توجه به این‌كه این برنامه قرار بود در آخر شب كه آرامش خاصی دارد، پخش شود، ما موضوع‌های فرهنگی هنری را برای این برنامه انتخاب كردیم و سعی كردیم ریتم برنامه هماهنگ با آرامش پایان شب باشد. در مجموع تلاش كردیم فضای برنامه برای بینندگان، شاعرانه و لطیف باشد.

بشیری با اشاره به این نكته كه برنامه‌های تركیبی خوب تلویزیون كم نیستند، می‌افزاید: مثلا برنامه «سین مثل سریال» هم جزو برنامه‌های تركیبی خوب بود كه با بهره بردن از یك دكور مناسب و تصاویر خاطره‌انگیز، مخاطبان را پای برنامه نشاند.

وی درباره این‌كه چگونه یك برنامه تركیبی می‌تواند به یك برنامه ماندگار و تاثیرگذار تبدیل شود؟ توضیح می‌دهد: در ادبیات نمایشی اثری كه بتواند ارتباط خوبی با مخاطب برقرار كند، می‌تواند ماندگار شود. وقتی برنامه ایده‌ای متنوع و متفاوت داشته باشد، مسلماً برای بینندگان به یاد ماندنی خواهد شد. البته هر برنامه‌ای برای قشر خاصی ساخته می‌شود؛ همان طور كه هنر لایه‌های مختلف دارد، اقشار جامعه هم سلیقه‌های مختلف دارند و هر برنامه‌ای می‌تواند عده‌ای خاص از مردم را درگیر كند.

این تهیه‌كننده در ارزیابی برنامه‌های تركیبی شبكه‌های مختلف می‌گوید: طبیعی است كه تعدادی از برنامه‌ها خوب باشد و بخشی هم متوسط. اگر در نظر بگیریم در طول سال 50 فیلم سینمایی تهیه می‌شود، آیا همه این فیلم‌ها خوب هستند؟ یا اگر 10 شبكه تلویزیونی داریم باید تمام این شبكه‌ها برنامه تركیبی ویژه پخش كنند؟

بشیری ادامه می‌دهد: به نظر من متاسفانه آن طور كه به ساخت برنامه‌های نمایشی توجه می‌شود، به برنامه‌های تركیبی توجه نمی‌شود؛ به عنوان مثال 90 درصد از هزینه سازمان صرف تولید برنامه‌های نمایشی می‌شود و همیشه هزینه اندكی به ساخت برنامه‌های تركیبی اختصاص پیدا می‌كند. امیدوارم مدیران نگاه ویژه‌ای به ساخت برنامه‌های تركیبی داشته باشند.

جذابیتی به نام خروج از استودیو

وقتی از مسعود احمدی، مدیر سابق شبكه تهران و مدیر جدید شبكه «شما» درباره این كه می پرسم چرا در طول سال تعداد برنامه‌های خوب نمایشی زیاد است، اما برنامه‌های تركیبی متفاوت به شكل محدود تولید و پخش می‌شود؟ می‌گوید: به نظر می‌رسد مقایسه برنامه‌های تركیبی و نمایشی هم ممكن است و غیرممكن. رسانه با بال برنامه‌های تركیبی پرواز می‌كند و حجم عمده آنتن شبكه‌های تلویزیون برعهده برنامه‌های تركیبی است كه در ساعات مختلف پخش می‌شوند؛ بنابراین برنامه‌های تركیبی جایگاه مشخصی دارند.

وی با بیان این‌كه برنامه‌های تركیبی و نمایشی به لحاظ مدت زمان قابل مقایسه نیستند، ادامه می‌دهد: برنامه‌های تركیبی و نمایشی هر كدام مخاطب خودش را دارد واز سوی دیگر برنامه‌های تركیبی طبق ماموریتی كه برایشان تعریف شده، تهیه می‌شوند و این ماموریت در برخی موارد بسیار سنگین‌تر از برنامه‌های نمایشی است. اشك‌ها و لبخندها، سختی‌ها و دشواری‌ها، تلخی‌ها و شیرینی‌ها در برنامه‌های تركیبی بی‌واسطه و در برنامه‌های نمایشی با واسطه به تصویر كشیده می‌شود. ساخت برنامه‌های تركیبی با سختی‌ زیادی همراه است و نكته مهم حضور مردم در این برنامه‌هاست كه باید تاثیرگذار باشد و این مساله دشواری كار برنامه‌سازان را بیشتر می‌كند.مدیر سابق شبكه تهران می‌افزاید: برنامه‌ساز در برنامه‌های تركیبی هر چه بیشتر از ظرفیت‌های فرااستودیویی استفاده كند، جذب مخاطب بیشتر می‌شود و ایجاد جذابیت، ابتكار و نوآوری سهل‌تر می‌شود.

احمدی یادآور می‌شود: از سوی دیگر حجم تولیدات نمایشی به‌رغم حساسیت‌ها و جذابیت‌های ذاتی آنها نسبت به‌ تولید برنامه‌های تركیبی كمتر است. می‌توان گفت چهار پنجم از آنتن شبكه‌های تلویزیون به برنامه‌های غیرنمایشی اختصاص دارد كه در میان آنها برنامه‌های تركیبی كه در طبقات «ج» و «د» تهیه می‌شود، نقش محوری دارد. برنامه‌های تركیبی به لحاظ تعداد و تنوع بسیار گسترده است و با توجه به تعدد شبكه‌ها بینندگان می‌توانند برنامه‌های مورد علاقه خودشان را انتخاب كنند. مدیر شبكه شما با بیان این‌كه برنامه‌های تركیبی متفاوت و خوب در تلویزیون كم نیستند، می‌گوید: هر یك از شبكه‌ها بنا به ماموریت‌ عمومی و اختصاصی كه برایشان تعریف شده، برنامه‌های تركیبی تولید می‌كنند، ولی با ذكر این نكته كه برنامه‌های تركیبی مخاطب‌محور موفق‌تر هستند، می‌گوید: باید پذیرفت برنامه‌هایی كه از استودیو خارج می‌شوند به لحاظ محدودیت‌های فنی، محیطی، كار و حرفه‌ای با مشكلات زیادی همراه هستند، اما این‌گونه آثار فاصله‌شان با مردم كم می‌شود و همین باعث جذابیت بیشتر برنامه می‌شود.

نباید مقایسه كرد

امیر محمدی، مدیر گروه اجتماعی شبكه یك نیز معتقد است: برنامه‌های تركیبی خوب و جذاب در همه شبكه‌های تلویزیون وجود دارند كه بیشتر شامل جُنگ‌هایی است كه در مناسبت‌های گوناگون روی آنتن می‌رود.

وی ادامه می‌دهد: ما دو نوع برنامه تركیبی داریم كه شامل برنامه‌های تركیبی نمایشی و تركیبی غیرنمایشی است. برنامه‌های تركیبی نمایشی مشخص است و بخشی از آن به نمایش اختصاص دارد. برنامه‌های غیرنمایشی هم شامل مجله‌های تصویری و تلویزیونی است. تعداد این نوع برنامه‌های تركیبی خوب هم كم نیست كه در ساعات مختلف روی آنتن می‌رود. محمدی می‌افزاید: یكی از دلایلی كه برنامه‌های نمایشی بیشتر دیده می‌شود بیشتر به خاطر ساعت پخش آنهاست كه در ساعات پربیننده روی آنتن می‌رود، بنابراین بیشتر به چشم می‌آید. مدیر گروه اجتماعی شبكه یك تاكید می‌كند: برنامه‌های تركیبی خاص در تلویزیون به ندرت دیده می‌شود كه این مساله در تمام تلویزیون‌های دنیا صدق دارد. آیا تمام برنامه‌های تلویزیون‌های دنیا را باید با برنامه‌ای مثل «لری كینگ» مقایسه كرد؟ به نظرم نباید این طور قضاوت كرد، چرا كه برنامه‌های تركیبی در ساختارهای مختلف عروسكی، انیمیشن و... تهیه و پخش می‌شود كه عموم آنها مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرد.

وی در پایان می‌گوید: به عنوان مثال برنامه‌های صبحگاهی هم تركیبی هستند؛ برنامه‌هایی مانند «صبح بخیر ایران»، «روز از نو»، «سلام تهران»، «صبحی دیگر» و... كه مخاطبان زیادی دارند. در واقع هر كدام از این برنامه‌های صبحگاهی با توجه به ماموریتی كه برای شبكه تعریف شده، تهیه و روی آنتن می‌روند. همچنین باید به برنامه‌های موفقی همچون «رادیو هفت» اشاره كرد كه با استقبال زیادی از سوی مخاطبان روبه‌رو می‌شوند. محمدی در خاتمه می‌گوید: به نظر من در سال‌های اخیر تعداد برنامه‌های خوب تركیبی افزایش یافته و روند روبه رشدی را دنبال می‌كند.

فاطمه عودباشی / جام‌جم