حروف و انواع آن (3)

آن چه در این مبحث دنبال می شود بخش سوم حروف – حروف مشترک میان اسم و فعل - می باشد .

این حروف ، حروفی هستند که هم می توانند پیش از اسم قرار گیرند و هم قبل از فعل می آیند . این حروف به 6 گروه تقسیم می شوند :

حروف عطف

حروف استفهام

حروف تفسیر

حروف استفتاح

حروف نفی

حروف جواب

حروف عطف 9 تا هستند که عبارتند از :

" واو ، فاء ، ثمّ ، حتی ، أَو ، أم ، لا ، بل ، لکن "

این حروف برای عطف میان دو کلمه به کار می روند .

حروف استفهام عبارتند از : " هل ، أَ "

این دو حرف برای پرسش نمودن به کار می رود .

حروف تفسیر نیز 2 تا هستند : " أَی ، أَن "

حروف استفتاح : " أَلا ، أَما "

حروف نفی نیز 9 تا هستند : " ما ، لا ، لات ،إِن ، لم ، لمّا ، لَن "

حروف جواب نیز 6 تا هستند : " نَعَم ، بَلی ، إِی ، أَجل ،جَیر ، جَلَل "

حروف جواب برای پاسخ دادن به پرسش موجود در ذهن مخاطب و یا پرسش مطرح شده از سوی او به کار می رود .

اکنون کار برد هر یک از این حروف را در آیات شریفه ی زیر می بینیم :

أَلَهُم أَرجُلٌ یَمشونَ بها أَم لَهُم أَیدِ یَبطِشون بها أَم لَهُم عینٌ یُبصِرون بها أم لَهُم آذانٌ یَسمَعونَ بها ( اعراف – 195 )

آیا ( آن ها حداقل همانند خود شما ) پاهایی دارند که با آن راه بروند ؟ یا دستهایی دارند که با آن چیزی را بگیرند ( و کاری انجام دهند ) ؟  یا چشمانی دارند که با آن ببینند ؟ یا گوشهایی دارند که با آن بشوند ؟

أ : حرف استفهام

أم : حرف عطف

قُل ادعوا شُرَکاءَ کُم ثُمَّ کیدونِ فلا تُنظِرونِ ( اعراف – 195 )

بگو : شریکانتان را بخوانید و برای من توطئه کنید و لحظه ای مهلتم ندهید.

ثمّ : حرف عطف

ف : حرف عطف

فلمّا رَأَوا بَأسَنا قالوآ بِاللّهِ وَحدَه وَ کَفَرنا بما کُنّا مُشرکین ( غافر – 84 )

هنگامیکه عذاب ما را دیدند گفتند : " هم اکنون به خداوند یگانه ایمان آوردیم و به معبود هایی که همتای او می شمردیم کافر شدیم " .

واو : حرف عطف

قُل لا أَسئَلُکُم علیه أَجراً إِلَّا المَوَدَةَ فی القُربی  ( شوری – 23 )

بگو : من هیچگونه اجر و پاداشی از شما بر این دعوت درخواست نمی کنم جز دوست داشتن نزدیکانم .

لا : حرف نفی

إلّا : حرف استثنا ( مخصوص اسم است )

فی : حرف جر ( مخصوص اسم )

وَ مَن کان یُریدُ جَرثَ الدُّنیا نُۆتِه مِنها و مالَه فی الآخرة مِن نَصیب ( شوری – 20 )

و کسی که ( فقط ) کشت دنیا را بطلبد بهره ای از آن به او می دهیم اما در آخرت هیچ بهره ای ندارد .

مِن : حرف جر ( مخصوص اسم )

ما : حرف نفی

فی : حرف جر ( مخصوص اسم )

وَ لَو بَسَطَ اللّهُ الرِّزقَ لِعِباده لَبَغَوا فی الأَرضِ وَ لکن یُنَّزِلُ بِقَدرٍ ما یَشاءُ إِنَّه بعباده خبیرٌ بصیر ( شوری – 27 ) 

اگر خداوند روزی را برای بندگانش وسعت بخشد در زمین طغیان می کنند ولی به مقداری که می خواهد نازل می کند چرا که او نسبت به بندگانش آگاه است .

لَو : حرف مصدری ( مخصوص فعل )

لِ : حرف جر ( مخصوص اسم )

فی : حرف جر ( مخصوص اسم )

لکن : حرف عطف ( مشترک )

إنَّ : حرف مشبهه بالفعل ( مخصوص اسم )

وَ ما أنتُم بِمُعجِزینَ فِی الأَرضِ وَ ما لَکُم مِن دونِ اللّهِ مِن وَلیٍّ و لا نَصیر

( شوری – 31 )

و شما هرگز نمی توانید در زمین از قدرت خداوند فرار کنید و غیر از خدا هیچ سرپرست و یاوری برای شما نیست .

ما : حرف نفی ( مشترک )

فی : حرف جر ( مخصوص اسم )

ل : حرف جر ( مخصوص اسم )

مِن : حرف جر ( مخصوص اسم )

لا : حرف نفی (مشترک )

وَ لَن یَنفَعَکُم الیَومَ إِذ ظَلَمتُم أَنَّکُم فی العَذابِ مُشتَرکون ( زخرف – 39 )

این گفتگوها امروز به حال شما سودی ندارد چرا که ظلم کردید و همه در عذاب مشترکید .

لَن : حرف ناصبه ( مخصوص فعل )

إذ : حرف مفجأة ( مخصوص اسم )

أَنّ : حرف مشبهه بالفعل ( مخصوص اسم )

فی : حرف جر ( مخصوص اسم )

یَمُنُّونَ عَلَیکَ أَن أَسلَموا قُل لا تَمُنُّوا عَلَیَّ إِسلامَکُم بَلِ اللّهُ یَمُنُّ عَلَیکُم أَن هَداکُم لِلایمانِ إِن کُنتم صادقین ( حجرات – 17 )

آن ها بر تو منت می نهند که اسلام آورده اند بگو : " اسلام آوردن خود را بر من منت نگذارید ، بلکه خداوند بر شما منت می نهد که شما را به سوی ایمان هدایت کرده است، اگر راستگو هستید .

عَلی : حرف جر ( مخصوص اسم )

أَن : حرف مصدری ( مخصوص فعل )

لا : حرف نهی ( مخصوص فعل )

بل : حرف عطف ( مشترک )

أَنّ : حرف مصدری ( مخصوص فعل )

ل : حرف جر ( مخصوص اسم )

إِن : حرف شرط ( مخصوص فعل )

قُل أَتُعَلِّمونَ اللّهَ بِدنیکُم ( حجرات – 16 )

بگو : " آیا خدا را از ایمان خود با خبر می سازید ؟ "

أَ : حرف استفهام ( مشترک )

بِ : حرف جر ( مخصوص اسم )

لَن یَضُرُّوکُم إِلّا أَذَی وَ أِن یُقاتِلوکُم یُوَلّوکُمُ الأَدبار ثٌم لا یُنصَرون

 ( آل عمران – 11)

آن ها هرگز نمی توانند به شما زیان برسانند جز آزارهای اندک و اگر با شما پیکار کنند به شما پشت خواهند کرد ، پس یاری نخواهند شد .

لَن : حرف ناصبه ( مخصوص فعل )

إلّا : حرف استثنا ( مخصوص اسم )

واو : حرف عطف ( مشترک )

إن : حرف شرط ( مخصوص فعل )

ثم : حرف عطف ( مشترک )

لا : حرف نفی ( مشترک )

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاد - تنظیم: داودی