دختری در آرزوی کفش تق تقی
عامل وراثت، عوامل محیطی از قبیل محل جغرافیایی و تماس با نور، وضعیت سلامت و وزن و تغذیه و شرایط روانی در شروع سن بلوغ دخالت دارند.
کوچک که بود همیشه کفشهای پاشنه بلند مادرش را میپوشید و راه میرفت. پیشبند مادرش را میبست و سعی میکرد دستش به ظرفشویی برسد. دختر شاد و شیطانی بود که دوست داشت زودتر بزرگ شود و مثل مادرش بتواند از پس همه کارها برآید. اما مدتی بود که ستاره قوز کرده راه میرفت، توی لاک خودش بود و به زحمت میشد فهمید درفکرش چه میگذرد. دوستی نداشت چون با کوچکترین اتفاقی داد و فریاد راه میانداخت و عصبانی میشد. پدر و مادرش صبح تا شب کار میکردند تا بتوانند قسطهای آپارتمان کوچکشان را بپردازند و فرصت زیادی نداشتند تا متوجه ناراحتیهای ستاره باشند. تا اینکه مشاور مدرسه آنها را به مدرسه دعوت کرد تا درباره مشکل ستاره با آنها صحبت کند؛ مشکلی به نام «بلوغ زودرس».
بلوغ عبارت از یکسری تغییرات جسمی و روانی که سلسله وار به دنبال هم اتفاق می افتد و نهایتاً در پایان این دوره ، نوجوان زمینه و آگاهی کافی جسمی و روانی را برای زن شدن پیدا می کند . علامتهای جسمی بلوغ به دنبال یکسری تغییرات هورمونی بدن که از طریق مغز ( سیستم هیپوفیز و هیپوتالاموس ) کنترل می شود و ارتباط مستقیمی با تخمدان ( در دختران ) دارد ، ظاهر می شود . سن بروز تغییرات بدنی در دوره بلوغ بسیار متغیر است . اکثر دختران در سنین9 تا12 سالگی نخستین تحولات دوره بلوغ را از خود نشان می دهند . یک تا دو درصد جمعیت شروع تغییرات بلوغ را در خارج از این محدوده سنی تجربه می کنند . این افراد را از نظر بلوغ زودرس و یا دیررس می بایست ارزیابی کرد .
آنچه که امروزه بسیاری از روان شناسان و مربیان تربیتی را متعجب کرده است،بلوغ زودرس نوجوانان است. پدیدهای که طی سالهای اخیر روند رو به افزایشی در ایران و بخصوص جوامع شهری داشته است. تعداد زیاد نوجوانان زود بالغ شده ، باعث شده ترس و رعب کارشناسان امر شده تا بدان جایی که به طرق مختلف به بیان این مهم پرداخته و هشدارهای جدی را به والدین در این باب ابراز داشته اند. بسیاری از روان شناسان در پی علت و چگونگی رواج این مسئله تازه شیوع یافته بر آمده اند که این تلاش و پیگیری های مستمر خود می تواند گواهی بر اهمیت این موضوع باشد .
بر اساس تحقیقات انجام شده بلوغ زودرس در دختران 5 برابر شایعتر از پسرهاست. در این شرایط،کودکان در مقابل استرسهای زمان جوانی قرار میگیرند و نمیدانند چه کار بکنند. این کودکان از نظر جسمی نشانههای بلوغ را دارند ولی تجربه کافی ندارند. بهویژه دختران با ظاهر شدن علائم بلوغ زودرس ممکن است دچار مشکلات روحی شوند. در واقع همراه با بلوغ زودرس اختلالات رفتاری از جمله پرخاشگری و نیز افسردگی در آنها تشدید میشود،چرا که تغییرات و رشد جسمی آنها توقع و انتظارات اجتماعی را بالا میبرد، در حالیکه آنها از لحاظ قوه ادراک هنوز به رشد کامل نرسیدهاند و این موضوع است که باعث بروز اختلالات رفتاری و افسردگی میشود.
دکترصدر، متخصص روانشناسی،در این باره میگوید: «بلوغ زودرس باعث میشود دخترها به دلیل وزن بیشتر، قدبلندتر و تغییرات ثانویه، تصویر بدنی نامناسب از خود داشته باشند و در عین حال کمتر از همسالان شانس محبت دیدن را خواهند داشت.در نتیجه با رفتارهایی چون پرخاشگری، تندخویی، روانپریشی در شکل حاد و ضعف قوه تطابق با خواستهای دیگران مواجه میشوند.»
در جستوجوی علت
اما در اکثر دخترها،علت خاصی برای بلوغ زودرس دیده نمیشود و بیشتر جنبه خانوادگی دارد و مثلا در سایر افراد خانواده (مادر یا خواهران وی) نیز چنین حالتی دیده میشود. ولی در مواردی بیماریهای مهم دستگاه عصبی مرکزی مثل تومورهای مختلف، عفونت و التهاب مغز یا ضربه به جمجمه میتواند این حالت را ایجاد کند. گاهی کیستهای تخمدانی با تولید هورمونهای جنسی زنانه باعث بلوغ زودرس میشوند. در این کودکان بررسی مغز با MRI انجام میشود. سونوگرافی از تخمدانها و شکم و بررسی آزمایشگاهی هورمونهای مختلف و نیز تعیین سن استخوانی انجام میشود. در صورت طبیعی بودن معاینات و آزمایشها، حتماً باید هر 6 ماه یک بار توسط پزشک بررسی انجام شود.
عامل وراثت، عوامل محیطی از قبیل محل جغرافیایی و تماس با نور، وضعیت سلامت و وزن و تغذیه و شرایط روانی در شروع سن بلوغ دخالت دارند. کودکانی که در مناطق گرم و کم ارتفاع و یا نقاط شهری زندگی میکنند و یا چاق هستند زودتر بالغ میشوند همچنین اختلالات ژنتیکی و اختلال غدد مترشحه داخلی (تیروئید، غدد جنسی، فوق کلیوی و هیپوفیز) نیز در ابتلا به بلوغ زودرس نقش دارند.
دکتر مریم علمدارساروی، روانپزشک میگوید:
اختلالات رفتاری، ژنتیک، فشارهای روانی و خصوصا تعارضات خانوادگی مهمترین دلایل بروز زودرس بلوغ در دختران محسوب میشوند.آپارتمانهای کوچک
اما علت دیگری که به افزایش این پدیده در سالهای اخیر دامن زده است،ساخت و ساز واحدهای آپارتمانی کوچک است که موجب شده،فاصله و حریم بین پدر و مادر و کودکان کم شود و در عین حال فرزندان فضای کمتری برای تحرک و جنب و جوش داشته باشند و در نتیجه زودتر بالغ شوند.
در تحقیق دانشگاهی «محمد صحرایی» دانشجوی کارشناسی ارشد جامعهشناسی نشان داده شده است که از جمعیتی معادل 500خانوار ساکن خانههای 40 و 50متری دارای دوکودک یا نوجوان، حدود 17درصد والدین با موضوع بلوغ زودرس و زودهنگام فرزندان خود مواجه شدهاند و این موضوع اکنون به شکل یک دلواپسی، طرح میشود.
در واقع نوجوانان و کودکان زیر سقف خانههای کوچک 50 متری، بیشتر از دیگر همسن و سالان خود درمعرض مراودات و ارتباطات خانوادگی قرار دارند. محیط کوچک، اختصاص نیافتن اتاق به تفکیک برای فرزندان دختر وپسر، تعاملات نزدیک فرزندان با والدین، محدودیتهای اجباری تحرک نوجوانان و... باعث درونگرایی آنان میشود و انرژیهای نهفته و انباشته شده فرزندان به مرز انفجار میرسد.
دکتر اسکندری روانشناس واستاد دانشگاه علامه طباطبایی در این مورد میگوید: وقتی فرزندان بیش از آنچه که حد ومرز وحریم تلقی میشود، وارد محیط زندگی خصوصی والدین شوند و بنا بر محدودیتهای محیطی و فضای تحرک، هر روز رفتارهای والدین را رمزگشایی میکنند، طبیعی است که حریم واقعی حرمتها ونظارتها هم تنگتر میشود. کودکان و نوجوانان به لحاظ عقلی زودتر رشد میکنند و پیش از این مرحله، به بلوغ میرسند.
اما این بلوغ زودرس چه عوارضی دارد و چگونه میتوان آن را درمان کرد؟
هنگامی که بلوغ در سنین پایین شروع شود رشد قدی دختران بیشتر میشود و به نسبت دختران همسن خود قدبلندتری خواهند داشت ولی پس از 3-2 سال که بلوغ کامل شد، رشد قدی متوقف شده و در نهایت بزرگسالان کوتاهقدی خواهند شد. از نظر شکل فیزیکی نیز ممکن است مشکلاتی دیده شود.
دکترواحد،روانشناس با اشاره به اینکه افراد دچار بلوغ زودرس همچنین به دلیل اینکه جثهشان بزرگتر از همسن و سالان خود است بیشتر برای رفتارهای قانونشکنانه از طرف همسالان ترغیب میشوند، میگوید: به همین دلیل احتمال بزهکاری، مصرف مواد و گرفتن نمرههای پایین در مدرسه در این افراد بیشتر مشاهده میشود.
فرآوری: نسرین صفری بخش خانواده ایرانی تبیان
منابع:
روزنامه تهران امروز/ پایگاه اطلاع رسانی تنظیم خانواده همراه با اضافات و تغییرات