طلبگی و خود باوری

قرار گرفتن در مسیر موفقیت و گام نهادن بر قله پیشرفت و افتخار یک امر فطری و غریزی است که در وجود همه انسانها قرار داده شده است.

و آفریدگار دانا،نیرو و انگیزه و امکانات لازم برای رسیدن به کامیابی و موفقیت را در نهاد انسان ها قرار داده است و اگر طلبه ای پا در این راه با شکوه قرار ندهد و به قله پیشرفت و موفقیت نرسد به وظیفه طلبگی خود عمل نکرده است چرا که طلبه یعنی کسی که طالب علم و دانش و تقوا است و او هیچ گاه از یادگیری دانش ملول و خسته نمی شود و همیشه در حال پیشرفت و تعالی است و سیره علمای بزرگ حوزه علمیه همیشه چنین بوده است که تا آخرین لحظه عمر شریفشان دنبال پیشرفت و تعالی بوده اند .

آنان تحت هیچ شرایطی دست از پیشرفت و رسیدن به قله پر افتخار موفقیت بر نمی داشتند . تفاوت چندانی ندارد که یک طلبه از ضریب هوشی بالایی بر خوردار باشد یا نباشد ، از امکانات مالی و رفاهی خوبی بر خوردار باشد یا نباشد ،قوی و سالم باشد یا ضعیف و بیمار و ... تنها چیز مهم این است.

که یک طلبه خود را باور داشته باشد و خود را دست کم نگیرد و به پیشرفت و موفقیت خویش ایمان داشته باشد و خودباوری اولین چیزی است که یک طلبه باید به آن دست یابد و آن را در وجود خود نهادینه کند و ما به خودباوری نخواهیم رسید مگر آن که خود را به درستی بشناسیم و پی به عظمت والای خود ببریم و استعداد و توانایی های  شگرف خود را بشناسیم .

درباره اهمیت خود شناسی امام علی علیه السلام  می فرمایند : افضل المعرفه معرفه الانسان نفسه . برترین شناخت ، خودشناسی انسان است .(1)

و در حدیث دیگری حضرت می فرمایند : معرفه النفس انفع المعارف. خودشناسی ، سودمندترین شناخت هاست .(2)

و نیز حضرت در این حدیث درباره اهمیت خودشناسی می فرمایند : افضل العقل معرفه الانسان نفسه ، فمن عرف نفسه عقل ، و من جهلها ضل . برترین خردورزی ، خودشناسی انسان است ، پس هر که خود را شناخت خردمند شد و هر که خود را نشناخت گمراه شد . (3)

حضرت در این حدیث درباره کسی که خود را نشناخته و پی به جایگاه والای خویش نبرده است چنین می فرماید : عجبت لمن ینشد ضالته و قد اضل نفسه فلا یطلبها ! در شگفتم از کسی که گمشده خود را می جوید ، اما خویشتن را گم کرده و آن را نمی جوید! (4)

در حدیثی امام علی علیه السلام عدم شناخت نسبت به خود را برابر با جهل و نادانی می دانند و آن حدیث چنین می باشد : کفی بالمرء جهلا ان یجهل نفسه . انسان را همین نادانی بس که خودش را نشناسد.(5)

بسیاری از علمای راستین شیعه ، کسانی بودند که گرفتار مشکلات و سختی های شدید و متعددی هم چون اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی ، سیاسی و ...بودند.

برخی از آنان آنچنان در مضیقه مالی قرار داشتند که حتی قادر به خریدن شمع برای مطالعه نبودند و یا برخی در بیشتر مواقع از گرسنگی در رنج و عذاب بودند و یا برخی دیگر از ظلم و ستم حاکمان ظالم و فاجر در امان نبودند اما با وجود همه این سختی ها و مشکلات طاقت فرسا شاهد هستیم که آنان به چه مو فقیت ها و پیشرفت های بزرگی دست یافته اند و پیشرفت آنان با وجود این موانع متعدد حیرت آور می باشد.

اگر یک طلبه خواهان عمل به وظیفه سنگین طلبگی خود می باشد و می خواهد پا در جای پای علمای راستین سلف بگذارد و راه پر افتخار آنان را ادامه دهد ، می باید قبل از هر جیز خود را به طور کامل و دقیق بشناسد و استعدادهای ذاتی و فراوان خود را در یابد و پی به عظمت والا و بی نظیر خویش ببرد و بداند که او اشرف مخلوقات است

و خداوند منان تمام امکانات و  توانایی و استعدادهای لازم را از برای پیشرفت و تعالی را در اختیار وی قرار داده است در این صورت است که او خود را باور خواهد نمود و خواهد دانست که انسان مساوی است با توانستن .

 خداوند در سوره تین آیه 4 می فرماید: لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم . که ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم .(6)

در تفسیر نمونه درباره شرح این آیه شریفه این طور بیان شده است : خداوند انسان را از هر نظر موزون و شایسته آفرید ، هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی و عقلی چرا که هرگونه استعدادی را در وجود او قرار داده است.(7)

طلبه ای که خود را به درستی و صحیح بشناسد و با وجود بزرگ و ارزشمند و مملو از استعداد و توانایی خویش برد بدون تردید به یک سری دستاورد های خیلی مهم دست می یابد که مهمترین آن خودباوری و رسیدن به پیشرفت و موفقیت می باشد.

درباره ثمره خودشناسی از امام علی علیه السلام احادیث زیبایی در کتاب های روایی به یادگار مانده است که ما چند نمونه از آنها را بیان می کنیم .

امام علی علیه السلام می فرماید: من عرف نفسه جل امره . هر که خود را شناخت ، منزلتش والا گشت .(8) .

حضرت در این کلام ارزشمند ثمره خود شناسی را پیشرفت و موفقیت در کار می دانند چرا که کسی که با وجود بزرگ و بی بدیل خود آشنا شد و فهمید که او هر آنچه را که برای پیشرفت و موفقیت نیاز است را در وجود خود دارد و خداوند لوازم پیشرفت را به وی عطا کرده است ، هرگز دچار یاس و ناامیدی نخواهد شد

 و اگر از آسمان سنگ هم بر سر وی ببارد ، او دست از کار و تلاش بر نخواهد داشت و بدون تردید چنین کسی به هر جایی که دوست دارد خواهد رسید و  به جای برشمردن موانع و مشکلات راه موفقیت استعدادها و توانایی های خود را برای خویشتن بازگو می نماید و با انگیزه و انرژی مضاعف به کار و تلاش روی می آورد ، و این است مهمترین راز پیشرفت علمای بزرگ شیعه .

امام علی علیه السلام می فرماید : من عرف قدر نفسه لم یهنها بالفانیات . کسی که ارزش خود را بشناسد ، خویشتن را با امور فنا پذیر خوار نگرداند.(9).

حضرت در این حدیث ثمره خودشناسی را روی گردانی از کارهای لغو و بیهوده می دانند ،طلبه ای که به خود شناسی خود بپردازد تمام وقت و انرژی خود را در درس و بحث و عبادت و خودسازی خود می گذارد و از انجام کارهای بی ثمر و بیهوده روی گردان می باشد.

امام علی علیه السلام می فرماید : نال الفوز الاکبر من ظفر بمعرفه النفس . کسی که موفق به خودشناسی شود ، به بزرگترین پیروزی دست یافته است .(10).

و چه پیروزی بزرگتر و شیرین تر از طی کردن پله های موفقیت و پیشرفت و رسیدن به قله پر افتخار و پر آوازه موفقیت و چه زیبا سروده است سلمان ساوجی :

امام علی علیه السلام می فرماید : هلک امروء لم یعرف قدره . نابود شد کسی که ارزش خود را ندانست.(11).

اگر طلبه موفق نشود خود را به درستی بشناسد هرگز به جایگاه والایی نخواهد رسید حتی اگر از برترین امکانات بهره برد و در بهترین شرایط بسر برد.

پی نوشت :

1-میزان الحکمه / ج7/ص162/ح12326

2- میزان الحکمه / ج7/ص162/ح12329

3- میزان الحکمه / ج7/ص162/ح12330

4- میزان الحکمه / ج7/ص163/ح12338

5- میزان الحکمه / ج7/ص163/ح12339

6-سوره تین /آیه 4

7-تفسیر نمونه/ج27/ص144

8- میزان الحکمه / ج7/ص164/ح12345

9- میزان الحکمه / ج7/ص164 /ح12344

10- میزان الحکمه / ج7/ص162/ح12331

11-نهج البلاغه / حکمت 149/ص663

منابع :

1-قرآن کریم

2-میزان الحکمه/محمدی ری شهری/ انتشارات دارالحدیث/چاپ نهم /سال 1387

3-نهج البلاغه/ترجمه محمد دشتی/انتشارات الهادی/سال 1379

تهیه و تولید : مهدی صدری ، گروه حوزه علمیه تبیان