تبیان، دستیار زندگی
ادف با میلاد امام حسن عسکری است به این بهانه بنا داریم احادیثی از این بزرگمرد دوران را به بررسی بنشینیم ؛ چرا که امام علی در این باره می فرماید : " هر گاه حدیثی شنیدید آن را با دقت عقلی فهم ورعایت کنید ، نه بشنوید و روای...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تعقل ، مهم ترین راه رستگاری


این روزها مصادف با میلاد امام حسن عسکری است به این بهانه بنا داریم احادیثی از این بزرگمرد دوران را به بررسی بنشینیم ؛ چرا که امام علی در این باره می فرماید : " هر گاه حدیثی شنیدید آن را با دقت عقلی فهم ورعایت کنید ، نه بشنوید و روایت کنید " بر خلاف تصور و عمل ما که احادیث  را از حفظ می کنیم و گاه ، جا وبی جا بر زبان می آوریم در کلام حضرت امیر احادیث تنها برای دقت وتدبر درآن و سپس به کار بستن آن است. ما هم سعی داریم در این مجال ، دو سخن از آن حضرت را بررسی کنیم ، چرا که " همانا براى خداوند بر مردم دو حجّت است، حجّت آشكار و حجّت پنهان، امّا حجّت آشكار عبارت است از رسولان و پیامبران و امامان؛ و حجّت پنهانى عبارت است از عقول مردمان ."(1)و در قرآن کریم آیات بسیاری است که انسان را به تعقل و تفکر در آفرینش و مخلوقات دعوت می کند . خداوند در سوره بقره آیه 170،  یهتدون( هدایت )  را به دنبال یعقلون ( تفکر ) آورده و درباره کفار که بر بت پرستی پدرانشان تاکید می ورزیدند می فرماید : " لو کان اباوهم لایعقلون شیئاً و لا یهتدون " ( آن پدران بی عقل و نادان بوده و هرگز به حق و راستی راه نیافته اند ) چنانکه همین معنا را هم می توان در کلام امام حسن عسکری نیز یافت ، ایشان در باره فضیلت تعقل می فرمایند " عبادت پر روزه گرفتن و پر نماز خواندن نیست ، عبادت پر اندیشه کردن در امر خداست" و هدایت نه تنها و تنها از طریق عبادت که در گام نخستین از طریق تفکر میسر است . خداوند علاوه بر اینکه هدایت وتفکر را امری توامان و لازم وملزوم یکدیگر می نامد ، پلیدی و بی خردی را نیز هم خانه یکدیگر می شمرد و در آیه 100 سوره یونس چنین می فرماید : " یجعل الرجس علی الذین لایعقلون " ( و خدا پلیدی را برای مردم بی خرد که عقل را به کارنمی بندند مقرر می دارد ) امام حسن عسکری نیز تعقل و تفکر را زیبایی باطنی آدمی می نامند " صورت نیکو ، زیبایی  ظاهری است ، و عقل نیکو ، زیبایی باطنی است . "

بهتر آن است که به جنبه دیگر تعقل وتفکر در آیات قرآن نیز اشاره شود ، خداوند در آیه 10 سوره انبیا می فرماید " لقد انزلناه الیکم کتاباً فیه ذکرکم افلا تعقلون " ( همانا ما به سوی شما کتابی که مایه شرافت و عزت شماست فرستادیم آیا نباید در این کتاب بزرگ تعقل کرده و حقایق آن را فهم کنید ؟) آیات بسیاری در قرآن به این موضوع اشاره دارند و آدمی را علاوه برآنکه به تفکر در خلقت آسمانها وزمین و انسان وحیوان وگردش شب و روز ... می خوانند به تدبر وتفکر در آیات قرآن کریم نیز تاکید می ورزند .این معنا را در احادیث دیگر ائمه (ع ) نیز می یابیم ، چنانکه امام محمد باقر عقل را بهترین و برترین آفریده خدا  و امام رضا (ع) عقل را بهترین دوست آدمی وجهل را بدترین دشمن او می دانند . از چه روست که هر چه امامان  معصوم به زمان غیبت نزدیکتر می شوند در لزوم تعقل و تفکر تاکید بیشتری می ورزند ؟ آیا از آن رو نیست که در زمان غیبت امام مهدی (عج) جز به مدد این هدیه  الهی نمی توان راه جست ؟ آیا سبب آن نیست که با این احادیث شیعیان را دعوت به تفکر نمایند تا در زمان غیبت در دام اندیشه های افراطی و کج روی های آشکار گرفتار نیایند ؟ پس چرا در میان ما مسلمانان و به ویژه شیعیان عبادت های بسیار و یا تنها وتنها حب اهل بیت ( علیهم السلام ) تنها راه هدایت و رستگاری تلقی می گردد ؟ و یا چگونه است که در قرائت قرآن ( این همراه و همگام امامان معصوم به اعتبار حدیث ثقلین ) تنها ثواب آن لحاظ شده و کسی را به تدبر وتفکر در آن دعوت نمی کنند ؟ به گونه ای که یک فارس زبان یا ترک زبان که زبان عربی را نمی فهمد ویا اندکی می فهمد تنها به قرائت متن عربی قرآن کفایت می کند . آیا خواندن متن عربی قرآن بدون دریافت معنای آن می تواند برای انسان رستگاری به همراه داشته باشد ؟ عجیب آنکه با این حجم بسیار از آیات وروایات ( که نگارنده تنها اندکی از آن را در اینجا نقل کرده) در این زمانه ، خردورزی و عقل گرایی  ، مذموم و گاه محصول وارداتی غرب تلقی شده و پرسشگری که محصول تفکر است ناپسند تلقی می شود .

بعد از انبیا ، پیامبران الهی و امامان ، قوه عاقله ی آدمی تنها راه نجات وی از گرداب سهمگین آشفتگی هاست .  " خداوند پیامبران و فرستادگانش را به سوى بندگانش بر نیانگیخته، مگر آن كه از طرف خدا تعقّل كنند. پس نیكوترین شان از نظر پذیرش، بهترین شان از نظر معرفت به خداست، و داناترین شان به كار خدا، بهترین شان از نظر عقل است، و عاقل ترین آنها، بلند پایه ترین شان در دنیا و آخرت است."(2) . تاکید امام حسن عسکری بر خردورزی از آن روست که زمان ارتباط مستقیم و رودررو با امام را رو به پایان می بینند و با توسل به حجت پنهان خدا سعی در آشکار ساختن راه هدایت در دوران طولانی غیبت دارند .

امروز میلاد بزرگمردی است که یگانه فرزندش پرچم عدل را در جهان به اهتزار در خواهد آورد و در پناه علم و ایمان درهای سعادت را به روی بشریت خواهد گشود . امروز میلاد فرزندی دیگر از خاندانی است که سرسلسله آنان " عقل کل " و " شهر علم" لقب می یابد، و امروز میلاد امامی دیگر از تبار پیامبری است که یک ساعت تفکر را بر هفتاد سال عبادت برتری داده است . شایسته است ملتی که خود را  دوستدار اهل بیت (علیهم السلام ) می داند و می نامد در بهره گیری از تعالیم آن بزرگواران بر دیگران پیشی گیرد.


پی نوشتها :

1و2 . احادیثی از امام موسی کاظم (ع)
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.