راهبردهای مطالعه را یاد بگیرید!

ماه خرداد که از راه می رسد، بازار امتحانات گرم می شود و  دانش آموزان و دانشجویان، نیز بیش از دیگر ماه های سال در تب و تاب یادگیری درگیر می شوند و در صدد تلاش فراوان بر می آیند تا بتوانند آخر سالی نتیجه ی موفقیت آمیزی را پس از یک سال جهد و کوشش تحصیلی، نصیب خود و خانواده شان بنمایند.

سوال اکثریت قریب به اتفاق دانش آموختگان، در زمینه شیوه صحیح  مطالعه است، آنان در جستجوی این مهم ، به دنبال یافتن  چگونگی روش مطالعه هستند تا بتوانند بیش از سابق احتمال موفقیت شان را تضمین نماید.

لذا، در این برهه ی زمانی سرنوشت ساز برای آینده سازان مملکت  سعی نموده ایم، به  یکی از مفید ترین روش علمی مطالعه اشاره نمائیم و دانش آموختگان عزیز را  راهنمایی کنیم.

یکی از  روش های موفق مطالعه و یادگیری روش شش مرحله ای "پی کیو 4 آر یا روش پس ختام" است که بر سه اصل مهم بهسازی حافظه، یعنی سازمان دهی، بسط معنایی، و تمرین بازیابی استوار می باشد. سر واژه   PQ4R

یعنی از حروف اول شش مرحله ی این روش مطالعه

( پیش خوانی)، PREVIEW

(سوال کردن)، Question

(خواندن)، Reading

(تفکر)،Reflect

(از حفظ گفتن)، Recite

(مرور کردن) Review

درست شده است که از ترکیب حروف اول واژه های فارسی این شش مرحله، سرواژه ی " پس ختام" ساخته می شود.

تحقیقات متعددی نشان داده است که روش " پس ختام" در افزایش پیشرفت تحصیلی و بالا بردن کیفییت یادگیری دانش آموزان و دانشجویان موثر است. مثلا، در نتایج یک تحقیق مشخص شد که دانشجویان قوی دانشگاه بیشتر از دانشجویان ضعیف از بخش های مختلف این روش استفاده می کنند.

محققان، چند دلیل را برای اثر بخشی روش " پس ختام"  بیان می کنند که ازجمله آنان، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

* بارها شاهد بوده ایم  که وقتی از خواندن عنوان های یک مطلب غفلت می کنیم، اشاره ها و سرنخ هایی که ما را در یافتن سازمان آن مطلب هدایت می کنند، از دست می روند . اما در  روش " پس ختام" ، دانش آموزان و دانشجویان  با رعایت هر یک از مراحل این روش،  از سازمان بندی مطالب هر فصلی که می خوانند آگاه می شوند.

* رعایت مراحل، یادگیرنده را  مجبور می کند تا، به جای یادگیری همه ی اطلاعات فصل در یک نشست، آنها را به صورت بخش به بخش یاد بگیرد.

* طرح سوالاتی درباره مطالبی که خوانده می شود و جواب دادن به آنها، دانش آموزان را وا می دارد کع اطلاعات را عمیق تر و گسترده تر پردازش کنند.

*و نکته آخر این که،  روش" پس ختام"، برای دانش آموزان بالاتر از سطح دبستان مفید است ،  زیرا کاربرد موثر مهارت های مطالعه احتمالا مستلزم رشد فراشناختی فراتر از سن این گونه کودکان خردسال است.

حال، اگر متمایل به دانستن چگونگی این روش هستید، ادامه این یادداشت را مطالعه بفرمائید:          

پیش خوانی کنید

اگر می خواهید مطالب یک کتاب یا فصلی از یک کتاب را یاد بگیرید، بهتر است یک بار تمام آن کتاب یا آن فصل را به سرعت از نظر بگذرانید. خواندن اجمالی یا پیش خوانی باعث می شود شما یک برداشت کلی از موضوعات مورد بحث بدست آورید و با  قسمت های مهم آن کتاب یا فصل آشنا شوید. این عمل، در سازمان دهی مطالب و ایجاد نوعی ساخت سلسله مراتبی برای آنها، کمک شایانی به شما خواهد کرد.

مقدمه یا توضیحات مقدماتی، تیترهای اصلی و فرعی، هدف ها، جملات مقدماتی یا جملات موضوعی پاراگرافها، و خلاصه  از جمله مطالبی هستند که لازم است در پیش خوانی فصل های یک کتاب مورد توجه یادگیرنده قرار گیرد.

روان شناسان در رابطه ی اثر بخشی پیش خوانی اظهار می کنند که "همه ی اقدامات انجام شده در این مرحله، به فعال شدن ذهن یادگیرنده کمک می کند و بدین طریق است که یادگیرنده خواهد توانست متن مورد نظر را بعد از پیش خوانی، به طور کامل مطالعه نماید و متعاقب آن تفسیر کرده و به خاطر بسپارد.

سوال یا سوالاتی را مطرح کنید

برای هر بخش یا هر فصل از کتابی که مطالعه می کنید با توجه به هدف مطالعه تان، سوال یا سوالاتی را طرح نمائید.

یکی از شیوه های انجام این کار آن است که عناوین اصلی را به سوال تبدیل کنید. مثلا می توانید بپرسید که "کسوف چیست؟ "  یا " چه زمانی پدیده کسوف پدید می آید؟" و...

سعی کنید سوالات خود را با کلمات چگونه، چه کسی،چرا، چه چیزی طرح نمائید.

خوب بخوانید

حال، در این مرحله، وقت آن رسیده است که مطلب یا موضوع مورد نظر را با دقت و به طور کامل بخوانید.

به هنگام مطالعه سعی کنید به سوالاتی که در مرحله قبل مطرح کرده بودید، پاسخ دهید. توجه خود را به  اندیشه های اصلی، جزئیات موید اندیشه های اصلی و سایر اطلاعاتی که به هدف های خواندن شما مربوط می شوند، معطوف سازید. همچنین بهتر است به این مهم نیز ،التفات نظر داشته باشید؛ در صورت لزوم، سرعت خواندن خود را متناسب با سهولت و پیچیدگی متن تغییر دهید تا دچار یکنواختی و کسالت در مطالعه تان نشوید.

تفکر کنید

مهمترین اصل زیر بنایی تفکر در جریان مطالعه "بسط معنایی" است. ما به کمک بسط معنایی به مطالبی که می خوانیم شاخ و برگ می دهیم و آنها را با مطالب آشنایی که قبلا یاد گرفته ایم ربط می دهیم و بدین وسیله آنها را معنی دار می سازیم و لذا بهتر به خاطر می سپاریم. روان شناسان یادگیری نیز اذعان به موضوع دارند و یکی از راهبردهای مهم به یادسپاری را،  بسط و گسترش مطالب تعریف می کنند.

با توجه به این مطلب، به شما دانش آموز یا دانشجوی محترم، توصیه می کنیم که سعی نمائید با تفکر درباره ی مطالبی که می خوانید آنها را بفهمید و به آنها معنی بدهید.

به این منظور  و برای حصول موفقیت بهینه ، می توانید از تدابیر ذیل استفاده کنید:

* آنچه  را می خوانید به مطالبی که از قبل یادگرفته اید ربط کنید.

*نکات فرعی را به مطالب اصلی پیوند دهید.

*بکوشید تناقضات موجود را حل کنید.

* با استفاده از اطلاعاتی که می خوانید مسائل طرح شده را جواب دهید.

از حفظ بگوئید

پس از خواندن هر قسمت، سعی کنید مطالب مهم آن را به یاد آورید و برای خود بازگو کنید. ضمن این کار، به سوالاتی که طرح کرده اید پاسخ دهید. از حفظ گفتن به شما کمک می کند تا بر درک خود نظارت نمائید و از این طریق به شما معلوم می گردد که چه قسمت هایی را خوب یاد نگرفته اید و باید آنها را مجددا از نو بخوانید.

مرور کنید

زمانی که خواندن تمام کتاب یا کل مطلب مورد نظر را به پایان رساندید، آن را مرور یا بازبینی کنید. بهترین شیوه ی مرور کردن این است که بکوشید بدون مراجعه به متن، سوالات مهم مربوط به آن را پاسخ دهید. قسمت هایی را که نمی توانید به سوال های آنها جواب دهید را دوباره بخوانید. دوباره خواندن، نوعی مرور کردن است، اما بدانید این کار برای همه ی کتاب ضروری نیست، سعی در جوال دادن به سوالات اساسی بهترین راه مرور کردن است.

راهبرد از حفظ گفتن را برای فصل های کتاب و راهبرد مرور کردن را برای کل کتاب به کار گیرید.