خرمشهر در جنگ طولا نی

نویسندگان:

استخراج و تنظیم:

چاپ دوم:

قیمت:

خرمشهر در جنگ طولانی

کتاب خرمشهر در جنگ طولانی مقاومت خرمشهر، نه تنها در 35 روز اول جنگ تحمیلی بلکه در جنگی طولانی که 35 روز مذکور یکی از ادوار آن محسوب می شود را مورد بررسی قرار می دهد. قرار گرفتن خرمشهر به عنوان یکی از عرصه های اصلی درگیری های قومی که خواه ناخواه مرتبط با مطامع و در خدمت منافع عراق محسوب می گردید، از پیروزی انقلاب اسلامی به بعد، آمادگی مقاومت حماسی خرمشهر در جنگ تحمیلی را ایجاد کرد. مضامین و مطالب کتاب نشان می دهد که چگونه مدافعان خرمشهر متولد شدند، شکل گرفتند و ساخته شدند تا نهایتاً یک نقش با اهمیت تاریخی را ایفا کنند.

کتاب حاضر از دو بخش مجزا تشکیل شده است. بخش اول تحت عنوان «خرمشهر عرصه مطامع عراق» دارای چهار فصل است:

در فصل اول به اوضاع و جریان های سیاسی قبل از انقلاب در خرمشهر پرداخته شده و با معرفی گرایش های قومی، شرح مختصری از فعالیت های آنها و هم چنین اقدامات عراق و تلاش این رژیم برای بهره برداری از عرب زبان بودن مردم این منطقه، ذکر شده است. در ادامه به شرح فعالیت جریان های مذهبی در خرمشهر و موقعیت آنها پرداخته شده و در پایان فصل به طور اجمال ایام انقلاب و مواضع آیت الله شبیر خاقانی در آن ایام، مرور شده است.

فصل دوم با عنوان «درگیری بد فرجام گرایش قومی در خرمشهر» به شروع فعالیت های قوم گرایانه در خرمشهر پس از پیروزی انقلاب و تلاش آنها برای سیطره بر خرمشهر با پشتوانه رژیم عراق و حمایت شیخ شبیر پرداخته شده است در ادامه به اقدامات نیروهای مذهبی – انقلابی خرمشهر برای مقابله با فعالیت های ضد انقلابی و قوم گرایانه و درگیری های فیمابین اشاره شده است که در این بین عراق با تحرکات خود به عوامل داخلی اش روحیه می داد و آنها را به ادامه تشنج ترغیب می کرد و این که ضد انقلاب با محور قرار دادن شیخ شبیر و با اقدامات خراب کارانه، راهپیمایی های مسلحانه و شعارهایی چون «خودمختاری برای عربستان، دمکراسی برای ایران» به تشدید غائله می پرداخت. این فصل با تشریح چگونگی ایجاد تحرک انقلابی و موجی که به غائله خودمختاری و قومیت گرایی خاتمه داد، پایان می پذیرد.

فصل سوم با عنوان «جایگاه جدید عراق در استراتژی امریکا» به دوران آمادگی عراق برای ورود به یک جنگ تمام عیار نظامی پرداخته شده است. در این فصل ضمن بررسی علل برکناری البکر و رسیدن صدام به قدرت مطلقه عراق، به تشریح آینده ای که با به قدرت رسیدن صدام در پیش است، می پردازد. در ادامه این فصل محاصره اقتصادی ایران و قطع رابطه امریکا با ایران بررسی شده و جمع بندی مجموعه تحلیل های رسانه های غربی چنین ارائه شده است که احتمال وقوع جنگ ایران و عراق جدی است و در این درگیری عراق دست بالا را خواهد داشت و پیروزی اش قطعی خواهد بود. در پایان این فصل به شکست حمله طبس و کودتای نوژه و نیز شمارش معکوس آغاز جنگ تحمیلی اشاره می شود.

فصل چهارم با عنوان «خرمشهر در جنگ انفجارات» به تغییر مشی و تاکتیک عراق پس از شکست «عربستان سازی» عراق در خوزستان توسط گروه ها و عوامل وابسته داخلی از طریق فعالیت های علنی در پوشش خودمختاری طلبی و قومیت پرستی می پردازد. در این فصل پس از بررسی انفجارات و ماهیت عوامل بمب گذار و آثار انفجارات و میزان وسعت آن در مقاطع مختلف، فهرستی از انفجارات متعددی که در نقاط مختلف استان خوزستان طی یک ساله قبل از شروع جنگ تحمیلی توسط عوامل عراق صورت گرفت با ذکر زمان، مکان و شرح مختصری از حادثه به همراه منبع خبر آمده است.

بخش دوم کتاب تحت عنوان «خرمشهر در تهاجم سراسری عراق» شامل 6 فصل است که در آن به طور مفصل به جریان آمادگی های نهایی عراق برای شروع هجوم نظامی مستقیم تا اشغال کامل خرمشهر پرداخته شده است.

اولین فصل از این بخش که پنجمین فصل کتاب و «خرمشهر در آستانه تهاجم عراق» عنوان گرفته است، در ابتدا به اوضاع مرز و شهر خرمشهر در اواخر شهریور 1359 پرداخته شده و سپس به وضعیت نظامی و اقداماتی که به دنبال تحرکات مرزی عراق صورت گرفته، اشاره شده است. در ادامه ی این فصل با نگاهی کلی به عملیات و تحرکات مرزی عراق پس از پیروزی انقلاب و واکنش هایی که ارگانهای مسؤول جمهوری اسلامی به عمل آورده اند، پرداخته شده است. با توجه به تشدید اقدامات عراق در شهریور 1359، این مقطع اشاره شده است. در پایان این فصل طرح تهاجم و سازمان رژیم عراق در جنوب ارائه گردیده است.

فصل ششم « در تصور اشغال آسان خرمشهر» عنوان دارد این فصل در آغاز به وضعیت روز 31 شهریور 1359 خرمشهر و چگونگی شروع هجوم سراسری دشمن در منطقه خرمشهر و آتش سنگینی که روی مردم بی دفاع شروع شد و واکنش مردم در برابر آن پرداخته شده است. در ادامه، نحوه ی هجوم زمینی و شروع تجاوز به مرز و سرزمین جمهوری اسلامی در منطقه خرمشهر، یگانهای متجاوز، محورهای تجاوز و چگونگی مقابله با آن طی سه روز اول هجوم تشریح شده است. ادامه فصل زیر عنوان «آغاز مقاومت های اساسی» به شکل گیری و سازماندهی نیروهای مقاومت پرداخته شده است و سپس با اشاره محورهای هجوم، اقداماتی که در هر محور طی اولین هفته هجوم برای مقابله با دشمن صورت گرفت، تشریح شده است. در پایان فصل به شکست عراق در کسب یک پیروزی سریع و اعلام آتش بس از جانب این رژیم و واکنش جمهوری اسلامی در این مورد اشاره شده است.

فصل هفتم « اصلی شدن اشغال خرمشهر و تمرکز نیرو» عنوان دارد که با توجه به شکست عراق در استراتژی اولیه خود مبنی بر اشغال سریع خوزستان، تمرکز قوا و توجه اصلی رژیم عراق به اشغال خرمشهر و آبادان جلب می شود و به این منظور یگان هایی از ارتش عراق مأموریت می یابند که سازمان آنها تشریح شده است. همین طور وضعیت مدافعین در آغاز مرحله دوم هجوم و مشکلات و کمبودهایی که دارند ذکر شده است. در ادامه، مرحله دوم هجوم دشمن که در روز 7/7/1359 از دو محور پل نو و ساختمان های پیش ساخته و همچنین ادامه ی آن در روزهای هشتم و نهم مهر از سه محور بندر، دوربند و ساختمانهای پیش ساخته صورت می گیرد و چگونگی مقابله مدافعین با آن و عدم موفقیت دشمن در این حملات بیان شده است و اینکه روز دهم مهر ماه دشمن با هجوم سنگین قوای زرهی قصد یکسره کردن کار خرمشهر را داشت که با مقابله ی جانانه ی مدافعان، شکست سنگینی به دشمن وارد شد. در پایان فصل به نمونه ای از آثار اجرای آتش توپخانه روی محل استراحت مدافعین شهر اشاره شده است.

فصل هشتم «جنگ ده روزه پشت دروازه های خرمشهر» نام دارد. که در ابتدا به وضعیت ناامید کننده ی پشتیبانی و فرماندهی پرداخته شده است و همچنین اوضاع نیرو و سازماندهی تشریح می شود. سپس به عبور دشمن از کارون و بی توجهی به هشدارها اشاره می شود و در ادامه فصل روند حملات و درگیری هایی که طی روزهای 11 تا 21 مهر ماه پشت دروازه های خرمشهر و تلاش دشمن برای ورود به شهر و مقاومت مدافعان برای جلوگیری از آن صورت گرفت و سرانجام چگونگی کسب جا پایی در مدخل شهر توسط مهاجمان بیان می شود.

فصل نهم با عنوان «دشمن در شهر خونین» به چگونگی نفوذ دشمن در شهر پس از 22 روز تلاش و تحمل تلفات بسیار پرداخته شده است. همچنین وضعیت نیروهای خودی و بی توجهی به پشتیبانی اساسی خرمشهر و فرماندهی اتاق جنگ اشاره شده است. در ادامه نحوه پیشروی دشمن در شهر و محورهایی که به این منظور انتخاب کرده است، ذکر می شود. این فصل با تشریح جنگ شدید خیابانی و مقابله ی جانانه مدافعان خرمشهر در روز 24 مهر با مهاجمان که از خرمشهر، خونین شهر ساختند و مانع از سقوط حتمی شهر شدند، پایان می پذیرد.

فصل دهم «تهاجم نهایی و اشغال  خونین شهر» نام دارد. در ابتدا به چگونگی ادامه مقاومت مدافعان و جنگ خانه به خانه برای جلوگیری از سقوط خونین شهر اشاره شده است. سپس به وضعیت بحرانی پشتیبانی با توجه به قرار گرفتن مسجد جامع در تیررس و زیر آتش دشمن و تلاش برای جلوگیری از دستیابی دشمن به آن تشریح شده است. در ادامه فصل به طرح ریزی دشمن برای هجوم نهایی و اشغال خونین شهر، وضعیت قوای خودی و دشمن قبل از این هجوم و اقدام دشمن برای آغاز هجوم نهایی و علت توقف یا تأخیر سه روزه ی آن پرداخته شده است. هجوم نهایی دشمن با یگان های مجهز، تازه نفس و با پشتیانی قوی در محورهای متعدد در بامداد روز دوم آبان به اجرا در آمد و اندک مدافعان باقی مانده خرمشهر با تمام توان به مقابله برخاستند، اما سرانجام با تسلط دشمن بر تنها مسیر باقی مانده (پل کارون) و دستور به بازماندگان این حماسه عظیم برای تخلیه شهر، خونین شهر به اشغال دشمن درآمد که فصل دهم به این ترتیب پایان می یابد.

ضمیمه کتاب تحت عنوان «زنان در حماسه خونین شهر» ذکری است هر چند ناقص از تلاش خواهران متعهد در خرمشهر در جریان مقاومت 35 روزه ی خرمشهر و فعالیت هایی که در زمینه نبرد مستقیم با دشمن، پشتیبانی رزمندگان و امدادگری به عمل آوردند.