میراث فرهنگی راهی به سوی آینده
مقدمه
ساختمان موزه
تالارهای موزه
مقدمه
ملت ما درخت کهنسالی است با ریشه های عمیق فرو رفته در زمین و شاخه های بلند سر بر افراشته بر آسمان. این درخت سالیان سال است که ریشه در این خاک دوانده و برفراز آن سایه گسترده، تبرهای بسیاری بر پیکرش فرو آمده، زخم این تبرها هنوز بر تنه ی تنومندش مشهود است ولی هیچ دستی را یارای قطع آن نیست. این درخت هزاره ها را پشت سر نهاده، در طی این مدت بارها به بارنشسته، گاه شاخه های بارور آن به دست چپاولگران یونانی و مغول غارت شده ولی هنوز پا برجاست چرا که ریشه در خاک دارد و سر بر آسمان و شاخه هایش مامن پرندگان خوش الحان این بوم است.هم اینک گنجینه های ملی و موزه ها نمونه ها و یادگارهایی از سالیان درازی که بر این درخت رفته را در خود جای داده است. حاصل رنج پیشینیان ما، آنچه با آن می زیستند، آنچه را که در لحظات شگرف الهام می آفریدند و آنچه حاصل ابتکار و هنر آنان است؛ سهمی و بخشی که از چپاول ملل متمدن غرب !! در امان مانده است اینک در موزه های پرشمار کشورمان در انتظار بازدید کنندگان وطنی نشسته اند. موزه ها، یادگار گذشته و یادآور ریشه عمیق همان درخت کهنسال و پربار است. در گنجینه ها هر ایرانی از احساس ریشه دار بودن سرشار می شود. ما در موزه ها هم جوار آثار دست ساز پیشینیانمان که در گذشته ای بیش از دو هزار سال می زیسته اند، قرار می گیریم در هوایی دم می زنیم که انباشته از خاطرات گذشته است انباشته از آثار ملتی بزرگ، متمدن و فرهنگ ساز که روزگاری در این خاک می زیسته و کسی چه می داند شاید دست تقدیر ژن هایی از آن انسان های سخت کوش را در نهاد ما نهاده باشد. شاید از اینروست که هر ایرانی با حضور در گنجینه ها و موزه ها عمیقاً احساس می کند که در خانه خویش است. ارج نهادن به موزه وآثار ارزشمند و میراث فرهنگی پرستش گذشته نیست ، راهی به سوی آینده است؛ چرا که ملتی که گذشته خویش را نشناسد در آینده جایی نخواهد داشت . به مناسبت روز جهانی موزه و میراث فرهنگی بنا داریم یکی از موزه های زیبا و پرارج کشورمان را برای شما معرفی کنیم:موزه آبگینه و سفالینه های ایران .
ساختمان موزه
خیابان سی تیر تهران محل گرد آمدن ساختمان های پرابهت است. در ابتدای این خیابان ساختمان موزه باستان قرار داد با طاقیِ بس بزرگ ورودی آن که فراخی آن دعوتی است رسا برای گذرندگان. پس از ساختمان موزه ، ساختمان کتابخانه ملی قرار گرفته که باز هم واجد همان سبک و سیاق معماری است، آجرها و نماهای گیرا.ساختمان های اداری و خانه های بسیار زیبا و قدیمی این خیابان به دیوارهایی می رسد كه محفظه های تعبیه شده همراه با ظروف سفالین و شیشه ای داخل آنها نشان از موزه آبگینه دارد . بلوار وسط محوطه كه با گل های بسیار زیبا و در داخل ظروف سفالین آراسته شده به بنای بسیار مجلل و باشكوه موزه آبگینه و سفالینه های ایران منتهی می شود؛ در سمت چپ بلوار ساختمان كتابخانه و كلاس های آموزشی و در سمت راست بنیاد سینمایی فارابی قرار گرفته است.بنایی كه امروزه از آن به عنوان موزه استفاده می شود، حدود هشتاد سال پیش به دستور احمد قوام (قوام السلطنه) و به منظور استفاده شخصی او ساخته شد. این ساختمان كه در باغی به وسعت بالغ بر هفت هزار مترمربع قرار دارد تا سال ۱۳۳۲ مورد استفاده قوام السلطنه بود، پس از آن به سفارت مصر فروخته شد و حدود هفت سال در اختیار آن سفارت قرار گرفت. سپس با تیره شدن روابط ایران و مصر و تعطیل شدن سفارت مصر در ایران، بانك بازرگانی ساختمان را خریداری كرد.
در سال های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در قسمت های شمالی و جنوبی ساختمان اصلی، بناهایی به منظور فرهنگسرا ایجاد شد و سه گروه از مهندسان ایرانی، اتریشی و آلمانی این محوطه هفت هزار متری را به مجموعه ای فرهنگی شامل موزه، كتابخانه، تئاتر عروسكی، سینما، سالن های نمایشگاه، كارگاه سفال، محوطه نمایشی در فضای باز، كلاس های آموزشی و رستوران تبدیل كردند. در سال ۱۳۵۷ با شروع اعتصابات و آغاز انقلاب اسلامی افتتاح موزه به تعویق افتاد و دو سال بعد، در بهمن سال ۱۳۵۹ این امر صورت گرفت.
این ساختمان با زیربنای ۱۰۴۰ مترمربع با طرح هشت گوش و ستون های كاذب ، دارای دو طبقه و یك زیرزمین است. طبقه همكف از طریق یك پلكان چوبی دو طرفه كه به سبك معماری روسی ساخته شده، به طبقه بالا می رسد. سرسرای موزه كه پیش از استقرار سفارت مصر در این محل به شكل گنبد ساخته شده بود، مسطح شده و طبقه زیرزمین بیشتر شكل سنتی ایرانی داشت.
معمار این بنا به جای استفاده از ایوان، از پنجره های دوگانه استفاده كرده كه در فرهنگ معماری به پنجره های ایرانی یا ونیزی شهرت دارد، بدین صورت كه در پشت پنجره های شیشه ای، درهای چوبی تعبیه شده که در تنظیم روشنایی و حرارت داخل ساختمان بسیار موثر است .سبك كلی معماری این بنا، مانند بسیاری از ساختمان های دوره قاجار، تلفیقی از معماری سنتی ایران و معماری سده نوزدهم اروپاست.تزیینات ساختمان موزه شامل آجركاری های نمای بیرونی، گچبری ها، آینه كاری ها و منبت كاری های نمای داخلی است.
آثار عرضه شده در این موزه شامل سه مجموعه : سفال ، شیشه و بلور است که در شش تالار و سه سرسرا به نمایش درآمده است .
تالارهای موزه
تالار مینا
در این تالار، اشیای شیشه ای و سفالین متعلق به هزاره های اول و دوم پیش از میلاد عرضه شده اند. این ظروف بیشتر عطردان های كوچكی بوده اند كه از شیشه آبی یا لاجوردی مات، همراه با خطوط تزیینی رنگارنگ ساخته می شده اند. در ایران، در زیگورات چغازنبیل، ( بزرگترین پرستشگاه ایرانیان در هزاره دوم پیش از میلاد) هزاران میله رنگارنگ شیشه ای به كار رفته كه در حفاری های این معبد به دست آمده و به عنوان میله پنجره های معبد از آنها استفاده شده است. علاوه براین میله ها تزیینات موزاییك شیشه ای بر روی دیوارهای معبد، عطردان ها، روغن دان های كوچك شیشه ای و خمیر شیشه نشانگر گسترش صنعت شیشه گری در اواخر هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب غربی ایران است و در واقع در تالار مینا نمونه هایی از سفالینه های هزاره های اول و دوم پیش از میلاد تا دوران اشكانیان عرضه شده است.
تالار بلور
در این تالار، آثار شیشه ای مربوط به هزاره اول پیش از میلاد، با تزیینات قالبی، نقوش تراش و فشرده عرضه شده است.صنعت شیشه گری در هزاره اول پیش از میلاد در نواحی غربی آسیا شامل سوریه، بین النهرین و ایران پیشرفت قابل توجهی داشته و ساختن شیشه های قالبی ضخیم رواج یافته بود، ضمن این كه شیشه گرها روش حكاكی و تراش شیشه را نیز به كار می گرفتند. در دوران ساسانیان، روش تراش شیشه در ایران به اوج رسید و ظروف تراشدار ساسانی به اقصا نقاط دنیا صادر شد.در این دوران، گذشته از روش تراش، روش های دیگری نیز در ساخت ظروف شیشه ای به كار گرفته شدند كه از آن جمله می توان به روش تزیینات استامپی، روش تزیینات افزوده و روش دمیدن در قالب های نقشدار اشاره کرد.تالار صدف
این تالار نمونه هایی از آثار شیشه ای و سفالین متعلق به سده های سوم تا هفتم هجری را در خود جای داده است.در اواخر سده سوم و سراسر سده چهارم هجری كه زمان شكوفایی اغلب هنرها و صنایع ایرانی بود، شیشه گرها در شهرهای نیشابور، ری، ساوه و گرگان به تولید ظروف شیشه ای نفیس اشتغال داشتند. از سده چهارم هجری نقاشی روی شیشه رواج یافت و این آغازی بود بر ساختن شیشه های مینایی كه در سده ششم هجری در سوریه تولید می شد.
تالار زرین
سفالینه های عرضه شده در این تالار را ظروف كتیبه دار متعلق به سده های چهارم تا هفتم هجری تشكیل می دهد كه در انواع زرین فام، مینایی، فیروزه ای و لعاب دار با پوشش گل سفید عرضه شده و بر روی این سفالینه ها عموماً ضرب المثل ها، دعاهای خیر، اشعار نظامی و فردوسی و اشعار عربی به چشم می خورد.تالار لاجورد
شامل تالار لاجورد یك و دو می شود و اشیای آن شامل ظروف شیشه ای متعلق به سده های یازدهم تا سیزدهم هجری و ظروف سفالین و بدل چینی متعلق به سده های دهم تا دوازدهم هجری است.از دیگر قسمت های موزه می توان به كتابخانه با چهار هزار جلد كتاب فارسی و لاتین در زمینه تاریخ، باستان شناسی و هنر اشاره كرد كه همزمان با ساختمان موزه افتتاح شده و به صورت تخصصی فعالیت می كند. همچنین موزه شامل یك نمایشگاه موقت است كه به منظور نمایش آثار هنرمندان معاصر و معرفی آثار سفالین و شیشه معاصر اختصاص یافته و نیز كلاس های آموزشی موزه كه به منظور ترویج هنر تراش شیشه، سفالگری، طراحی و نقاشی به صورت ترمی هنرجو می پذیرد.
به دلیل نحوه ساخت بنا و معماری آن، نورپردازی داخل تالارها و اشیای موجود در آنها، این موزه جزو یكی از پربیننده ترین موزه های ایران است .موزه آبگینه و سفالینه های ایران در خیابان جمهوری، خیابان سی تیر واقع شده و به جز دوشنبه ها همه روزه از ساعت ۹ تا ۱۸آماده پذیرایی از بازدیدكنندگان است .
