الگویی برای نویسندگی علمی

درباره کتاب «پی‌گیرى دیوانه‌وار»

اگر بخواهیم پنج مولکول مهم را که در ساختار جهان وجود دارند نام ببریم، بی‌شک مولکول DNA یکى از آنهاست. کاشف ساختمان این مولکول، «فرانسیس کریک» و «جیمز واتسون» هستند که در سال 1962 جایزه نوبل پزشکى را دریافت کردند؛ کشفى که انقلابى در زیست‌شناسى و در پى آن پزشکى و داروسازى به وجود آورد. دامنه تاثیر این کشف، منحصر به این علوم نماند بلکه در رشته‌هایى که هیچ رابطه‌اى با زیست‌شناسى ندارند، نیز انقلابى ایجاد کرد. باستان‌شناسى، مردم‌شناسى و جرم‌شناسى از این شمارند.

«فرانسیس کریک» جزو بسیارى از فیزیکدان‌هایى است که پس از اینکه دانش خود را در جنگ براى انهدام به کار بردند، از کار خود سرخورده شده و به تحقیقات زیست‌شناسى و پزشکى روى آوردند. کتاب «پی‌گیرى دیوانه‌وار (دیدگاهى شخصى از کشف علمى)»، هم یک زندگینامه است و هم یک کتاب در مورد شیوه پژوهش‌هاى علمى. خود «کریک» می‌گوید کتاب را هم براى مردم عادى نوشته و هم براى همکاران پژوهشگر خویش که هر دو گروه می‌توانند از این کتاب بهره ببرند. به گفته «نیویورک‌تایمز»: «این کتاب پر از قضایاى سرگرم‌کننده و الگویی براى نویسندگى علمى است.»

جریان زندگى این بزرگمرد علم از آغاز کودکى تا جوانى، تحصیل، کار در ارتش به عنوان پژوهشگر نظامى براى تولید مین‌هاى مغناطیسى، سپس پژوهش روى فاژها و کشف ساختمان DNA، کاربرد آن در ژنتیک و گشودن رمز وراثت و سرانجام در فصل آخر به آغاز پژوهش‌هایش روى شناخت و آگاهى را شامل می‌شود. هرکسى که کتاب مارپیچ دوتایى «جیمز واتسون» را خوانده باشد، ممکن است از خود بپرسد که دیگر چه مطلب ناگفته‌اى در مورد DNA وجود دارد که کسى ممکن است نداند. ولى «کریک» نه‌تنها به شرح کشف می‌پردازد، شرح و تفسیر خود را نیز اضافه می‌کند. علاوه برآن اگر «واتسون» با کشف DNA کتاب را به پایان می‌رساند، «کریک» فراتر از آن رفته و به شرح کشف رمز ژنتیک که خود نقش مهمى در آن داشته است، می‌پردازد. کتاب «واتسون» مدت کمى پس از کشف نوشته شده، در حالى‌که کتاب کریک سال‌ها پس از آن و فرونشستن هیجان این کشف بزرگ و جذب و هضم آن نوشته شده است.

پیش از این «جیمز واتسون» در کتاب پرفروش خود به نام «مارپیچ دوگانه» شرح این کشف را منتشر کرده بود. اما این بار «کریک» ناگفته‌هاى دیگرى از این کشف بزرگ را بازگو می‌کند. «کریک» در این کتاب به شرح زندگى خویش و «پى‌گیرى دیوانه‌وار»ش به دنبال علم و دانش تا آخر عمر می‌پردازد. کتاب به زبان ساده و شیرین نوشته شده و مترجم با نهایت دقت و روانى به ترجمه آن دست زده است.

«کریک» در این کتاب که عنوانش از یک شعر «جان کیتز» شاعر انگلیسى گرفته شده است، بسیارى از خاطراتش را در مورد بزرگ‌ترین دانشمندان قرن بیستم (که بسیارى از آنها بعدها جایزه نوبل دریافت کردند) مانند سر «لارنس براگ»، «ماکس پروتز» و «سیدنى برمر» شرح می‌دهد. شرح رقابت با شیمیدان برجسته آمریکایى، «لاینوس پاولینگ» و «موریس ویلکینز» را بیان می‌کند و طى آن داستان یک کشف علمى را با اشتباه‌ها، رقابت‌ها، خستگى‌ها، نومید‌ی‌ها، سرخوردگى‌ها و سپس موفقیت و شهرت بازگو می‌کند. به این ترتیب خواننده با بسیارى از شخصیت‌هایى که در این پیگیرى دیوانه‌وار براى کشف DNA سهیم‌اند، آشنا می‌شود. شخصیت‌هایى که بعدها هرکدام خود اکتشافات بزرگى می‌کنند و هر کدام در رشته کار خود، جایزه نوبل دریافت می‌کنند. «کریک» خودش فصلى در مورد منابعى که تا زمان نوشتن این کتاب در این مورد وجود داشته است (فیلم و کتاب) گنجانده که براى افراد علاقه‌مندى که بخواهند به تاریخچه این کشف رجوع کنند، منبع بسیار خوبى است.

روى هم رفته، « پی‌گیرى دیوانه‌وار (دیدگاهى شخصى از کشف علمى)» کتابى است بسیار خواندنى و سرگرم‌کننده براى خواننده معمولى که اطلاع چندانى در مورد کشف DNA ندارد. 22تصویر کتاب، شخصیت‌هاى درگیر در این کشف علمى را نمایش می‌دهد. پیوست‌هاى کتاب در مورد بیوشیمى این کشف، توضیحات مفیدى عرضه می‌کند. علاوه‌براین، خواندن این کتاب براى همه دانشجویان علوم زیست‌شناسى و پزشکى و همه کسانى که به نحوى دست‌اندرکار پژوهش‌هاى پزشکى هستند، واجب است. این کتاب علاوه بر آنکه یک زندگینامه و شرح خاطرات یکى از بزرگ‌ترین کاشفان و پژوهشگران قرن بیستم است، یک راهنماى کشف علمى است، یعنى نشان می‌دهد که شیوه پژوهش در علوم زیست‌شناسى و پزشکى چگونه است و چگونه می‌توان به پژوهش پرداخت.