انقلابی به رهبری امام خمینی(ره)

امام راحل تمام ویژگیها و كارهای بزرگی را كه برای عزیزساختن ایشان نزد توده های مسلمان به عنوان یك قهرمان واقعی در سنت اسلامی لازم بود، دارا بودند: صداقت شخصی استثنایی و عدم خودخواهی در روش زندگی، اراده و توانایی یك رهبر قدرتمند، جرأت باورنكردنی و استواری در برابر مشكلات بزرگ، ظرفیت غیرمعمولی برای مقاومت و برقرارساختن همدلی با رنجبران و پابرهنه ها و لگدمال شده های اجتماع، و ارتباطات فوق العاده و مجذوب كننده و مهارتهای سخنوری از ویژگیهای ایشان بود.

ظهور امام خمینی(ره) به عنوان رهبر بی چون وچرای جنبش انقلاب اسلامی بیشتر از ویژگیهای منحصر به فرد ایشان مشتق می شود. روش زندگی شجاعانه و پرهیز گارانه كه از زروزیور دنیایی دوری می جست، همیشه ملامت گر و سرزنشی برای اسراف و حرص و آز خاندان فاسد، خودسر و زروزیور خواه پهلوی بود.با وجود برخورداری ها ، امام خمینی(ره) هم پیش از انقلاب و هم پس از آن زندگی با تواضع و غیرمسرفانه ای داشتند .

ایشان غذاهای ساده می خوردند، لباس ساده می پوشیدند، روی زمین می خوابیدند و با پشتكار مداوم نماز شب می خواندند. امام خمینی(ره) جلسات قرآن را هر روز تا پایان عمرشان برگزار می كردند.

به خاطر چنین نظمی كه در میان افراد قدرتمند هم در جهان اسلام و هم در جاهای دیگر نادر است، شگفت نیست كه وی به طور گسترده به عنوان یك رهبر صادق مورد احترام بوده است. روش زندگی وی، هم انكار دنیاپرستی و هم تایید عدالت اجتماعی و مساوات و برابری بود. یك سنگ بنای دیگر رهبری انقلابی امام خمینی(ره) توانایی و محبوبیت ایشان در متحدساختن اپوزیسیون (مخالفان) نظام تثبیت شده بر محور بالاترین درخواست ها یعنی پایان دادن به استبداد سلطنتی و وابستگی به غرب بود. برای رسیدن به این هدف، ایشان انگشت خود را روی نبض مردم نگه داشته بودند، و با مهارت، خلقیات نهان آنان را كه بر توده های ایرانیان مستولی می شد و حكایت از تنفر آنها از خاندان خودكامه پهلوی می كرد، ردیابی می نمودند.

ارائه طرح برای آینده

پس از اوج‏گیری نهضت روحانیت و قیام 15 خرداد 42 و در شرایطی که نیروهای انقلابی و مبارز، ضرورت تحولی اساسی را در جامعه احساس می‏کردند، یکی از مهم‏ترین دغدغه‏ها، «طرح آینده» بود. حداقل دو تجربه ناکام در ذهن عمومی جامعه وجود داشت که هر طرحی برای مبارزه را به چالش می‏کشید. مبارزات دوره مشروطیت و انحراف آن به نفع استعمار انگلیس و استقرار رژیم پهلوی و نیز مبارزات ملی شدن صنعت نفت و عدم مدیریت موفق آن در نیل به اهداف ـ که عملاً دیکتاتوری و وابستگی بی‏قید و شرط شاه را به آمریکا در پی داشت ـ استراتژی مبارزه و هدف آن را مواجه با دشواری می‏ساخت. از طرفی مبارزه با استبداد و وابستگی شاه در چارچوب قانون اساسی و رژیم سلطنتی، ناموفق می‏نمود و از سوی دیگر، طرح هرگونه جایگزینی ـ در شرایط حاکمیت نظام دو قطبی در ساختار سیاسی بین‏الملل و همسایگی دیوار به دیوار ایران با شوروی و نفوذ عمیق آمریکا در لایه‏های مختلف اقتصاد و سیاست و فرهنگ کشور ـ بسیار حسّاس و خطیر تلقی می‏شد. در این میان نظریه سیاسی امام خمینی(ره) در قالب کتاب «ولایت فقیه یا حکومت اسلامی»، در سال 49 مخفیانه منتشر شد و خلاء طرح جایگزین را پر کرد. این کتاب که مطالب درسهای امام در نجف اشرف بود دور از چشم مأموران ساواک و دست به دست بین نیروهای مۆمن و انقلابی می‏گشت و اندیشه استوار نظام سیاسی اسلام را القاء می‏کرد. اهمیت انتشار این کتاب در آن زمان برای جهت‏دار کردن مبارزه و برانگیختن مباحث تحقیقاتی و علمی پیرامون چگونگی تشکیل یک حکومت دینی، با توجه به اقتضائات زمان و تجربه‏های بشری، و قابل عمل نشان دادن این هدف، و نیز تشدید و تقویت انگیزه‏های اسلامی مبارزه، انکارناپذیر است. البته این کتاب حاوی استدلال‏های فقهی برای اثبات مسئله و ارکان و کلیات آن بود، ولی همین اصول و ارکان، در ارائه دورنمایی از آینده ـ دورنمایی که از پشتوانه‏ای دینی و اعتقادی و تاکید و تأیید مرجع تقلیدی برجسته برخوردار است ـ بسیار موفق و مۆثر بود و نشان می‏داد استراتژی مبارزه امام، استراتژی ای آینده‏نگر، واقع‏بینانه و درازمدت است و حرکت امام(ره) فراتر از جنبه سلبی، دارای جنبه اثباتی و ایجابی هم هست. این عامل قطعاً در شکل‏گیری رهبری بلامنازع امام مۆثر بود و چشم‏انداز روشنی را برای مبارزه ترسیم می‏کرد.

شیوه رهبری امام (ره)

از آنجا که انگیزه، بینش و روش سیاسی امام(ره) برخاسته از ایمان و معرفت عمیق دینی و الهی وی بود، شیوه رهبری ایشان نیز مختصات ویژه‏ای داشت، که اعمال همین شیوه‏ها، موجب گسترش چتر رهبری ایشان و جذب و جلب اقشار و نیروهای انقلابی می‏شد و حتی به تدریج رقبای ایشان را هم به همکاری و همراهی وا می‏داشت. گرچه واقعیات پس از انقلاب، پرده از روی انگیزه‏های بسیاری از این همراهی‏ها برداشت، ولی نفس همراهی نشان دادن این چهره‏ها، حکایت از توفیق شیوه رهبری ایشان داشت.

تأمل و تدبیر در تصمیم‏گیری‏ها، مشورت با اهل نظر و شنیدن همه دیدگاهها، سعه‏صدر در برخورد با مخالفان ـ تا جایی که به اصول و آرمان‏ها لطمه‏ای وارد نسازد ـ صراحت در میان نظرات، امانتداری و حفظ اسرار یاران و همراهان، استفاده و بهره‏برداری از همه نیروهای دارای حداقل صلاحیت، در سپردن امور به آنان، برخورد متواضعانه، عاطفی و اخلاقی با همراهان و همکاران، رعایت حیثیت و حرمت اجتماعی دست‏اندرکاران، اعمال شیوه‏های تربیتی و اخلاقی بیش از شیوه‏های ادارای و حکومتی؛ از مهم‏ترین نکاتی است که در روش رهبری امام ملاحظه می‏شود. البته هیچکدام از این امور، مانع عمل امام به آنچه آن را «تکلیف» تشخیص می‏دادند، نمی‏شد و چه بسا ـ چه قبل و چه پس از شکل‏گیری نظام جمهوری اسلامی ـ نظر و عقیده دیگران را می‏شنیدند و مشورت‏های لازم را انجام می‏دادند، ولی در مواردی نیز به تشخیص و تصمیمی، برخلاف نظر مشاوران می‏رسیدند و با توجه به اقتضائات و مصالح، همان را عملی می‏ساختند. این اصول و شیوه رهبری همواره به تحکیم و افزایش اعتماد به ظرفیت و توان رهبری امام(ره) کمک می‏کرد و در شکل‏گیری رهبری بلامنازع ایشان مۆثر بود.

تلاش های امام در رهبری نهضت اسلامی از دهه 40 تا پیروزی انقلاب اسلامی

امام در این مدت همه جنبه های رهبری در حركت انقلابی را با هوشمندی و توانایی ویژه و نتایج خیره كننده ای به انجام رسانیده است از جمله:

1 – تربیت كادرهای انقلابی:

امام در سال های پیش از انقلاب به تربیت گروهی از شاگردان مورد اعتماد و معتقد و توانا همت گمارد كه با حضور در شهرها و مناطق مختلف در زمینه سازی و تداوم انقلاب و از جمله در بسیج عمومی و گسترش ایدئولوژی انقلاب نقشی گسترده به عهده داشتند.

2 – بیان و گسترش ایدئولوژی انقلاب اسلامی:

گسترش ایدئولوژی انقلابی یكی از شرایط بنیادی وقوع انقلاب است. حضرت امام از یك طرف با حرام اعلام كردن تقیه در دوره پیش از انقلاب و از طرف دیگر با تذكر جنبه های انقلابی مفاهیم مذهبی از قبیل عاشورا به بیان وظیفه قشرهای مختلف در مبارزه با رژیم طاغوت پرداختند و از طرف دیگر با درسهای حكومت اسلامی و ولایت فقیه در سال 1348 در زمان تبعید در نجف اشرف، حكومت جایگزین را معرفی نمودند. این مرحله ای بسیار مهم در رخداد انقلاب اسلامی بود و بدون این تلاش ها پیروزی انقلاب و تشكیل حكومت جمهوری اسلامی امكان پذیر نبود.

3– بسیج عمومی و به صحنه آمدن نخبگان و توده ها:

انقلاب اسلامی از جنبه میزان نخبگان و توده های شركت كننده بی نظیر است. به جز وابستگان به رژیم سابق كه در مقابل انقلاب قرار داشتند، تقریبا همه اقشار و افراد در صحنه حاضر شدند و فرمان امام را لبیك گفتند. اعتماد بسیار بالای مردم به امام خمینی و روش های ایشان در رهبری و همچنین تبدیل مساجد و تكایا به مراكز آغاز تظاهرات و نقش شبكه روحانیت در سراسر كشور كه همه مبتنی بر نقش امام در رهبری انقلاب بود، حركتی بسیار گسترده و قدرتمند ایجاد كرد كه رژیم شاه و حامیان خارجی آن را غافلگیر و نا توان از انجام هر گونه عكس العمل بازدارنده ای نمود.

4 – تشكیل نظام جمهوری اسلامی:

امام خمینی با پیروزی انقلاب اسلامی تشكیل نظام جدید را به رفراندوم عمومی گذاشت و سپس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به آرای عمومی گذارده شد و بدین ترتیب یك نظام اسلامی پدید آمد كه همه ساختارها و مقامات عالی رتبه آن با رای مستقیم مردم برگزیده می شوند. امام در عصر نظام های حكومتی دنیوی، تشكیل نظام مردم سالاری دینی را به تحقق رساند و راه جدیدی را به ملت های مسلمان و جهانیان نشان داد كه هم به انجام فرامین الهی پایبند است و هم به نقش مردم در سیاست تاكید می كند.

منابع: 1- هم اندیشی / 2- ویژگی های رهبری انقلابی امام خمینی-نویسنده:خلیل عثمان / 3- اندیشه سیاسی