تبیان، دستیار زندگی
صبح یک روز بهاری درحالی که قرار است روز پرکاری را شروع کنید ، از خانه بیرون آمده و نگاهی به آسمان می‌کنید. درکمال تعجب و گاهی خوشحالی می‌بینید که علی‌رغم روشن شدن هوا ، ستاره‌ای در آسمان است!
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ماموریتی به مقصد ستاره صبح


صبح یک روز بهاری درحالی که قرار است روز پرکاری را شروع کنید ، از خانه بیرون آمده و نگاهی به آسمان می‌کنید. درکمال تعجب و گاهی خوشحالی می‌بینید که علی‌رغم روشن شدن هوا ، ستاره‌ای در آسمان است! باید گفت بیشتر اوقات در این مورد دچار اشتباه شدید و ستاره صبح هایتان کسی نیست جز خواهر دوقلوی سیاره زمین ، زهره! این روزها قرار است خواهر دوقلوی زمین به گونه ای متفاوت به دیدارمان بیاید؛ از این رو همه متخصصان و علاقمندان نجوم در تدارک برنامه های جشن این دیدار هستند.

از دیرباز تا کنون سیاره زهره برای ساکنان زمین از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و انسان همیشه قصد دستیابی به راز و رمز های این سیاره را داشته است. شناخت زهره همواره از دغدغه های علمی محققان کنونی بوده تا جایی که طراحی و ساخت فضاپیماها در راستای رسیدن به این هدف از دهه‌های گذشته رونق بیشتری پیدا کرده است.

ساخت ابزاری که بتواند در دنیایی دیگر ، عملیات مورد نظر دانشمندان را انجام دهد و داده های مفیدی را ارائه کند ، کار بسیار پیچیده ، دشوار و هزینه برداریست ؛ به خصوص اگر قرار باشد این فضاپیما در جو سیاره دیگری به کاوش بپردازد و فشار و دمای زیادی را تحمل کند.

گذر زهره این بار بهانه ای شد تا نگاهی کوتاه و اجمالی داشته باشیم به تلاش های فضایی انسان برای شناخت هرچه دقیق تر زهره و ماموریت هایی که در این زمینه تا کنون انجام گرفته است

مارینر ها، اولین مسافران زهره

اولین ماموریت با محوریت سیاره زهره ، توسط مارینر1 آمریکایی شکل گرفت که در حین ماموریت از بین رفت و نتوانست موفق به ارسال داده های مفیدی شود. پس از آن در سال1962 مارینر2 که یک کاوشگر جوی بود ، اولین پرواز به سوی زهره را تجربه کرد . از این خانواده مارینر5 موفق به اندازه گیری تقریبی قدرت میدان مغناطیسی زهره شد و مارینر10 با پرواز در ارتفاع کم و به وسیله اشعه ماورائ بنفش توانست از ابر آشکار بالای سطح زهره و سرعت باد در جو آن اطلاعات مفیدی را به زمین مخابره کند.

ماموریتی به مقصد ستاره صبح

قبیله ی ونرا

در مدت کوتاهی پس از شروع فعالیت مارینرهای آمریکایی ، اتحاد جماهیر شوروی ، ونراها را که کاوشگرهای جوی بودند به سمت زهره فرستاد. در سال1967 ونرا4 توانست کپسولی را در جو زهره به تعلیق در آورد که به وسیله آن دما ، فشار و چگالی جو زهره برای اولین بار به طور دقیق اندازه گیری کند و پس از تجزیه و تحلیل این داده ها توسط سیاره شناسان مشخص شد که جو زهره متشکل از %95 دی اکسید کربن است. از موفقیت های دیگر برادران 16گانه ونرا ، فرود موفقیت آمیز ونرا7 بر سطح زهره بود که توانست 23دقیقه ارتباطش را با زمین حفظ کند و اطلاعات مفیدی را برای پژوهشگران ارسال کند. برادر دیگر این خانواده ، ونرا10 اولین فضاپیمایی بود که توانست اولین عکس پانورامای سیاه و سفید را از سطح زهره برای زمین مخابره کند و ونرا13 با تجهیزات پیشرفته ای که داشت 127دقیقه روی زهره خصمانه مبارزه کرد و موفق به کشف فعالیت های لرزه ای در پوسته این سیاره شد.

ماموریتی به مقصد ستاره صبح

پیشتازان پایونیر

همزمان با سفر آخرین اعضای قبیله ونرا ، ماموران جدیدی از زمین به سوی زهره رفتند. در این سفر ایالات متحده پایونیرها را به مدار زهره فرستاد و ماموریت آنها 14سال به طول انجامید که طولانی ترین سفر به زهره است. پایونیرها موفق به اندازه گیری و شناسایی ترکیب، ساختار و خواص ابرهای زهره تا ارتفاع 12کیلومتری شدند . این فضاپیماها پس از انجام 17 آزمایش مهم و موفق در اوت 1992 نابود شدند. از دیگر اطلاعات مفید ارسالی توسط پایونیرها می‌توان به نقشه رنگی ارتفاعات زهره اشاره کرد.

ماژلان ، کاشف سال ونوسی

در اوایل دهه 90 ، ناسا فضاپیمای ماژلان را برای ماموریتی به سمت زهره فرستاد. این اولین فضاپیمایی بود که توسط شاتل به خارج از جو فرستاده شد که این کار بر عهده شاتل آتلانتیس بود. نحوه جمع آوری اطلاعات در این فضاپیما ، به شیوه عکسبرداری پی در پی بود. عکس های گرفته  شده توسط ماژلان از وضوح بسیار بالایی برخوردار بودند که حتی در نور مرئی هم قابل مقایسه با عکس سیارات دیگر بودند. دانشمندان ناسا بر اساس سرعت حرکت ساختارهای سطحی سیاره که از زیر فضاپیما عبور می‌کرد محاسبه کردند که یک دور کامل گردش زهره به دور خورشید 243.015 روز زمینی طول می‌کشد. این فضاپیمای دوار برای اولین بار نقشه کاملی را از سطح این سیاره به زمینیان ارائه داد . همچنین دریافت که ماده ای بسیار بازتابنده در جو زهره وجود دارد که احتمالا از طریق پروسه ای مشابه تشکیل برف به وجود می آید اما به دلیل دمای بسیار بالا بر فراز تراکم ابرها ، هویت این ماده به قطعیت شناخته نشد.

ماموریتی به مقصد ستاره صبح

کوتاه با فلای بایز

پس از سقوط ماژلان بر سطح زهره و در اواخر دهه 90، فلای بایز جدید برای انجام ماموریت به مدار زهره رفت . این کاوشگر انواع فعالیت های الکتریکی با فرکانس پایین را مخابره کرد که نتایج این داده ها نشان می‌داد جو زهره همه ملزومات ایجاد رعد و برق را دارد.

ماموریتی به مقصد ستاره صبح

ونوس اکپسرس ، پنجره ای به روی حقایق

دانشمندان در مطالعاتشان بر روی داده های فضاپیماهای فرستاده شده دریافتند که شواهدی مبنی بر جذب بعضی طول موج های نور ، در عکس های مخابره شده دیده می شود. به همین جهت آژانس فضایی اروپا با تدارک ماموریتی با محوریت مطالعه اتمسفر و ویژگی های سطح زهره ، ونوس اکسپرس را در آوریل 2006 توسط سایوز راهی مدار این سیاره کرد. داده های ونوس اکسپرس نظریه دانشمندان را درباره جذب طول موج های نور مورد تایید قرار داد و موجب کشف لایه اوزون در سیاره زهره گشت. همچنین ونوس اکسپرس تصاویر بی سابقه ای را از 2گرداب بزرگ در اتمسفر قطب جنوب زهره ارسال کرد. تحلیل کاوش های ونوس اکسپرس توسط محققان باعث قطعیت بخشیدن به نظریه رخ دادن رعد و برق در جو زهره شد و این احتمال را مطرح کرد که ممکن است پس از این رعد و برق ها باران اسیدسولفوریک بر سطح این سیاره ببارد. در ابتدا قرار بود این ماموریت حدود 2سال به طول بیانجامد ، اما پس از مشاهده وضعیت مطلوب این کاوشگر مسئولان این پروژه ماموریت ونوس اکسپرس را برای 4سال دیگر تمدید کردند.

ماموریتی به مقصد ستاره صبح

اتوبوسی به نام وگا

و آخرین پروژه سفر به زهره در آژانس فضایی اروپا با نام وگا کلید خورد. که با مشارکت7کشور عضو این آژانس کار خود را آغاز کرد. وگا یک ماهواره بر موشکی است که قرار است در این ماموریت ماهواره "لارس"  و ماهواره "آلماست-1" را به همراه 7ماهواره کوچک به فضا ببرد. وگا درست زمانی برنامه ریزی شد که دانشمندان به عملکرد موشک های پرتاب شده آریان که قابلیت حمل چند محموله کوچک را داشتند ، علاقمند شدند. در حالیکه وگا بسیار سبکتر و کوچکتر از آریان ها بود که از لحاظ اقتصادی به صرفه تر و برای انجام انواع ماموریت ها مناسب است. این فضاپیما در وهله اول قرار بود در سپتامبر 2011 پرتاب شود که به دلیل نقص فنی در 13 فوریه 2012 از پایگاه فضایی کوئورو در گوئیانای فرانسه پرتاب شد.

ماموریتی به مقصد ستاره صبح

بررسی اطلاعات ارسالی فضاپیماها در آینده به نزدیک شدن هرچه بهتر انسان به دنیای ناشناخته خارج از کره زمین کمک های فراوانی می کند و شاید یک روز هنگامی که از خانه بیرون آمدیم ، کره زمین ستاره صبح هایمان باشد.

م.س.میرزایی

بخش دانش و زندگی تبیان