هماهنگی و ارتباط بدن

دستگاه هورمونی

حفظ و حیات بقای نسل جانوران در گرو فعالیت های گوناگون سلول ها و اندام های بدن آن ها است.

برای این كه فعالیت های بدن جانوران در جهت مشخص و سودمندی انجام شود به نوعی نظم و هماهنگی نیاز دارد. در جانوران پیشرفته مانند انسان تنظیم این فعالیت ها بر عهده ی دستگاه عصبی و دستگاه هورمونی است.

تنظیم هورمونی فعالیت های بدن به قدری اهمیت دارد كه در اغلب موارد،با ترشح مواد هورمونی یك غده، به وسیله ی ترشح غددی دیگر تنظیم می شود و یا كنترل آن توسط عصب صورت می گیرد.

غدد بدن به دو دسته خارجی (برون ریز) و داخلی (درون ریز) تقسیم بندی می شوند.

غدد برون ریز مواد ترشحی خود را از راه یك مجرای ویژه به بیرون از بدن (محیط خارجی) می ریزند مانند غدد مولد عرق اما غدد درون ریز مجموعه ای از سلول های تخصص یافته ترشحی است كه شبكه ی مویرگی غنی دارد سلول های این غدد كه با جداره نازك مویرگ ها در تماس نزدیك است مواد خود را به داخل خون می ریزد و در تمام بدن پخش می شود.

در بدن بافت یا اندام هدف وجود دارد، كه نسبت به هورمون ها حساسیت دارد یعنی دارای گیرنده هایی است كه پیام هورمونی را دریافت می كند.

هورمون

هورمون ها پیك یا پیام های شیمیایی بدن هستند كه از غدد درون ریز بدن ترشح و به داخل خون می ریزد و بعد از انتقال به بافت یا اندام های ویژه ی خود واكنش های خاصی را ایجاد می كنند. ( بیوشیمیایی،فیزیولوژیك،مرفولوژیك )

اعمال عمومی هورمون ها:

غدد هیپوفیز

این غدد در زیر مغز قراردارد هورمون های مختلفی تولید می كند كه با ترشح آن ها در خون كار سایر غدد داخلی را كنترل و هماهنگ می كند.

هورمون رشد

این هورمون از بخش پیشین غده ی هیپوفیز ترشح می شود. این هورمون بر رشد استخوان ها اثر می كند. و موجب می شود كه بافت غضروفی استخوان ها در غضروف اتصال، سنتز پروتئین ها افزایش داده و سلول های استخوان ساز زیادتر شده و سرعت تبدیل غضروف به استخوان افزایش یابد.

كاهش یا افزایش این هورمون موجب بیماری می شود.

آدرنالین

از بخش مركزی غده ی فوق كلیه هورمونی ترشح می شود كه آدرنالین نام دارد. این هورمون در بدن نوعی حالت آماده باش به وجود می آورد و بدن را در برابر حوادث و پیشامدها آماده می كند.

در چنین حالتی موجب افزایش فعالیت قلب خون رسانی به ماهیچه ها، افزایش تحریك پذیری، افزایش قند خون می شود.

كورتیزول

از بخش قشری  غده ای فوق كلیه هورمونی ترشح می شود كه شخص را در برابر حوادث ناگوار عاطفی مقاوم می سازد هم چنین این هورمون مقاومت بدن در برابر بیماری ها را افزایش می دهد. اثر این هورمون در كبد موجب تجزیه پروتئین ها و تولید گلوكز می شود، انرژی لازم برای سلول ها فراهم می گردد.

تیرواكسین

تیرواكسین هورمونی است كه از غده تیروئید كه در جلوی نای قراردارد ترشح می شود. اثر این هورمون بر رشد نمو بدن در دوران جنینی و كودكی بسیار مهم است. كمبود این هورمون در دوران جنینی موجب كاهش رشد دستگاه عصبی و عقب ماندگی ذهنی می گردد.

انسولین

گلوكز قند ساده ای است كه سلول های بدن از آن به عنوان منبع انرژی در سوخت ساز خود استفاده می كنند قند خون در تمام طول عمر دارای غلظت ثابتی است (حدود 1 گرم در لیتر) بیش از 95 درصد انرژی سلول های عصبی (مغز) از سوختن گلوكز تامین می شود. كاهش قند خون موجب بی هوشی و اختلال در كار مغز می گردد.

سلول های كبد میزان قند خون را كاهش یا افزایش می دهند. و تنظیم آن به عهده عوامل عصبی و هورمونی است. انسولین هورمونی است كه از سلول های تبای جزایر لانگرهاوس لوزالمعده تولید می شود و وارد خون می شود.

این هورمون موجب كاهش قند خون می شود.

این هورمون مهم ترین هورمون تنظیم كننده قند خون است.

گلوكاگون

این هورمون نیز از غده لوزالمعده تولید می شود اثر این هورمون همانند آدرنالین موجب افزایش قند خون می شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: گودرزی - تنظیم: داودی