تنوع زیستی چیست؟

مفهوم تنوع زیستی به صورت عام به شکل های متنوع حیات روی زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات اشاره دارد. در نگاهی دقیق تر تعداد گونه های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم ها، تنوع شگفت انگیز ژن ها در این گونه ها، تفاوت بسیار در اکوسیستم های موجود در سطح سیاره زمین – از قبیل بیابان ها، جنگل های بارانی، تپه های مرجانی-  همه بخشی از تنوع زیستی زمین هستند.

 لاله واژگون: یک گونه در معرض خطر انقراض؛ از منحصر بفردترین گونه گلها و گیاهان بومی و وحشی مناطق کوهستانی ایران، که به علت چیدن آن‌ها از طبیعت و فروش آن‌ها به عنوان گل زینتی در حال انقراض است.

تنوع زیستی از سه مفهوم مرتبط به هم تشکیل شده است: تنوع ژن، تنوع گونه و تنوع بوم (اکوسیستم). تنوع زیستی گوناگونی حیات است. تنوع زیستی مجموعه ای از موجودات زنده به شکل های گوناگون است. تنوع زیستی، یک تک سلولی در اعماق اقیانوس و یا یک بوته گوجه فرنگی روی خاک یا یک آهوی زیبا در دشت است. تنوع زیستی، تفاوت در شکل و نوع درختان یک جنگل، جانوران یک بیشه یا ساختمان بدن یک یوزپلنگ است.

در حقیقت تنوع زیستی نوعی بیمه طبیعت است در مقابل حوادث بد و ناگوار. تنوع زیستی حکمت مجسم خالق بی همتاست. تنوع زیستی، وجود تمام مخلوقات الهی با نظم ذاتی بر روی کره زمین است. تنوع زیستی تفاوت در ژن های به وجود آورنده یک گونه با تمام گونه ها است. تنوع زیستی تفاوت رنگ چشم و موهای فرزند با والدین است.

چرا تنوع زیستی مهم است؟

اما چرا تنوع زیستی دارای اهمیت است؟ آیا واقعاً اهمیتی دارد؟ اگر این بخش وسیع از انواع گونه ها وجود نداشت چه اتفاقی می افتاد؟

تنوع زیستی عملاً توانایی انواع گونه ها (بدون توجه به کوچکی یا بزرگی آنها) را در جهت افزایش کارایی، مقاومت و سازگار شدن در برابر محیط افزایش می دهد. به عبارت دیگر، تمام این گونه های کوچک و بزرگ دارای یک وظیفه بسیار بزرگ هستند و آن این است که ترکیب عملکرد این گونه ها در مجموع، باعث افزایش توانایی اکوسیستم و افزایش مقاومت در برابر انواع مختلف صدمات و خسارات احتمالی، همچنین بهبود و بازسازی خسارات وارده می شوند. بنابراین تنوع زیستی برای انسان بسیار مهم می باشد زیرا تنوع و افزایش گونه های گیاهی به معنی افزایش محصولات غذایی برای انسان و تنوع و افزایش گونه های جانوری به معنی پایدار بودن محیط زیست در جهت تعادل طبیعت می باشد.

برای نمونه در یک اکوسیستم به دنبال ا افزایش شکار پرندگانی که از ملخ ها تغذیه می کنند، جمعیت ملخ ها به طور بی رویه افزایش می یابد و ملخ ها برای تامین غذا به طور دسته ای به مزارع کشاورزی حمله ور می شوند. این تخریب مزارع حاصل بر هم زدگی تنوع زیستی و تعادل اکوسیستم است.

کاهش تنوع زیستی و انقراض

این نگرانی وجود دارد که فعالیت های انسانی باعث انقراض گسترده در انواع گونه ها شده است. نتایج بدست آمده از بررسی انواع مختلف گونه های جانوری، جنگل ها و اکوسیستم های مختلف، همچنین گونه های جانوری و گیاهی آبزی، حاکی از کاهش تنوع بسیاری از گونه ها و یا نابودی بعضی از انواع گونه ها در اکوسیستم است. از این رو برنامه ریزی برای بهره برداری پایدار از منابع طبیعی و مدیریت صحیح در استفاده از آن ها، می تواند باعث رفع تدریجی این مشکل و سایر مشکلات زیست محیطی گردد.

گوزن مارال: از جانوران شاخص جنگل‌هاى شمال ایران محسوب می‌شود. نسل این جانور توسط شكارچیان غیرمجاز، دست اندازى به زیستگاه هاى این جانور وحشى به منظور بهره بردارى از جنگل و كشیدن سیم خاردار در مسیر رفت و آمدشان در خطر انقراض است. این گونه جانورى به سبب اینكه سالى یك بچه به دنیا می‌آورند حیواناتى بسیار آسیب پذیرند و نیاز به حمایت‌هاى ویژه دارند. نیمه شهریور تا نیمه مهرماه هر سال به مدت یك ماه به عنوان فصل «مارال بانگی» معروف است و این ایام به عنوان فصل جفتگیرى این جانوران محسوب می شود. فصل مارال بانگى كه با ایجاد حرمسرا همراه است پر خطرترین زمان زندگى این جانوران بشمار می‌رود زیرا شكارچیان با شناسایى محل تجمع آنان مبادرت به شكار آنها می‌كنند. براساس آخرین سرشمارى شمار مارال ها در گیلان 100 راس تخمین زده شده ‌است.

   ادامه دارد ...

منابع:

مجله محیط زیست

The IUCN Red List web site

guardian.co.uk  (23 Oct 2009)

Wikipedia

biodiversity

مطالب مرتبط:

ویژه نامه ارگانیک

جنبش ارگانیک چیست؟

اثرات آفت کش ها