درود و صلوات بر پیامبراکرم(ص)
«ان الله و ملائكته یصلون على النبی یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما.»
(سوره احزاب/ آیه56)همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى فرستند ، پس شما اى مؤمنان بر او صلوات بفرستید و سلام گوئید . (تسلیم فرمانش باشید)صلاة:
صلاة در اصل به معناى انعطاف است و صلاة خدا بر پیامبرش به معناى انعطاف او قرین رحمتش به پیامبر است و چون در اینجا صلاة مقید نیست لذا انعطاف كامل و مطلق خداوند را نسبت به پیامبرش مى رساند.قبل از این كه خداوند از مؤمنین بخواهد كه بر پیامبرش درود بفرستند ، خود و فرشتگانش بر او درود و صلوات مى فرستند و صلوات مؤمنین نیز انعطاف آنها بوسیله درخواست رحمت براى آن حضرت است.صافى از على بن ابراهیم قمى نقل مى كند كه: صلوات خدا بر پیامبر، پاك كردن آن حضرت و ستودن اوست و از سوى مردم دعا كردن و طلب رحمت براى اوست و اقرار نمودن به فضل و مقام والایش و تصدیق فرمانش و اطاعت بى چون و چرا از اوامرش و اجتناب و دورى جستن از نواهیش. و سلام بر او یعنى تسلیم به ولایت و هرچه او آورده است.
| یا سید الانام درود جناب تو | |
| ورد زبان ما است مه و سال و صبح و شام | |
| نزدیك تو چه فرستیم ما ز دور | |
| در دست ما همین صلوات است والسلام |
و همانا این درود فرستادن خداوند بر پیامبرش به مراتب بالاتر و فضیلتش افزونتر است از شرافت آدم كه ملائك را فرمان به سجده اش داد ، زیرا در آنجا خداوند نمى تواند شریك آنان در آن فعل باشد ولى در اینجا خداوند همراه فرشتگان و تمام مؤمنان بر پیامبر صلوات و درود مى فرستند.
عقل دوراندیش مى داند كه تشریفى چنین هیچ دین پرور ندید و هیچ پیغمبر نیافت.
این چه عظمت و چه مقامى است كه خداوند، خود، قبل از ملائكه و بندگانش بر این انسان كامل صلوات فرستد و آنگاه تمام فرشتگان و مردم را دستور اكید دهد كه بر او صلوات بفرستید و سلام و تعظیم كنید و در برابر فرمانش گردن نهید.
| به جامه خانه دین خلعت درود و سلام | |
| چو گشت دوخته بر قامت تو آمد راست | |
| نشان حرمت صلوا علیه بر نامت | |
| نوشته اند و چنین منصبى شریف تو راست |
آرى ! او یك انسان عادى نیست هرچند از میان شما مردم برخاسته است. از یاد نبرید كه خداوند تمام جهان هستى را به خاطر وجود مقدسش آفریده است كه در حدیث قدسى خطاب به این معبود والایش فرماید :«لولاك لما خلقت الافلاك.»
| تو اصل وجود آمدى از نخست | |
| دگر هرچه موجود شد فرع تست | |
| ندانم كدامین سخن گویمت | |
| كه والاترى زآنچه من گویمت | |
| تو را عز«لولاك» تمكین بس است | |
| ثناى تو طه و یاسین بس است |
یصلون:
چرا واژه «یصلون» آورده است ؟ این كلمه ، مضارع است و معناى پیوستن دارد ، معلوم مى شود همواره خدا و فرشتگان بر او درود و رحمت مىفرستند.سلموا: سلموا ممكن است به دو معنى بیاید: اول - تسلیم در برابر فرمان ها و اوامر پیامبر چنان كه در آیه اى دیگر فرموده است:«ثم لا یجدوا فی انفسهم حرجا مما قضیت و یسلموا تسلیما» - و آنگاه مؤمنان از قضاوت و داورى تو هرگز در دل خود ناراحت نشوند و كاملا تسلیم فرمانت باشند.امام صادق علیه السلام در پاسخ ابوبصیر كه پرسید معناى تسلیم در این آیه چیست ، مى فرماید : «هوالتسلیم له فی الامور» یعنى كاملا در برابر او سر تسلیم فرود آورند و اطاعتش كنند.
دوم - به معناى سلام فرستادن بر پیامبر و گفتن «السلام علیك» به آن حضرت است كه معنایش دعا براى سلامتى او در پیشگاه رب الارباب است.
ابوحمزه ثمالى از كعب بن عجره - كه یكى از اصحاب رسولالله (ص) است - نقل مى كند كه : « لما نزلت هذه الآیة قلنا یا رسول الله هذا السلام علیك قد عرفناه، فكیف الصلاة علیك؟» سلام بر تو را فهمیدیم ، چگونه بر تو صلوات بفرستیم ؟ فرمود: بگوئید:«اللهم صل على محمد و آل محمد كما صلیت على ابراهیم و آل ابراهیم انك حمید مجید و بارك على محمد و آل محمد كما باركت على ابراهیم و آل ابراهیم انك حمید مجید.»
البته ممكن است هر دو معناى سلام مورد نظر باشد كه ضمنا هر دو بازگشتشان به یك معنى است زیرا كسى كه به آن حضرت با خلوص سلام مى كند و از خداوند براى آن حضرت درخواست سلامتى مى كند، قطعا به او عشق مى ورزد و او را واجب الاطاعة مى داند و از او اطاعت مى كند چه عاشق پیوسته پیرو معشوق است.
ابن حجر در كتاب صواعقش نقل مى كند كه پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود:«لا تصلوا علی الصلاة البتراء» - برمن صلوات ناقص نفرستید. عرض كردند: صلوات ناقص چیست ؟ فرمود:" تقولون اللهم صل على محمد و تمسكون بل قولوا اللهم صل على محمد و آل محمد": این كه تنها بگوئید صلوات بر محمد و ساكت شوید و ادامه ندهید ، بلكه باید بگوئید: اللهم صل على محمد و آل محمد.
| آن روح كه بسته بود در نقش صفات | |
| از پرتو مصطفى در آمد بر ذات | |
| و آن دم كه روان گشت زشادى مىگفت | |
| بر محمد و آل محمد صلوات |
عایشه از رسول اكرم صلى الله علیه و آله وسلم نقل مى كند كه فرمود:«لا یقبل صلاة الا بطهور و بالصلاة علی» نمازى پذیرفته نمى شود جز با طهارت و با درود فرستادن بر من. و لذا در تشهد و سلام نماز، نه تنها شیعیان بلكه عموم اهل سنت نیز بر پیامبر و آلش صلوات مى فرستند هرچند برخى مانند ابوحنیفه آن را سنت دانسته و واجب نمى داند ولى قطعا شافعى آن را در نماز واجب مى داند چه خود در بیت شعر معروفش مى گوید:
| یا اهل بیت رسول الله حبكم | |
| فرض من الله فی القرآن انزله | |
| كفاكم من عظیم القدر انكم | |
| من لم یصل علیكم لا صلاة له |
اى اهل بیت پیامبر! محبت شما از سوى خداوند در قرآن ، واجب عظیم شده و در عظمت مقام شما همین بس كه هر كس در نماز واجب یومیه اش بر شما صلوات نفرستد، نمازش باطل خواهد بود.
در خاتمه روایت بسیار جالبى را از امام باقر یا امام صادق علیهما السلام نقل مى كنیم كه در تفسیر برهان آمده و آن حضرت مىفرماید:
«ما فی المیزان شیء اثقل من الصلاة على محمد و آل محمد و ان الرجل لتوضع اعماله فی میزانه فیمیل به فیخرج صلى الله علیه وآله و سلم الصلاة علیه فیضعها فی میزانه فترجح.» همانا چیزى در میزان اعمال بندگان (در روز قیامت) سنگین تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست. و چه بسا انسانى اعمالش را در كفه ترازو مى گذارند، پس پائین مى رود، آنگاه رسول خدا مى آید و صلواتهایى را كه او بر حضرتش فرستاده است، مى آورد و در كفه ترازو مى گذارد، پس اعمال آن شخص سنگین تر از وزنه ترازو مى شود.
به امید این كه با خلوص بر آن حضرت و اهل بیت گرامیش صلوات بفرستیم تا شاید ما نیز كفه اعمالمان در روز رستاخیز سنگین شود و به شفاعت حضرتش نائل آئیم. البته قابل ذکر است که در انجام تمام اعمال میزان معرفت حائزاهمیت می باشد.
