خیلی از اوقات اختلال رشد با کوتاهی قد اشتباه گرفته می‌شود.

اختلال رشد، فرایندی است که در طول زمان رخ می‌دهد و تاثیرش به صورت کوتاهی قد بروز می‌کند و یک بیماری تلقی می‌شود، اما کوتاهی قد در بسیاری از موارد طبیعی است و اختلال محسوب نمی‌شود.

کوتاهی قد زمانی اختلال محسوب می‌شود که فرد از الگوی رشد که متناسب با سن و جنس و نژاد او می‌باشد، پیروی نکرده و کوتاه تر از آن الگو باشد.

دلایل کوتاهی قد

برخی از علل کوتاه ماندن قد عبارتند از :

- اختلال استخوانی مانند بیماری راشی تیسم (نرمی استخوان)

- بیماری‌های مزمن مثل بیماری قلبی مادرزادی، بیماری‌های کلیوی، آسم، سلول داسی شکل، تالاسمی، سلیاک، کم کاری تیروئید، دیابت، آرتریت روماتوئید در نوجوانی

- بیماری‌های ژنتیکی مانند سندروم داون، سندروم ترنر، سندروم ویلیام، سندروم نونان

- نقص در تولید هورمون رشد

- عفونت نوزاد در دوره جنینی

- سوءتغذیه

- رشد ضعیف جنین در داخل رحم

علائم کوتاه ماندن قد در کودکان

بچه‌هایی که والدین آنها کوتاه می‌باشند، بیشتر کوتاه قد می‌شوند و نمی‌توان هیچگونه بیماری یا مشکلی را برای کوتاه ماندن قد آنها در نظر گرفت. این فرزندان به طور طبیعی رشد می‌کنند و به قد مشابه با والدین خود می رسند.

کودکانی که در رشد طبیعی خود تاخیر دارند، ولی این تاخیر بیماری و نقص محسوب نمی‌شود. این کودکان دیرتر از همسالان خود وارد سن بلوغ می‌شوند و مدت زمان طولانی تری دوره رشد خود را سپری می‌کنند و در کل قد آنها طبیعی می‌شود و قد آنها هم ارتفاع با والدین خود می‌شود.

اما یک سری علایم وجود دارد که نشان می‌دهند قد کودک کوتاه مانده است و باید برای بهبود آن به پزشک مراجعه کرد. این علائم عبارتند از:

- رشد کودک متوقف شده و یا کمتر از حد انتظار است (کمتر از 4 سانتی متر در هر سال قبل از دوران بلوغ و زمانی که کودک سن دبستان را سپری می‌کند)

- کاهش و یا اضافه وزن قابل توجه در طی یک ماه

- سوءتغذیه و کاهش اشتها

- به تاخیر افتادن بلوغ (عدم رشد سینه‌ها در دختران تا سن 14 سالگی و عدم قاعدگی برای دختران تا سن 15 سالگی و عدم رشد بیضه‌ها در پسربچه‌ها تا سن 14 سالگی )

توجه داشته باشید که وجود و یا عدم وجود موهای مخصوص سن بلوغ (موهای ناحیه تناسلی)، علامت قابل قبولی برای بلوغ نمی‌باشد.

آنچه که پزشک متخصص باید آن را بررسی کند

پزشک متخصص ابتدا خصوصیات بدنی کودک شامل قد، وزن، طول دست و پا را اندازه می‌گیرد. سپس سوالات زیر را می‌پرسد:

1- در مورد سابقه خانوادگی کودک:

• قد پدر و مادر کودک چقدر است؟

- قد خواهر و برادر کودک چقدر است؟

- آیا اعضای خانواده و اقوام دیگر کودک به کوتاهی قد مبتلا هستند؟

- آیا از اقوام کودک، کسی اختلال خاصی دارد که منجر به کوتاه ماندن قد شود؟

- در چه سنی پدر و مادر کودک به بلوغ رسیده اند؟

• 2- در مورد خود کودک:
• در موقع تولد کودک، اتفاقی رخ نداده است؟

- رژیم غذایی کودک چگونه است؟

- آیا در کودک خود علایم بلوغ را دیده اید؟

- در چه سنی فرزند شما به بلوغ رسیده است؟

- آیا همیشه فرزند شما در پایین‌ترین سطح الگوی رشد بوده است؟

- آیا زمانی سرعت رشد کودک خوب بوده و بعد از مدت خاصی، آهسته و یا متوقف شده است؟

- آیا کوتاهی قد کودک، مشکلات روحی و روانی خاصی را برایش در مدرسه ودر بین دوستانش به وجود آورده است؟

معمولا آزمایش اشعه ایکس را از مچ دست چپ کودک می‌گیرند.

معمولا اندازه و شکل تغییر استخوان، روی تصویر اشعه ایکس دیده می‌شود.

دختران با کوتاهی قد باید از نظر مشکلات ژنتیکی مانند ابتلا به سندرم ترنر بررسی شوند.

این آزمایش شامل:

- شمارش سلول های خونی

- آزمون تحریک هورمون

- دیگر آزمایش های خونی که به بررسی مشکلات پزشکی در کلیه، کبد و تیروئید می‌پردازد.

درمان کوتاهی قد

بیشتر کودکانی که از این مشکل رنج می برند، می‌توانند راه‌های درمانی را به کار برند، اما قبل از هر گونه اقدامی باید از نظر روانی آمادگی کامل پیدا کنند.

این کودکان از مسخره کردن هم کلاسی های خود در امان نیستند و به همین دلیل، تحت فشار روانی و استرس قرار دارند و ممکن است این استرس ها بر دیگر امور زندگی شان تاثیر بگذارد.

والدین باید به این نکات توجه کنند

- کودکانی که کوتاهی قد آنها به دلیل کمبود هورمون رشد در بدنشان می‌باشد، تحت درمان های تزریقی با هورمون رشد قرار می‌گیرند.

- همچنین درمان تزریقی با هورمون رشد برای بیماری‌هایی نظیر سندرم ترنر، نارسایی مزمن کلیه و کوتاهی قد با علل ناشناخته هم استفاده می‌شود.

- کودکانی که کوتاه هستند، ولی هورمون رشد به اندازه کافی در بدنشان وجود دارد، به تزریق هورمون رشد نیازی ندارند. این کودکان تنها زمانی هورمون رشد دریافت می‌کنند که  منحنی رشد نشان دهد که کودک بالغ بسیار کوتاه قد خواهد بود. استفاده از هورمون رشد در این شرایط منجر به این خواهد شد که قد نهایی کودک حدود 5 تا 5/7 سانتیمتر بلندتر شود.