آشنایی با یکی از زنان برگزیده بشریت
قرآن مریم را بانوی برگزیده خدا، بانوی پاک و مطهر، بهترین زنان عصر خود، مظهر عفاف و الگوی مۆمنان دختری عبادت کار بسیار راستگو (صدیقه) و همسخن با فرشتگان (محدثه) معرفی کرده است.
قرآن مریم را در کنار آسیه به عنوان دو زن نمونه تاریخ به عنوان الگو برای همه مۆمنان – چه زن و چه مرد- قرار داده است. (تحریم، 11) و در اعتقادات شیعیان مریم یکی از چهار زن برگزیده در تمام تاریخ بشریت است.
نگاهی کوتاه به منابع مسیحی
در اعتقاد مسیحیان پس از عیسی علیهالسلام هیچ شخصی از موقعیت و جایگاه مریم برخوردار نیست و در طول تاریخ، کلیسا کوشیده است چهره ممتاز این بانو را ترسیم کند.
در کتاب مقدس (مسیحیان) به مریم علیها سلام اشاراتی شده است. مثلاً در انجیل لوقا آمده است: «پس فرشته نزد او داخل شده گفت سلام بر تو ای نعمت رسیده، خداوند با توست و تو در میان زنان مبارک هستی. چون او را دید از سخن او مضطرب شده متفکر شد که چه نوع تحیت است. فرشته بدو گفت : ای مریم ترسان مباش زیرا که نزد خدا نعمت یافته ای و اینک حامله شده، پسری خواهی زایید و او را عیسی خواهی نامید. او بزرگ خواهد بود و به پسر حضرت اعلی مسمی شود و ...»
بنا به گفته کتاب مقدس مریم قبل از اینکه مسیح به دنیا بیاید در عقد شخص نجاری به نام یوسف بود اما یوسف نجار تا پس از به دنیا آمدن عیسی با او همبستر نشد. (متی 18:1) با این حال کاتولیکها و ارتودوکسها مریم را تا پایان عمر به دور از رابطه جنسی میدانند و با پروتستانها اختلاف نظر دارند.
در کتاب مقدس خبری از معراج مریم نیامده است اما به تدریج در قرون بعدی این اعتقاد در میان بعضی مسیحیان به وجود آمد که 22 سال بعد از مسیح، مریم نیز چون فرزندش به آسمان برده شده است. سرانجام در سال 1950 پاپ پیوس دوازدهم اعلام کرد که به کلیسا الهام شده است که مریم نیز مسیح به طور یقین با همین بدن به آسمان صعود کرده است.
در آیه 116 مائده قرآن به عیسی خطاب میکند که «آیا تو به مردم گفتی که من و مادرم را همچون دو خدا به جای خداوند بگیرند؟» این آیه نشان میدهد که با اینکه هم اکنون مسیحیان مریم را نمیپرستند، در زمان سابق عده ای مسیحی بودهاند که توجه ویژه به عیسی و مریم کرده و از شیفتگی به خدا باز میماندهاند. ضمن آنکه نمونههایی از پرستش مریم توسط مسیحیان در تاریخ ثبت شده است (تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران ص 258 و المیزان ذیل آیه 116) لازم به ذکر است که فرقه های کنونی مسیحی مریم را نمیپرستند.
مریم علیهاالسلام در منابع اسلامی
چهره ای که قرآن و روایات اسلامی از مریم تصویر میکنند با تصویر مسیحیت متفاوت است. به اعتقاد ما مسلمانان، مریم قبل از آنکه مادر عیسی باشد، خود مظهر عصمت و پیراستگی از گناه عفاف و پاکدامنی صداقت و عبودیت است.
او از خاندان سلیمان نبی و پدرش، عمران، یکی از پیامبران خدا بود که پس از سالیان دراز حسرت برای فرزند دار شدن، مطمئن بود که فرزندش همان پسر موعودی است که خبر نزدیکی ظهورش در میان قوم پیچیده بود.
در هنگان تولد نوزاد، پدر از دنیا رفته بود و حنه مادر مریم که بر خلاف انتظارش طفل را دختر یافت، طبقه همان نذری که کرده بود، او را به خدمت معبد گماشت و زکریای پیامبر کفالت او را پذیرفت. (آل عمران، 44)
در قرآن میخوانیم : «پس پروردگارش او را به خوبی قبول کرد و او را نیکو بار آورد و زکریا را سرپرست او قرار داد.»(آل عمران، 37) یعنی پرورش مریم در نگاه قرآن به گونه ای نیکو بوده و خداوند آن را به خود نسبت داده است و این نکته، از نشانه های شخصیت برگزیده مریم در تاریخ زنان است.
زکریا برای مریم مکانی مخصوص و دور از نگاه مردان در معبد ساخته بود تا با فراغت خیال به عبادت بپردازد و هرگاه به سراغ او در محراب عبادت میرفت، میوههایی نزد او میدید روزی با تعجب از او پرسید: مریم میوهها از کجا برایت میرسد و مریم گفت: «این از جانب خداست، که خدا به هر کس بخواهد بی شمار روزی میدهد.»(آل عمران، 37)
قرآن مریم را بانوی برگزیده خدا، بانوی پاک و مطهر، بهترین زنان عصر خود، مظهر عفاف و الگوی مۆمنان دختری عبادت کار بسیار راستگو (صدیقه) و همسخن با فرشتگان (محدثه) معرفی کرده است. قرآن مریم را در کنار آسیه به عنوان دو زن نمونه تاریخ به عنوان الگو برای همه مۆمنان – چه زن و چه مرد- قرار داده است. (تحریم، 11) و در اعتقادات شیعیان مریم یکی از چهار زن برگزیده در تمام تاریخ بشریت است.
از روایات اسلامی چنین به دست میآید که مریم دختری بسیار زیبا بود که زیباییش او را نفریفت. از امام صادق علیهالسلام روایت شده که وقتی زن زیبارویی، در قیامت زیباییاش را بهانه گناهکاریش کرده باشد، در قیامت مریم را حاضر میکنند و به آن زن میگویند تو زیباتر بودی یا مریم؟ به او نیز زیبایی دادیم اما فریفته نشد. «(بحارالانوار، ج 14، ص 192)»
از نگاه منابع اسلامی مریم به دلیل آنکه وقف خدمت در معبد شده بود و جز برای کارهای ضروری مثل وضع حمل عیسی خارج نمیشد، داستان آشنایی و ازدواجش با یوسف نجار که طبق منابع مسیحی قبل از تولد مسیح اتفاق افتاده است، واقعیت ندارد.
همچنین اطلاعات اسلامی نشان میدهد که مریم در زمان حیات حضرت مسیح از دنیا رفت و عیسی علیهالسلام خودش غسل او را بر عهده گرفت. (کافی، ج 1، ص 459) و لذا میتوان دریافت که داستان حضور مریم در مراسم به صلیب کشیده شدن عیسی (که مسیحیان معتقد به آن هستند) نمیتواند واقعیت داشته باشد.
مریم به عبادت پروردگارش علاقه ای وافر داشت. به گفته امام صادق علیهالسلام مریم دو روز را روزه میگرفت و یک روز را افطار میکرد.
عیسی پس از مرگ مادر بر قبر او حاضر شد و به او گفت دوست داری به دنیا برگردی ؟ گفت : آری به بازگشتن علاقمندم تا در شب سرد زمستان برای خداوند نماز به پای دارم و در روزهای گرم و سوزان روزه بدارم ...
جایگاه ویژه مریم در میان مسلمانان و مسیحیان میتواند محور تفاهم و گفتگوی سازنده میان پیروان این دو دین باشد که حاصل آن تقویت عفاف، تأکید بر پیوندهای خانوادگی، راستگویی، عبودیت و معنویت گرایی و خدمت به بندگان خدا از محورهای اساسی این تفاهم است.
روح الله رستگار صفت
بخش قرآن تبیان
منبع: مسیحیت شناسی مقایسه ای، محمدرضا زیبایی نژاد