شبکه ملی اطلاعات امن است اما امنیتی نیست
راهاندازی شبکه ملی اطلاعات و پیش به سوی ایران الکترونیک تأکیدی است که هم قانونگذار آن را در برنامه پنجم توسعه کشور مورد توجه قرار داده و هم نیاز گریزناپذیر مردم کشور را به این سمت خواهد برد. راهاندازی چنین پروژه عظیمی حتماً شبهات و سؤالاتی را در جامعه به دنبال داشته و خواهد داشت از قطع اینترنت جهانی گرفته تا نظارت بر رفتار شهروندان و محدود شدن آنها در شبکه ملی اطلاعات. گفتوگوی پیش رو پاسخی است به بایدها، نبایدها، شدهها و ناشدههای این پروژه ملی و سایر مباحث حوزه فناوری اطلاعات و اینترنت که با مهندس «علی حکیم جوادی» رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران به بحث نشستهایم.
محور اصلی این گفتوگو شبکه ملی اطلاعات و مسائل مربوط به اینترنت است. برای آغاز بحث اگر موافق باشید از فعالیت و نقش سازمان فناوری اطلاعات در جامعه و شبكه ملی اطلاعات كه یكی از پروژههای مهم كشوری محسوب میشود شروع کنیم.
سازمان فناوری اطلاعات ایران با توجه به نیاز روزافزون كشور به برقراری و توسعه شبكههای رایانهای و ارتباطات آنها و با هدف ایجاد زیرساختهای ارتباطی لازم برای تحقق چنین امری و نیز امكان دسترسی به منابع اطلاعاتی و خدماتی از سال 1370 به عنوان یكی از زیرمجموعههای وزارت پست، تلگراف و تلفن آغاز به كار كرد. با تغییر نام وزارت پست و تلگراف و تلفن به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در سال 1382، تغییراتی در سطح شركتهای تابعه رخ داد و امور ارتباطات «دیتا» به شركت ارتباطات «دادهها» تغییر نام یافت و در سال 1387 نیز در راستای اجرای اصل 44 قانون اساسی، این شركت ضمن تفكیك از شركت مخابرات ایران به شركت فناوری اطلاعات ایران تغییر پیدا كرد. سازمان «فناوری اطلاعات ایران» نیز یكی از معاونتها و بازوی اجرایی وزارتخانه محسوب میشود. در سال گذشته با تدوین سند راهبردی در 14 محور كه محورهای 14گانه سازمان فناوری اطلاعات ایران محسوب میشود، تهیه شد. با پیادهسازی این محورها به عنوان عنصر اصلی سازمان فناوری اطلاعات ایران در كشور شناخته شدیم.
در حقیقت قلب فناوری کشور در دست شماست؟
**حوزه اجرایی، قلب هر وزارتخانهای است. سازمان فناوری اطلاعات ایران با داشتن چنین اهداف و دانشی، كشور را پوشش میدهد؛ البته منهای بخش حوزه محتوایی و برای این كه تداخل پیش نیاید، سعی میكنیم وارد آن حوزه نشویم، امیدواریم در پایان برنامه پنجم توسعه به اهداف از پیش تعیین شده برسیم، همچنین یك «كارگروه مدیریتی» در حوزه فناوری اطلاعات تشكیل شده كه مدیریت آن را وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران برعهده دارد. در این كارگروه 12 كمیته تخصصی در حوزه دولت الكترونیك از كمیته تجارت، دانش، حقوق، عمران، راهسازی، خدمات بانكی و پولی، مدارس و... فعالیت دارند.
چه اهدافی در برنامه پنجم توسعه برای شما پیشبینی شده که باید به آن برسید؟
**در ماده 46 قانون پنجم توسعه تكلیف شده كه شبكه ملی اطلاعات ایران باید راهاندازی و در سطح كشور گسترش یابد بنابراین وزارت ارتباطات در زمینه توسعه شبكه ملی ایران برای ارتقای كیفیت و سرعت بالای اینترنت كارش را شروع كرده و «كارگروه مدیریت» دولت هم یكسری از اهدافی از اهداف 14گانه را در دستور كار خود قرار داد. به عنوان مثال در حوزه آموزش كه باید 30 درصد آموزشها الكترونیكی شود.
چه مرحله از آموزشها؟ در سطح مدارس یا آموزش عالی؟
**كل آموزشها باید الكترونیكی شود البته این كار نیاز به زمان دارد كه در حال حاضر تلاش میشود كه امكان آموزش الكترونیك هر چه زودتر فراهم شود. 80 درصد گردش پولی کشور، 20درصد تجارت داخلی و 30 درصد تجارت خارجی باید الكترونیكی شود. مردم باید كارت هوشمند ملی داشته باشند، همچنین كاربران از پهنای باند مناسبتر استفاده كنند و 60 درصد خانوادهها بتوانند به راحتی به آن دسترسی داشته باشند.
سال 94 پایان برنامه پنجم توسعه است. فكر میكنید در آن زمان به این اهداف برسید و تاكنون چه اقداماتی را انجام دادهاید؟
**سازمان فناوری اطلاعات ایران یك حوزه فرابخشی است كه یك بخش آن به وزارت ارتباطات مربوط میشود كه در این حوزه بیشتر بحث ایجاد زیرساختها مطرح است. به عنوان مثال، وقتی درباره پرونده سلامت خانوارها صحبت میكنیم، در این زمینه یك بخش عمده آن به وزارت بهداشت برمیگردد و دوستان ما در این حوزه باید با ما هماهنگ باشند و تلاش كنند تا شبكه راهاندازی شود. البته بستر و شرایط كار را ما باید برای آنها فراهم كنیم و آنها پروژه سلامت خانوارها را به صورت الكترونیكی اجرا میكنند.
یكی از محاسن شبكه ملی اطلاعات ایجاد رونق جدی در حوزه فناوری اطلاعات است. میزبانیها قطعاً به داخل كشور منتقل و مراكز «دادهها» از رونق خاصی برخوردار خواهد شد و دیگر مجبور نخواهیم بود اطلاعات را از خارج كشور دریافت كنیم.در شبكه ملی اطلاعات در زمینه مركز داده ملی، مراكز دادههای استانها و دستگاهها، بخشهای خصوصی و كاربران خانگی رونق خواهد گرفت. در حال حاضر روزانه بیش از هزار و 800 خدمات مختلف اینترنتی به سازمانها، نهادها، بخشهای خصوصی و خانوارها داده میشود ضمن این كه شبكه ملی اطلاعات امكاناتی را فراهم خواهد كرد كه ما سهم بیشتری را در تولید در جهان داشته باشیم.
برای راهاندازی شبكه ملی اطلاعات چه اقداماتی انجام شده؟
**در حال حاضر شبكههای بسیاری به صورت اختصاصی و یا دستگاههای اجرایی، سازمانها و نهادها در حال شكلگیری هستند كه همه در آینده نزدیك به شبكه ملی اطلاعات متصل و تركیب میشوند. سازمان فناوری اطلاعات ایران برای اجرا و راهاندازی شبكه ملی ایران، با سرعت وارد فاز عملیاتی شد و با شكلگیری مراكز دادهها در استانها و زیرساختها كار خود را شروع كرد.
در مورد شبكه ملی اطلاعات باید بگویم این شبكه مشتمل بر شبكههای ارتباطی پرسرعت نسل جدید عمومی و اختصاصی و همچنین مراكز دادههای امن دولتی و غیردولتی است كه وظیفه تأمین زیرساختهای لازم به منظور ذخیرهسازی، اشتراكگذاری، پردازش اطلاعات، برقراری كلیه تعاملات و مبادلات الكترونیكی بین تمام دستگاههای دولتی و بنگاههای خصوصی را بهعهده دارد.
این شبكه با توسعه ظرفیت ارتباطات بینالملل و اینترنت جهانی بر حسب نیاز، میزان پهنای باند آن گسترش یافته و دسترسی كاربران داخلی از شبكه ارتباطی عمومی به اینترنت جهانی را قادر خواهد کرد، در واقع شبكه ملی اطلاعات قادر است امكان دسترسی پرسرعت اینترنت با كیفیت بالا به تمام دستگاههای دولتی، بنگاههای خصوصی و كاربران خانگی به سامانههای اطلاعاتی و خدمات الكترونیكی را فراهم كند.
این پروژه از چه زمانی شروع شد و اكنون در چه مرحلهای است؟
**خوشبختانه پروژه شبكه ملی اطلاعات اوایل سال برنامه پنجم توسعه یعنی از ابتدای سال 90 هم فاز عملیاتی و هم فاز مطالعاتی آن تكمیل شده است و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ملی طی حكمی اینجانب را به عنوان مجری طرح شبكه ملی اطلاعاتی تعیین كردند. تا پایان امسال بخش عمدهای از این پروژه مورد بهرهبرداری قرار خواهد گرفت و هدف ما این است كه انشاءالله تا پایان برنامه پنجم توسعه به اهداف از پیش تعیین شده شبكه ملی اطلاعات برسیم. این مژده را هم بدهم كه روز 27 اردیبهشت بخشی از شبكه ملی اطلاعات همزمان با سالروز ارتباطات و فناوری اطلاعات با حضور شخصیتها و مقامات ارشد و مسئول رونمایی خواهد شد.
شبكه ملی اطلاعات با شبكه اینترنت ارتباطی با هم ندارند، یعنی كاربری كه اطلاعاتش را میگیرد، نمیداند از كدام شبكه گرفته است؟
**وقتی شما به بانك مراجعه میكنید، كار شما به خاطر اطلاعات ذخیره شده در شبكه بانكی به سرعت انجام میگیرد و شبكه ملی اطلاعات در این زمینه با سرعت و كیفیت بالا وظایف خود را در قبال مشتری انجام داده است یعنی برای استفاده دستگاههای اجرایی ترافیک خدمات آنها را از اینترنت به شبکه ملی اطلاعات منتقل میکنیم که هم امنیت بیشتری دارد و هم کمکی برای روان شدن ترافیک اینترنت است.
برخی با انتقاد به این موضوع كه راهاندازی شبكه ملی اطلاعات منجر به قطع اینترنت خواهد شد و یا كیفیت و سرعت اینترنت پائین خواهد آمد، بهطوری كه مجبورشوند از شبكه ملی اطلاعات تغذیه كنند آیا این انتقاد را درست میدانید؟
**این بحثها كارشناسانه و قطعاً منطقی نیست. وقتی از یك مسیر داخلی بتوانیم نیازها و اطلاعات خود را تأمین كنیم، چه لزومی دارد كه آن اطلاعات را از خارج كشور و از یك مسیر طولانی بگیریم و این كار هزینه اینترنت را بالا میبرد و از نظر اقتصادی به نفع كاربر نیست، همچنین سرعت و كیفیت اطلاعات تولید و دریافت شده مناسب نخواهد بود، در حالی كه شبكه ملی اطلاعات این مشكل را حل كرده است و كلیه اطلاعات درخواستی كاربران را با سرعت و كیفیت بالا از طریق اینترنت در دسترس آنها قرار خواهد داد و از نظر اقتصادی نیز به نفع كاربران خواهد بود، ضمن اینكه منابع داخلی از نظر امنیتی به مراتب امنتر است.اینترنت در شبكه ملی اطلاعات قطع نمیشود، بلكه با كیفیت و سرعت بالا در دسترس كاربران خواهد بود.
عده ای هم معتقدند هدف از راهاندازی شبکه ملی این است که به وسیله آن شهروندان را كنترل كنند و اطلاعاتی كه به كاربران داده میشود را رصد نمایند و در واقع میگویند شبكه ملی اطلاعات یك شبكه امنیتی است؟
**شبكه ملی اطلاعات، امن است ولی نه به معنای «امنیتی». یك سؤال میپرسم وقتی در خانه هستیم ومیخواهیم به اطلاعاتی دسترسی پیدا كنیم، آیا امنیت بیشتری را احساس نمیكنیم تا اینكه این اطلاعات را از محیط خارجی دریافت كنیم؟ «امنیت» در شبكه ملی اطلاعات به معنای ایمنی و در مرحله بعدی پایداری است. امروزه اگر یك اختلال كوچك در یك شبكه بانكی به وجود آید ممكن است خیلیها را دچار زیان كند و زندگی مردم مختل میشود بنابراین «امنیت» را به معنای ایمن بودن میدانیم.
اگر امنیت را از نگاه منتقدان به معنای «امنیتی» بودن آن تلقی كنیم، چه؟
**نه واقعاً اینجور نیست ولی به هر حال ایمنی و امنیت در شبكههای اینترنتی مورد نیاز است تا در مقابل هكرها و حملات سایبری از خودمان دفاع كنیم . چون در این حوزه تكنولوژی را خوب میشناسیم، به نظرم هیچ تفاوتی نمیكند، به هرحال اگر كسی بخواهد كنترلی در خارج یا داخل داشته باشد تفاوتی در اصل موضوع نمیكند و میتواند این كار را انجام دهد.
امنیت شبكه ملی اطلاعات را چگونه ارزیابی میكنید؟
**خوشبختانه در شبكه ملی اطلاعات این موضوع مطرح و نگرانی در این رابطه وجود ندارد. این شبكه هم مانند بسیاری از شبكههای دنیا وقتی كاربری برای دریافت اطلاعات وارد شبكه شود، اگر داخلی باشد، مشخص است و اگر كاربر نیز خارجی باشد، میتوان پیدایش كرد. حملات سایبری از كشورهای مختلف به ما میشود، در نتیجه شبكههای اینترنت بشدت ناامن و آسیبپذیرند. اما شبكه ملی اطلاعات به گونهای طراحی شده است كه پایداری خود را حفظ میكند. بنابراین تأكید ما بر جداسازی شبكههای دولتی و یا خصوصی از شبكههای اینترنتی است.در قانون توسعه پنجم آمده كه دستگاههای اجرایی و دولتی تا پایان سال 91 از شبكههای اینترنتی جدا شده و به شبكه ملی اطلاعات متصل شوند اما شبكههای اختصاصی خودشان را داشته باشند.شبكه ملی اطلاعات شامل سه بخش كاربران دولتی، اختصاصی و خانگی است كه در فاز نخست راهاندازی این شبكه برای كاربران دولتی و شبكههای اختصاصی خواهد بود كه امیدواریم تا پایان سال جاری بهرهبرداری آن آغاز شود.
کشورهای اروپایی و غربی هم چنین شبکههای ملی برای خودشان دارند؟
**بله ولی آنها این موضوع را رسانهای نمیکنند. شما اگر برای کارهای اداری و روزمره در این کشورها به اینترنت مراجعه کنید بدون اینکه بدانید و متوجه شوید از شبکه ملی اطلاعات استفاده میکنید.
میدانید كه سرعت اینترنت در كشور پائین است و این موضوع كاربران را نگران كرده ، چه برنامهای برای رفع این نگرانیها دارید؟
**دو مسئله وجود دارد، ممكن است اتفاقی این كار صورت بگیرد یا سرویسدهندگان به تعهدات خود به درستی عمل نكنند. خوشبختانه مدیریت توسعه مركز اینترنت به كار سرویسدهندگان اینترنت نظارت دارد تا آنان به تعهدات خود به طور كامل عمل کنند. اینترنت یك سرویس است كه روی پهنای باند قرار دارد و كاربران باید به راحتی به آن دسترسی داشته باشند، اما هرازگاهی در شبكههای اینترنتی اینگونه مشكلات پیش میآید ولی این موضوع در شبكه ملی اطلاعات حل شده است و كاربر میتواند به پهنای باند با سرعت بسیار و كیفیت بالا دسترسی پیدا كند.
قطع شدن اینترنت هم داستانی شده است، چون هرازگاهی شنیده میشود كه كابلی در خلیجفارس به لنگر كشتی گیر كرده و یا نهنگی کابل را خورده و... اینترنت قطع شده است. واقعاً منشأ قطع اینترنت كجا است آیا نمیشود یك فكر اساسی برای آن كرد؟
**مسیرهای اتصال فیبر نوری مشخص است و از چند نقطه در خارج از كشور تغذیه میشود اما هرازگاهی اتفاق میافتد كه بر اثر شرایط جوی آب و هوا كابل قطع میشود و نكته مهم این است كه ما این موضوع را در مسائل عمرانی بیشتر داریم. امیدواریم با گسترش فیبر نوری این مشكل هم حل گردد و هیچ گونه قطعی نداشته باشیم.
اینترنت کشور از كدام مسیرها میآید؟
**یك بخش از جنوب و بخش دیگر هم از تركیه است.
آیا دولت در زمینه خرید فیبر نوری – اینترنت – یارانهای پرداخت میكند؟
**نه هیچ گونه یارانهای از دولت دریافت نمیكنیم.
پس ارزان میخرید و گران میفروشید؟
**خیر، كمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در این زمینه نرخهای مصوب دارد و از نظر اقتصادی كارها روی حساب و كتاب و محاسبه است و قیمت عرضه پهنای باند برای مصرفكنندگان مشخص است.
برخی از کاربران معتقدند كه سرعت اینترنت در داخل كشور پائین است اما خیلی گران محاسبه میشود در حالی كه در كشوری مانند كرهجنوبی اینترنت با سرعت زیاد و كیفیت مطلوب هزینهای پرداخت نمیشود، این تفاوت كیفیت و قیمت را چگونه ارزیابی میكنید؟
**در خارج از كشور مبلغ مصرفی را یكجا دریافت میكنند. به طور مثال برای یك كاربر كه صورتحساب میآید در آنجا هزینههای تلفن، برق، تلویزیون كابلی، اینترنت و... یكجا محاسبه میشود و كاربر 90 یا 100 دلار را پرداخت میكند در نتیجه او متوجه هزینه اینترنت مصرفی خود نمیشود و فكر میكند كه اینترنت در آن كشور رایگان است اما كشور ما هنوز به آن سمت نرفته است. در واقع ما در حال حاضر پهنای باند را به كاربر واگذار میكنیم. انشاءالله در شبكه ملی اطلاعات پهنای باند با قیمت مناسب در اختیار كاربران قرار میگیرد و قطع هم نخواهدشد.
این تبلیغی برای استفاده هموطنان از شبكه ملی اطلاعات بود ؟
**به لحاظ اقتصادی به نفع كاربران خواهد بود چون از پهنای باند بیشتر و سرعت زیاد و كیفیت مطلوب استفاده خواهند كرد. البته ماده اولیه پهنای باند را از خارج از كشور میخریم. یكی از دستاوردهای شبكه ملی اطلاعات ارائه سرویسها و خدمات به كاربران است كه برای مصرفكننده و توزیعكننده باصرفه است.
موتور جستوجوگر بومی در شبكه ملی اطلاعات چه جایگاهی دارد؟
**تصور ما این است كه در شبكه ملی اطلاعات بعد از اینكه زیرساختهای شبكه و زیرساختهای اطلاعاتی و مراكز «داده» ایجاد شد نیاز به سیستم موتور بومی جستوجوگر و پست الكترونیك داریم. این پروژه شروع شده و امیدواریم در آینده نزدیك در فاز اول شاهد بهرهبرداری این سه پروژه در شبكه ملی اطلاعات باشیم.
برای جلوگیری از قطع شدن شبکه ملی اطلاعات هنگام بروز حوادث چه تدبیری اندیشدهاید؟
**در كنار امنیت اینترنتی بحث پایداری را هم در شبكه ملی اطلاعات داریم چون ممكن است بر اثر بلایای طبیعی دچار بحران شویم. در نتیجه در شبكه مسائلی تحت عنوان پدافند غیرعامل پیشبینی شده است كه در صورت لزوم از آن استفاده خواهد شد.
آینده فضای مجازی ایران در حوزه فناوری اطلاعات را چگونه ارزیابی میكنید؟
**یكی از اهداف سازمان فناوری اطلاعات ملی این است که تا پایان چشمانداز 20 ساله باید در منطقه اول شویم و در این راستا كشور را به عنوان «ایران الكترونیك» مطرح و معرفی نماییم.این به آن معنا است كه هر ایرانی در هر كجای جهان باشد به راحتی به پهنای باند دسترسی داشته باشد.
خوشبختانه دولت دهم نیز نگاه الكترونیك دارد و امیدواریم با ایجاد زیرساختها و حمایت از سوی دولتمردان بتوانیم این تكنولوژی را گسترش داده و هزینهها را كاهش دهیم.
اخیراً سه میلیون رمز کارتهای بانکی مردم توسط فردی منتشر شد، آیا این نشان نمیدهد امنیت شبکههای ما همچنان زیر سؤال است؟
**این كار زنگ خطری برای همه بود كه هشیار باشیم و امنیت شبكهها را بالا ببریم. البته هر چقدر با دقت كار كنیم 80 درصد امنیت را حفظ خواهیم كرد و 20 درصد آن به خطای كاربر و اپراتوری كه با سیستم كار میكند برمیگردد. فردی كه اطلاعات و رمز سه میلیون نفر از مشتریان بانكها را برداشته بود نتوانسته از آن استفاده كند و مشكل جدی در این زمینه ایجاد نشده است.
برگرفته از روزنامه ایران به نقل از خبرآنلاین