نتیجه بى اعتنایى به تعقیبات نماز

اهمیت تعقیبات نماز

نماز، حضور در پیشگاه خداوند و شركت در ضیافتى معنوى است كه وى، بندگان را به آن فرا خوانده است.

همچنان كه حضور در یك میهمانى، مقدّمات و آدابى دارد و نسبت به مهمان، استقبال و بدرقه به عمل مى‏آید و مهمان هر چه عزیزتر باشد، مراسم پیشواز و بدرقه، با شكوهتر صورت مى‏پذیرد، اداى فریضه الهى نیز چنین است.

پیشوایان معصوم ما علیهم السلام پیش از فرا رسیدن وقت نماز، خود را مهیّاى آن مى‏ساختند و پس از نماز نیز، مدّت‏ها به تعقیب نماز مى‏پرداختند و دل از یاد خدا نمى‏كندند و لب از ثناى او نمى‏بستند و چهره از قبله برنمى‏تافتند.

اذان و اقامه، نوعى استقبال از نماز است و تعقیبات، بدرقه آن.

به طور مسلم بى اعتنایى به تعقیبات و دعاهاى پس از نماز، نشان بى علاقگى به خود نماز است، آنگونه كه در روایات، نسبت به زودتر رفتن به مسجد و انتظار شروع نماز را كشیدن، تشویق و سفارش شده و منتظر نماز را، «مهمان خدا» گفته‏اند. (مستدرك الوسائل، ج 1، ص 336)  و به‏ انجام مستحبات و دعاهای پس از اتمام نماز نیز سفارش شده است.

اینك به ذكر برخى از مسائل مربوط به تعقیبات مى‏پردازیم:

امام صادق علیه السلام مى‏فرمایند: همین كه از نماز واجب فارغ شدى، به دعا و تعقیب نماز مشغول باش. (مستدرك الوسائل، ج 1، ص 336)

و مى‏فرمایند: دعا پس از نماز صبح و ظهر و مغرب، مستجاب مى‏شود. (مستدرك الوسائل، ج 1، ص 336)

رسولخدا صلى الله علیه و آله مى‏فرمایند:

«التعقیبُ بَعْدَ صَلاةِ الفجرِ ابْلَغُ فىِ طَلَب الرِزّقِ» (مستدرك الوسائل، ج 1، ص 336)

 دعاى پس از نماز صبح، براى زندگى و جلب رزقِ، مؤثّرتر است.

درود و نفرین‏

از جمله كارهاى تعقیباتى، درود و صلوات فرستادن بر نیكان و زبده‏هاى كمال بشَرى، و لعن و نفرین بر مظاهر شرك و پلیدى و سردمدارانِ كفر و ستم است.

در آنچه به عنوان دعاهاى تعقیب آمده، هم به موارد متعدّدى از «صلوات» برمى‏خوریم، همه به مواردى از لعن و این، گوشه‏اى از تولى‏ و تبرى‏ در یك مكتب زنده و جهت دار است.

صلوات‏ها، كه نقل شده به جاى خود، حتى در نمونه‏هاى فراوانى، خود «اللّهم صلّ على محمّد و آل محمّد»، به عنوان یكى از تعقیبات نمازها بیان شده است.

امّا در مورد لعن:

امام باقر علیه السلام مى‏فرماید: «اذِا انْحَرَفْتَ عَنْ صَلاةٍ مَكتوبةٍ فلا تَنْحَرِفْ الا بِانْصرافِ لَعْنِ بَنى امیّةَ» (وافى، ج 2، ص 121)

 هر گاه نماز واجب را تمام كردى، جز با لعن بنى امیّه، از جاى خود حركت نكن.

چرا كه آن دودمان ننگین و تبهكار، نمونه طاغوت‏ها و از بارزترین چهره‏هاى مخالفت با خطّ رهبران معصوم و آل پیامبر علیهم السلام بودند و مستحقّ هر گونه نفرت و نفرین!

امام صادق علیه السلام در پى هر نماز، به چهار مرد و چهار زن (كه از دشمنان سرسخت مقام امامت بودند) لعن و نفرین مى‏كرد. (وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1037)

چه زیباست اسلامى كه در كنار برنامه‏هاى عبادى و الهى خویش، بیزارى از ستمگران و مفسدان و طاغوت‏ها را هم جزء برنامه‏هاى خود، ساخته و نماز و عبادات و حجّ آن، همراه با برائت و اعلام تنفّر از كفّار و مشركان و منافقان است. (در اینجا بجاست كه یاد كنیم از 400 شهید مظلوم ایران كه، در ایّام حج، در جمعه‏خونین مكّه، در حالى كه فریاد برائت از كفار و طواغیت و مستكبران جهانى بر لب داشتند و «مرگ بر آمریكا» و «مرگ بر اسرائیل» مى‏گفتند، آماج گلوله‏هاى وهابیان حاكم بر حجاز قرار گرفته و مظلومانه به شهادت رسیدند (در سال 1366). زهى تأسف كه اینگونه شعارها را كه الهام گرفته از آیات قرآن است و دستور قرآن، به اعلام برائت و بیزارى از مشركان در مناسك حج مى‏باشد. برخى كج فهمان، مخالف حال عبادت در حج مى‏دانستند و مخالفت مى‏كردند ...!)

پس تعقیبات نماز، برخوردار از نوعى فریاد لعنت بر دشمنان خدا و مخالفان خط رهبرى الهى است.

تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام‏

یكى دیگر از تعقیبات نماز، تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام است. (34 مرتبه الله اكبر، 33 مرتبه الحمدللّه و 33 مرتبه سبحان اللّه پس از هر نماز) این تسبیحات را رسول خدا صلى الله علیه و آله به دخترش فاطمه علیها السلام تعلیم داد و بر گفتن آن، بسیار سفارش شده است و پاداش بسیار دارد.

امام باقر علیه السلام مى‏فرمایند: در میان ستایش‏ها، بهتر از تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام نیست، و اگر بود،

رسول خدا صلى الله علیه و آله به فاطمه علیها السلام تعلیم مى‏داد. (وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1024)

در روایات متعددى، تأكید شده به همراه داشتن تسبیِح 34 دانه‏اى از خاك مقدّس امام حسین علیه السلام و ذكر گفتن با آن، ثواب زیاد دارد و حتى گرداندن آن، بدون ذكر هم ارزشمند و خوب است. (جواهر، ج 10، ص 405)

و در حدیثى است كه: خود آن دانه‏ها ذكر مى‏گویند. (وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1033)

تربت حسین علیه السلام، یادآور حماسه‏هاى كربلا و احیاگر «فرهنگ شهادت» است و انس انسان را با رهبرى الهى، جهاد، شهادت، ایثار، سیدالشهداء، مبارزه با ستم و انتقام از ظالمان را بیشتر مى‏كند.

تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام به ترتیبى كه گفته شد، حتى در كتب حدیثى اهل سنت نیز آمده، (از جمله در: صحیح مسلم، ج 1، ص 418، صحیح بخارى، ج 1، ص 110، سنن ابن‏ماجه، ج 1، ص 299)

ولى هیچكدام نگفته‏اند كه نام این تسبیحات، تسبیح حضرت زهرا علیها السلام است!!! ...

سجده شكر

سپاس نعمت‏هاى حقتعالى، نشان معرفت و ادب و بندگى است. در آیات و روایات، به مسئله شكرگزارى از نعمت‏ها، بسیار سفارش شده و اینكه یاد نعمت‏ها، محبت انسان را به خدا زیاد مى‏كند و نعمتهاى الهى را مستدام و افزون مى‏گرداند. («لئن شَكَرتُم لازیدنّكم» ابراهیم، آیه 7)

گرچه شكر نعمت‏ها، از توان و طاقت بشر بیرون است، ولى انسان باید هر قدر كه مى‏تواند، سپاسگزار احسان و نعمت و نیكى پروردگار باشد. یكى از شكلهاى شكر، سجده بر خاك كردن و پیشانى بر خاك نهادن در برابر خداوند و شكر گفتن اوست.

و «سجده شكر» یكى از تعقیبات نماز به حساب آمده است. (بحارالانوار، ج 83، ص 194)

مرحوم علامه مجلسى، تمام جلد 83 بحارالانوار را (جز چند صفحه آخر) به روایات تعقیبات نماز اختصاص داده و 63 حدیث، پیرامون سجده شكر، از ائمه اطهار علیهم السلام نقل كرده است.

سجده بعد از نماز، شكرانه توفیق انجام نماز است.(بحارالانوار، ج 83، ص 200)

در سجده شكر، سه مرتبه «شكراً لِلّهِ» كافى است، ولى در حدیث است: اگر انسان به طولِ یك نفس «یا ربّ، یا ربّ» بگوید، خداوند به او خطاب مى‏فرماید: «لبّیك! ماحاجتك؟» حاجت تو چیست تا انجام دهم؟ (وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1071)

امام صادق علیه السلام فرمود: سجده شكر بعد از نماز، دلیل كامل شدن نماز و رضاى خدا و اعجاب و خوش آمدن فرشتگان است. خداوند بارها از آنان مى‏پرسد، پاداش این بنده شاكر چیست؟ مى‏گویند: رحمت تو، بهشت تو، حلّ مشكل او، و هر خیرى را كه فرشتگان مى‏گویند، جوابى نمى‏شنوند، به خدا عرضه مى‏دارند: ما نمى‏دانیم پاداش این سجده چیست؟ خداوند مى‏فرماید:

همچنانكه او از من تشكر كرد، من هم از او تشكر مى‏كنم، و با این جمله به‏ فرشتگان مى‏فهماند كه رضا و سپاس الهى از انسان، بالاتر از بهشت و رحمت و حلّ مشكلات است. (وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1071، وافى، ج 2، ص 123)

در حدیث است: خداوند به حضرت موسى فرمود: دلیل آنكه تو را به پیامبرى مبعوث كردم، سجده‏هایى بود كه بعد از نماز داشتى. (بحارالانوار، ج 83، ص 200)

منابع:

1-      پرتوی از اسرار نماز ـ محسن قرائتی

2-      مستدرك الوسائل، ج 1

3-      وافى، ج 2

4-      وسائل‏الشیعه، ج 4

5-      بحارالانوار، ج 83