هماهنگی و ارتباط بدن
(دستگاه عصبی)
بدن ما و هریك از جانداران از سلول های مختلفی ساخته شده است كه هر یك از آن ها وظیفه خاصی را بر عهده دارد برای این كه هر یك از سلول ها و اندام ها بتوانند وظایف خود را به خوبی انجام دهند به بخشی نیاز دارند كه هماهنگی، كنترل و تنظیم این فعالیت ها را عهده دار باشد.
بنابراین برای این كه كاری به طور هماهنگ در بدن انجام شود وجود سه شرط لازم است:
بنابراین در دستگاه عصبی سه بخش احساس كردن، تصمیم گیری و عمل كردن به طور هماهنگ انجام می شود. بدن ما گیرنده هایی دارد که توسط محرك هایی مانند نور، بو، مزه، صدا، لمس پیام هایی رادریافت می كند و این گیرنده ها پیام های دریافتی را به مركز عصبی می فرستند.
تصمیم گیری (پردازش اطلاعات)
در این مراكز پس از تصمیم گیری و تنظیم پاسخ پیام ها به سلول های عمل كننده فرستاده می شود.
مثلا:
هنگام جویدن لقمه غذا و بلع آن وقایع زیر اتفاق می افتد پس از قرار گرفتن لقمه غذا در دهان، آرواره ها و زبان حركات منظمی انجام می دهند، حركات منظم زبان و ماهیچه های حلق غذا را به انتهای حلق برده و ترشحات غدد بزاقی و شیره معده افزایش می یابد گیرنده های چشایی و مكانیكی وجود غذا را در دهان حس می كنند و پیام آن را به مركز عصبی (مغز) می رسانند و دستورات لازم برای مراكز عضله ای لوله گوارش و غده های گوارشی ارسال می كنند.
نورون:
همه مراكز حسی و حركتی از سلول هایی ساخته شده اند كه به آن ها نورون می گویند. بنابراین
نورون ها از نظر شكل, اندازه و ساختمان با یكدیگر متفاوتند اما همه آن ها دارای جسم سلولی، دندریت و آكسون هستند.
دندریت ها گیرنده ی نورون ها هستند و اطلاعات یا پیام ها را دریافت می كنند و به جسم سلولی می آورند. آكسون ها پیام عصبی را از جسم سلولی به بیرون انتقال می دهند.
نورون ها بر اساس كارشان به سه دسته حسی، حركتی و رابط تقسیم بندی می شوند و از نظر كار به سه دسته یك قطبی، دو قطبی و چند قطبی دسته بندی می شوند.
نورون ها در تحریك پذیری و هدایت و انتقال عصبی اهمیت دارند.
منظور از تحریك پذیری یك نورون، حساسیت دندریت های آن به محرك های مختلف است. و اثر این ویژگی است كه در نورون, پیام یا جریان عصبی به وجود می آید. در این حالت وقتی پیام به وجود می آید كه محرك نورن را به آستانه ی تحریك برساند.
قابلیت هدایت پیام عصبی:
این ویژگی به نورون امكان می دهد كه پیام عصبی به مراكز عصبی برسد و حركت دستور از مركز عصبی به اندام های عمل كننده فراهم شود.
قابلیت هدایت پیام عصبی به سیناپس كردن (synapse) نورون ها مربوط می شود.
به محل نزدیك شدن رشته های عصبی سیناپس می گویند. جریان عصبی ماهیت الكتریكی دارد اما در محل سیناپس ها با ترشح مواد شیمیایی خاص انتقال پیام توسط ناقل های شیمیایی صورت می گیرد. یك سیناپس ممكن است فعال كننده یا باز دارنده باشد.
انعكاس:
در بدن ما گاهی اوقات كارهایی صورت می گیرد كه به صورت غیر ارادی، بسیار سریع، بدون تفكر و اغلب جهت حفاظت از بخش های بدن به كار می رود به چنین اعمالی انعكاس گفته می شود.
در یك عمل انعكاسی، دست كم یك محرك، یك عصب حسی و یك مركز عصبی، یك عصب حركتی و یك اندام عمل كنند، دخالت دارند.
مثلا پرش زانو، جمع كردن دست ها انعكاس نخاعی است.
عمل بلع، استفراغ و مكیدن شیر (نوزادان) عمل انعكاسی پیچیده ی مغزی است.
در این نوع انعكاس ها نوعی یادگیری وجود دارد. بسیاری از انعكاس های شرطی كم كم به صورت یك عادت روزمره مبدل می شوند.
