تهوع دوران بارداری: مفید یا مضر؟
بارداری، تولد نوزاد و مادر شدن می‌تواند دورانی پر از شادی و شعف برای افراد خانواده به ویژه مادر باشد.
مسوولیت مادر در این میان سنگین است، زیرا سلامت موجودی که در درونش در حال شکل‌گیری است به طور کامل به توجه او بستگی دارد. اما دوران بارداری به ندرت بدون عارضه سپری می‌شود و در بیشتر موارد ناراحتی‌ها و عوارض گوناگونی برای مادر پیش می‌آید که شایع‌ترین آن‌ها حالت تهوع و استفراغ است.
تهوع و استفراغ حاملگی در 50 تا 90 درصد بارداری‌ها اتفاق می‌افتد که به طور مشخص از هفته چهارم بارداری شروع می‌شود و تا حدود 4 ماهگی (هفته 16) ادامه می‌یابد.
از آنجا که علائم آن صبح‌ها شدیدتر است به این حالت، بیماری صبحگاهی نیز گفته می‌شود هر چند ممکن است تا سر تا سر روز ادامه یابد.
تهوع ممکن است همراه با سایر نشانه‌ها از قبیل خستگی، کج خلقی و اختلالات خواب همراه باشد.
علت استفراغ‌های حاملگی را باید کجا جستجو کرد؟
علت ایجاد تهوع و استفراغ کاملاً مشخص نیست اما به احتمال زیاد تغییرات هورمونی در دوران بارداری در پیدایش این حالات بی‌تأثیر نیستند.
در دوران بارداری هورمون پروژسترون در بدن افزایش می‌یابد که این فرآیند به شل نگه داشتن عضلات رحم کمک کرده و در نتیجه از زایمان زودرس جلوگیری می‌کند. این افزایش هورمون می‌تواند بر عضلات شکم و دستگاه گوارش نیز اثر گذاشته، آن‌ها را شل کند. این موضوع باعث زیاد شدن اسید معده و بروز حالت تهوع و استفراغ می‌شود. از دیگر عوارض این افزایش هورمون، افزایش قدرت حس بویایی و حساسیت به بو، پایین آمدن قدرت دفاعی بدن و تغییرات و بر هم خوردن توازن در مقدار قند خون و کمبود برخی از ویتامین‌ها هستند.
تهوع در حاملگی؛ خوب یا بد؟
تهوع و استفراغ حاملگی به 2 دسته ساده و بدخیم تقسیم می‌شود.
* استفراغ ساده با کاهش زیاد وزن و تغییر زیاد وضع تغذیه‌ای همراه نیست در این حالت متخصصان روش‌های غیردارویی را تجویز می‌کنند.
* به استفراغ شدید و مکرر قبل از هفته بیستم بارداری، استفراغ وخیم حاملگی می‌گویند. این حالت متفاوت و بسیار جدی‌تر از حالت تهوع و استفراغ معمول در خانم‌های حامله است. این عارضه هر چه سریع‌تر درمان شود، احتمال بهبودش بیشتر است.
در این حالت مادر قادر به استفاده کافی از غذاها نیست، آب زیادی از بدنش دفع می‌شود و به دنبال آن سردرد، گیجی و حتی گاهی زمین خوردن پیش می‌آید. اگر مادر نتواند هیچ چیز (حتی مایعات) را در معده برای 24 ساعت نگه دارد، خالی بودن معده هم دلیلی بر استفراغ بیش از حد می‌شود.
حاملگی 2 قلو یا چند قلو (احتمال شدیدتر بودن تهوع و استفراغ در این حالت وجود دارد. البته این مسئله قطعی نیست و بعضی زنان که حاملگی 2 قلو یا چند قلو داشته‌اند اصلاً تهوع نداشته‌اند)، تجربه اولین حاملگی، حاملگی در سنین کم و بیماری تیروئید از عوامل تشدیدکننده این حالت هستند.
همچنین تخیلات و افکار گوناگون در زمان حاملگی همراه با احساس مسوولیت، ناراحتی‌های عصبی و روانی به وجود می‌آورند که می‌توانند به تنهایی یا همراه عوامل دیگر زمینه را برای بر هم زدن سیستم عصبی معده فراهم کند و به این ترتیب باعث حالت تهوع شود.
گروهی از پزشکان معتقدند بدن مادر نسبت به جنین نوعی حساسیت پیدا می‌کند حتی در یک مطالعه، رابطه‌ای میان هلیکو باکتر پیلوری (باکتری‌ای که سبب زخم معده می‌شود) و تهوع شدید در زمان حاملگی دیده شده است. این حالت در مادران عصبی مزاج و تند خو یا آن‌هایی که روحیه‌ای ضعیف دارند بیشتر است.
در صورتی که دچار استفراغ شدید حاملگی شده‌اید، لازم است بستری شوید تا مایعات و مواد غذایی را از طریق سرم‌های قندی دریافت کنید. کنترل علائم حیاتی و وزن روزانه، استفاده از داروهای ضد استفراغ و آرام بخش‌های ملایم هم به بهبود شما کمک می‌کند.
همچنین اگر داروهای دیگری برای شما تجویز شوند، به دستورالعمل مصرف آن‌ها توجه کنید.
بدون نظر پزشک، هیچ دارویی را برای جلوگیری از استفراغ مصرف نکنید. در بعضی موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه می‌یابد و بیمار مجبور می‌شود هر چند وقت یک بار در بیمارستان یا منزل از سرم استفاده کند. این عارضه در صورت عدم درمان باعث از دست رفتن مزمن آب بدن، کاهش وزن، سوءتغذیه و عوارض دیگر برای مادر و کودک می‌شود.
سلامت جنین؛ دغدغه‌ای که مادران مبتلا را رها نمی‌کند
اگر چه مطالعات نشان می‌دهد که بروز سقط، مرگ نوزاد و زایمان زودرس در زنانی که تهوع و استفراغ را در حاملگی تجربه کرده‌اند، کمتر از زنانی است که این حالات را در دوران حاملگی تجربه نکرده‌اند، ولی فراموش نکنیم بسیاری زنان هستند که بارداری کاملاً طبیعی داشته‌اند و بعد از 3 ماهه اول دیگر تهوع نداشته‌اند.
تهوع و استفراغ تا زمانی که مادر غذا را تحمل کند و مقدار زیادی آب بنوشد، تهدیدی برای سلامت جنین نیست. اما استفراغ شدید حاملگی باعث می‌شود، رشد جنین دچار اشکال شود. به دلیل بالا رفتن مواد مضر در خون مادر ناهنجاری‌های جنینی اتفاق بیفتد. پس اگر به استفراغ شدید حاملگی دچارید حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید تا با درمان‌های لازم جنین شما دچار مشکل نشود.
به این توصیه‌ها توجه کنید:
* از خوردن غذاهای چرب پرهیز کنید، زیرا هضم آن به ویژه در دوران حاملگی که تخلیه معده به زمان زیادی نیاز دارد، بیشتر طول می‌کشد.
* همچنین وعده‌های غذایی‌تان را کوچک و متعدد کنید. تا معده‌تان هیچ‌گاه خالی نباشد.
* شب‌ها شام سبک بخورید و قبل از خواب یک لیوان شیر بنوشید.
* بهتر است از غذاها و بوهایی که سبب تهوع می‌شود پرهیز کنید.
* از هوای تازه و آزاد بیشتر استفاده کنید به همین دلیل هم بهتر است قبل از خواب کمی راه بروید.
* از آنجا که یبوست باعث تشدید حالت تهوع می‌شود، بنابراین با رژیم غذایی مناسب و مصرف مایعات کافی می‌توان یبوست را برطرف کرد، همچنین بیسکویت و نان را جزو رژیم غذایی خود قرار دهید.
* از مصرف شکلات، چای و قهوه به دلیل داشتن کافئین قبل از خواب پرهیز کنید.
تهوع و استفراغ تا زمانی که مادر غذا را تحمل کند و مقدار زیادی آب بنوشد، تهدیدی برای سلامت جنین نیست. اما استفراغ شدید حاملگی باعث می‌شود، رشد جنین
دچار اشکال شود
* در این دوران می‌بایست دوره استراحت روزانه را افزایش دهید، اگر می‌توانید در طول روز چرتی بزنید. تماشای تلویزیون یا رفتن به منزل یکی از دوستان راه خوبی برای مقابله با استرس است.
* بهتر است بلافاصله بعد از غذا مسواک نزنید، زیرا باعث تحریک تهوع می‌شود.
* فراموش نکنید ویتامین‌هایی که برایتان تجویز شده همراه با غذا یا قبل از خواب بخورید. اگر آهن موجود در قرص‌های مولتی ویتامین تهوع شما را زیاد می‌کند، از پزشکتان بخواهید داروی شما را عوض کند.
در این میان مصرف زنجبیل در دوران بارداری باعث کاهش یا برطرف شدن تهوع در این دوران می‌شود. به یاد داشته باشید هنگام حاملگی هیچ دارویی را بدون مشورت پزشک مصرف نکنید و از همه مهم‌تر سعی کنید در تمام مراحل حاملگی رژیم غذایی مناسبی داشته باشید.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: جام جم آنلاین - نگین رسومی
مطالب مرتبط:
نقش تغذیه در کاهش عوارض دوران بارداری
توصیه‌ها در مورد نوشیدن آب در دوران بارداری و شیردهی
