همه عالم بر سر سفره فاطمه علیهاالسلام

تبیان: شاید مناسب باشد که گفتگو را از اینجا شروع کنیم که فلسفه وجودی بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و بعبارت دیگر سبب آفرینش چنین موجود با عظمتی چیست؟

پرداختن به این موضوع بسیار دشوار است ، چون پاسخ به این سوال متوقف است بر شناخت حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام و حال اینکه این شناخت برای ما میسر نیست، چرا که آن حضرت گوهره سرّ الله است و از یک سو طبق روایات اسلامی، حضرت زهرا علیهاالسلام، حقیقت شب قدر است و از سوی دیگر، قرآن، بشر را از شناخت شب قدر عاجز دانسته و فرموده است: ما أدرئک ما لیلة القدر ...

ولی بصورت اجمال می توان گفت فلسفه خلقت فاطمه زهرا علیهاالسلام، شناخت خداست و ایشان آفریده شدند تا انسان از آن طریق به خالق خود معرفت پیدا کند. چنانکه در روایتی قدسی، حضرت حق تعالی می فرماید: من گوهری ناشناخته ام، و برای اینکه شناخته شوم، «فاطمه» را خلق نمودم.

تبیان: اینجا سوالی مطرح می شود که وقتی ما از شناخت مخلوقی همچون حضرت زهرا علیهاالسلام عاجزیم، چطور می توانیم به خالق بی انتهای او شناخت پیدا کنیم؟

ببینید در آموزه های دینی ما، راه شناخت خدا را، شناخت صفات او بیان کرده اند، یعنی چون ما از شناخت ذات حق تعالی ناتوانیم باید با تفکر در آثار و صفات او کسب معرفت و شناخت کنیم، بنابراین برای شناخت حضرت صدیقه علیهاالسلام نیز باید به دنبال شناخت صفات عالیه آن وجود نورانی و  آثار ایشان که همان سیره ی آن حضرت است، باشیم.

تبیان: گفتید سیره؛ لطفاً قدری درباره سیره حضرت زهرا علیهاالسلام توضیح بفرمایید.

مهمترین شاخصه در سیره دخت نبی مکرم اسلام، عبودیت و خداشناسی ایشان و فنا شدن در ذات حق تعالی است، یعنی ایشان خود را در برابر خالق هستی بخش، هیچ می دانست و هیچ جایگاهی برای خود قائل نبود. و این همان مسئله مهمی است که ما از آن غافل هستیم و باید گفت اگر بشر به این سیره عمل می کرد، تمام مشکلاتش حلّ می شد.

این فنا شدن حضرت صدیقه علیهاالسلام در ذات خدا، تنها حرف نبود بلکه ایشان در عمر کوتاه اما گرانقدر خود، نشان دادند که برای خدا از همه چیز خود گذشتند.

تبیان: به نظر شما راه تمسک به این سیره رفتاری چیست؟

برای اینکه ما از سیره حضرت فاطمه علیهاالسلام بهره ببریم، باید اصول رفتاری ایشان را از حیات پاک ایشان اقتباس کنیم و در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی خود آن را اسوه و الگوی خویش قرار دهیم. مثلاً در نحوه حضور در صحنه اجتماع، نحوه ظهور در عرصه خانواده و از همه مهمتر در بندگی خالق یکتا. شاید اگر بخواهیم دقیق تر این مطلب را مطرح کنیم، باید اینطور بگوییم که برای الگو قرار دادن سیره و حیات طیبه دختر پیامبر اکرم، باید ابتدا هدف ایشان در زندگی و سپس مسیری را که برای رسیدن به آن هدف پیمودند، مورد توجه قرار داد و با پرداختن به اصول رفتاری ایشان در این مسیر، به هدف عالی خلقت که همان معرفت الهی است نائل آمد.

تبیان: آیا حضرت زهرا علیهاالسلام فقط اسوه و الگوی زنان ما می باشند؟

مسلماً خیر، سیره و روش رفتاری ایشان همواره مورد توجه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله بوده است، پیامبری که طبق نص صریح قرآن، تمام رفتار و گفتارش مبتنی بر وحی است و جز حق نمی گوید. رسول خدا در همه حال، مسلمانان را به پیروی از آن حضرت سفارش می کردند، همانطور که ائمه طاهرین علیهم السلام نیز به آن حضرت تمسک می نمودند و شاید یکی از معانی روایت شریف امام عسکری علیه السلام که حضرت فاطمه علیهاالسلام را حجّت بر ائمه هدی علیهم السلام معرفی کرده، همین باشد.

مؤید دیگر این سخن، فرمایش نورانی قطب عالم امکان حضرت بقیه الله اعظم (عج) است که فرمود: فی إبنة رسول الله لی اسوة حسنة، یعنی حضرت زهرا علیهاالسلام و منش الهی ایشان برای تمام عالمیان الگو است، حتی برای معصومین.

تبیان: لطفا یکی از اصول رفتاری آن حضرت را که به آن اشاره نمودید، به عنوان نمونه برای خوانندگان تبیان، بیان بفرمایید.

یکی از این اصول رفتاری «انفاق» است که آن را در عرصه های گوناگون زندگی حضرت زهرا علیهاالسلام به وضوح می توان مشاهده نمود. مانند شب عروسی ایشان که حضرت در آن شور و شعف که شاید برای هر تازه عروسی غیرقابل توصیف باشد، لباس عروسی خویش را به یک فقیر بخشید، چرا؟ چون ایشان شادی و شعفش هم برای خداست.

البته در اینجا نکته بسیار مهم و ظریفی وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد و آن اینکه این رفتار حضرت در آن زمان به این معنا نیست که الآن یک دختر مسلمان در شب عروسی خود لباس عروسی اش را به یک فقیر بدهد و بگوید، من هم همان کار را باید انجام دهم، بلکه این رفتارهای معصومین همه مصادیق یکسری قواعد و اصول رفتاری هستند، یعنی امروز دختر ما برای پرداختن به سیره حضرت صدیقه علیهاالسلام در انفاق، می تواند در کنار خرج های مفصّل عروسی خود، مقداری هم به فقرا و تنگدستان جامعه خود کمک کند که مسلماً باید انحاء و روش های مناسب، در نظر گرفته شود، نه تنها بخشیدن لباس عروسی.

تبیان: آنچه فرمودید که زهرای مرضیه علیهاالسلام الگوی تمام عالمیان است، یادآور فرموده ی پیامبر اکرم است که ایشان حضرت زهرا علیهاالسلام را سرور زنان دو عالم معرفی می کند، اما ممکن است در اینجا سوالی مطرح شود که خداوند در سوره ی آل عمران آیه ی 42، حضرت مریم علیهاالسلام را برگزیده ی زنان دو عالم، معرفی می کند (واصطفیک علی نساء العالمین)؛ این آیه چطور با آن روایت شریف، سازگاری دارد؟

برخی در جواب این پرسش اینگونه گفته اند که مریم علیهاالسلام سرور زنان زمان خود است اما فاطمه علیهاالسلام سرور زنان همه اعصار و زمانهاست. ولی طبق نظر مفسّرینی همچون علامه طباطبایی، برگزیده شدن مریم علیهاالسلام در این آیه قرآن به جهت نحوه ی تولد فرزند پاکشان حضرت عیسی علیه السلام می داند به این معنا که تنها مریم علیهاالسلام بود که بدون ارتباط با هیچ مردی و تنها با دمیده شدن روح الهی در وی، به چنان فرزندی باردار شد که در گهواره با مردم سخن گفت و پیامبریش را اعلام نمود. ولی آنچه مهمتر است و منظور روایت رسول خدا می باشد، این است که فاطمه زهرا علیهاالسلام در سیادت و بزرگی و عظمت سرور تمام زنان عالم در طول تاریخ و حتی نسبت به مریم علیهاالسلام است و ایشان در میان همه مخلوقات یکتاست.

تبیان: شما جایگاه حضرت زهرا علیهاالسلام را در میان زنان و همچنین در میان ائمه هدی علیهم السلام مورد بررسی قرار دادید، حال لطفاً بفرمایید شأن و مرتبت ایشان در میان انبیاء الهی چگونه است؟

به طور مختصر عرض کنم که وقتی رسول خدا می فرمایند: علماءُ أمتی أفضل من أنبیاء بنی اسرائیل، دانشمندان امت اسلام، از پیامبران بنی اسرائیل نیز بلندمرتبه تر هستند، دیگر جایگاه حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام با آن همه عظمت روحی و علمی(که فرصت پرداختن به آن در این مقال نیست) به روشنی مشخص می شود.

تبیان: با توجه به اینکه در هفته گرامیداشت مقام زن قرار داریم، شاید مناسب باشد یادآور یکی از سفارشات بانوی بانوان عالم، حضرت زهرا علیهاالسلام به تمامی زنان تاریخ بشر، شویم که: «بهترین چیز برای زن آنست که نه مرد نامحرمی او را ببیند و نه او مرد نامحرمی را ببیند». این کلام سرمشق زندگی زنان ما خواهد بود، اما شاید این پرسش جلوه گر شود که این فرمایش حضرت، چطور می تواند با سیره ی اجتماعی ایشان در زمان حیاتشان سازگار باشد؟ چرا که خود حضرت فعالترین بانوی زمانه خود در عرصه های گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بوده است و در جامعه عصر خویش حضوری پُررنگ داشته است.

همانطور که در تاریخ نقل شده است، حضرت زهرا علیهاالسلام نه تنها در مسجد و منزل خویش به فعالیتهای علمی و فرهنگی می پرداختند و نه تنها در عرصه های سیاسی (همچون ماجرای غصب خلافت پس از رسول خدا) مانند خورشیدی تابناک درخشیدند، بلکه ایشان در جبهه های جهاد نیز حضور داشتند و از رزمندگان اسلام پرستاری می کردند. اما آنچه باید مورد توجه قرار بگیرد این است که ایشان در تمام فعالیتهای اجتماعی خود، حدود را رعایت می کردند و همین رعایت حدود که از عفّت و حیا و حجاب ایشان سرچشمه می گیرد، راز تفسیر آن حدیث نورانی از ایشان است.

سربسته و اجمالاً عرض کنم که ایشان بُعد انسانی خویش را در جامعه ارائه کردند نه بُعد زنانگی خویش را، یعنی آن حضرت از بُعد انسانیت خود در جامعه درخشیدند نه از بُعد جنسیت صِرف خویش، تا راه را بر سودجویان از زن و جنسیت زن، ببندند.

تبیان: از آنجائیکه شما به عنوان یکی از چهره های فعال و برجسته فرهنگی در میان زنان جامعه خود هستید، چه توصیه ای به زنان امروز می نمایید؟

توصیه بنده فقط این است که زنان ما ارزش حقیقی خود را بشناسند و آن را به بهای اندک نفروشند.